در پاکستان سیاستمداران بسیار اندکی یافت می‌شوند که با ادبیات ارتباطی داشته باشند. اکثر سیاستمداران با کمک نیروهای غیرادبی به پارلمان راه پیدا می‌کنند. پس از موفقیت در سیاست، تلاش می‌کنند به عنوان معلم تاریخ ظاهر شوند و می‌خواهند که تنها روایت موردنظر خودشان به عنوان حقیقت پذیرفته شود. اما دکتر عبدالمالک بلوچ، وزیر پیشین ایالت بلوچستان، از جمله سیاستمدارانی است که از دوران دانشجویی با ادبیات ارتباط داشته‌اند.
به‌تازگی، مجموعه داستان‌های کوتاه بلوچی او با نام "جنت‌آباد" منتشر شده است که عبدالحلیم حیاتان آن را به زبان اردو ترجمه کرده است. چند روز پیش، دکتر عبدالمالک بلوچ این کتاب را به عنوان هدیه به من تقدیم کردند و گفتند که در حال نوشتن کتابی درباره تاریخ بلوچستان هستند که در مراحل پایانی تکمیل قرار دارد.
متأسفانه، پیش از انتشار این کتاب، دولت پاکستان تصمیم به آغاز عملیات نظامی دیگری در بلوچستان گرفته است. از سال ۱۹۴۷ تاکنون، عملیات‌های نظامی متعددی در این ایالت انجام شده اما هیچ یک از آنها به برقراری صلح منجر نشده‌اند. حال باید دید که عملیات اعلام‌شده در سال ۲۰۲۴ چه نتیجه‌ای خواهد داشت.
کتاب دکتر عبدالمالک بلوچ از این جهت اهمیت دارد که او خود یکی از شخصیت‌های این تاریخ است. او در جوانی برای آزادی بلوچستان اسلحه به دست گرفت و علیه دولت جنگید، اما بعدها به عنوان سروزیر بلوچستان به مذاکره با همان افرادی پرداخت که زمانی در برابر آنها می‌جنگید. چرا این مذاکرات به نتیجه نرسید و اکنون دکتر عبدالمالک در کجا قرار دارد؟ پاسخ این سوالات برای همه مشخص است.
دو تصویر می‌توانند پاسخگوی تمام سوالات درباره مسئله بلوچستان باشند. در تصویر فوق، نواب اکبر بگتی را می‌بینیم که در دوران جوانی به استقبال محمدعلی جناح رفته است. نواب بگتی نه تنها در جنبش پاکستان شرکت داشت، بلکه در جلسه شورای شاهی به نفع پاکستان رأی داد. بعدها، او وزیر کشور در دولتی به رهبری ملک فیروز خان نون شد که گوادر را به پاکستان ضمیمه کرد. اما چند هفته پس از این دستاورد، به دستور ژنرال ایوب خان به زندان افتاد. پس از آزادی، گاهی به عنوان استاندار و گاهی به عنوان سروزیر خدمت کرد، اما تلاش‌های او برای هماهنگی با دولت مرکزی نتیجه‌ای نداشت. در نهایت، ژنرال پرویز مشرف او را مجبور کرد به کوه‌ها برود، جایی که در سال ۲۰۰۶ به عنوان "شهید بلوچستان" شناخته شد.
تصویر بالا مربوط به نواب نوروز خان زرکزئی است. در این تصویر، او را همراه میر غوث‌بخش بزنجو و سردار عطاءالله مینگل می‌بینیم که در بازداشت پلیس به زندان برده می‌شوند. نواب نوروز خان در سال ۱۹۵۸ علیه حکومت نظامی ژنرال ایوب خان مقاومت کرد. او را با قسم به قرآن از کوه‌ها پایین آوردند اما به جای مذاکره، روانه زندان کردند. او در سال ۱۹۶۴ در سن ۹۷ سالگی در زندان کوهلو درگذشت.
بعدها، میر غوث‌بخش بزنجو به عنوان استاندار و عطاءالله مینگل به عنوان سر وزیر بلوچستان انتخاب شدند. آنها زبان اردو را به عنوان زبان رسمی ایالت معرفی کرده و برای پایان دادن به نظام سرداری قطعنامه‌ای را در مجلس ایالتی تصویب کردند. اما حکومت آنها کمتر از یک سال دوام آورد. بعدها، ذوالفقار علی بوتو در کتاب خود " شایعات و حقایق" اعتراف کرد که سرنگونی حکومت مینگل تحت فشار ژنرال‌های ارتش انجام شد.
در ۲ آگوست ۱۹۷۴، ذوالفقار علی بوتو در کویته هدف حمله نارنجکی از سوی یک جوان به نام مجید لانگو قرار گرفت. بوتو نجات یافت، اما مجید کشته شد. اکنون، گروهی با نام "تیپ مجید " در بلوچستان به عملیات انتحاری دست می‌زند و نام خود را از همان مجید لانگو گرفته است. با اعلام عملیات نظامی جدید در سال ۲۰۲۴، این گروه‌های مسلح بسیار خرسندند زیرا این عملیات برای آنها هم نیروی انسانی جدید و هم کمک‌های خارجی به همراه خواهد داشت.
از سوی دیگر، سروزیربلوچستان، سرفراز بگتی نیز خوشحال به نظر می‌رسد. مناقشه بلوچستان، او را ابتدا به وزیر کشور و سپس به سروزیرتبدیل کرد. اگر این مناقشه شدت یابد، هم سرفراز بگتی و هم تیپ مجید از آن سود خواهند برد.
تاریخ عملیات‌های نظامی در بلوچستان بسیار قدیمی است. اولین عملیات بزرگ در دوران معاصر در سال ۱۹۱۶ توسط ژنرال دایر ارتش بریتانیا انجام شد. همان ژنرال دایری که در سال ۱۹۱۹ دستور شلیک در جلیان‌واله‌باغ را داد. ژنرال دایر در کتاب خود "چریک‌های مرزی بلوچستان" توضیح داده که در دوران جنگ جهانی اول، قبایل بلوچ با کمک دولت آلمان علیه بریتانیا مقاومت می‌کردند. او برای سرکوب این مقاومت، عملیاتی در مرز بلوچستان بریتانیا و ایران ترتیب داد و از اختلافات مذهبی شیعه و سنی به عنوان ابزاری استفاده کرد.
عملیات دوم در سال ۱۹۴۸ علیه شاهزاده کریم، برادر خان قلات، انجام شد. ژنرال محمد اکبر خان در کتاب خود " آخرین مقصدمن" (میری آخری منزل) این عملیات را توضیح داده است. او نوشته که در ژوئن ۱۹۴۸ سرهنگ گلزار به قلات و سرهنگ شاه به چمن اعزام شدند تا شورش را سرکوب کنند.
برای درک شورش نواب نوروز خان، باید نقش سکندر میرزا را بررسی کرد که خان قلات را به شورش تحریک کرد تا بتواند حکومت نظامی در پاکستان برقرار کند.
کتاب "داخل بلوچستان" inside Baluchistan نوشته خان قلات اکنون کمیاب است زیرا انتشار آن ممنوع شده است. امید است که کتاب جدید دکتر عبدالمالک بلوچ، نقش حکومت پاکستان در بلوچستان را به طور بی‌طرفانه بررسی کند.
راه‌حل مشکلات مردم بلوچستان نه در ایجاد یک بلوچستان مستقل است و نه در سیاست مطیعانه. برای ایجاد یک بلوچستان مستقل باید سه کشور، یعنی پاکستان، افغانستان و ایران، تقسیم شوند که این امر بسیار دشوار است. بلوچ‌ها باید حقوقی را دریافت کنند که محمدعلی جناح وعده آن را داده بود. راه‌حل واقعی، برگزاری انتخابات آزاد و شفاف در بلوچستان است، هرچند این راه‌حل در حال حاضر امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسد.
نویسنده: حامد میر
منبع: روزنامه جنگ
نظر شما