قلعه ادراکپور دوره مغول، همچون شاهدی بر زمان ایستاده است
قلعه ادراکپور، نمونهای قابل توجه از معماری باشکوه دوره مغولی به عنوان شاهدی جاودان بر زمان با نزدیک به چهار قرن تاریخ، در قلب شهر مونشیگنج خودنمایی میکند.
این قلعه که در سال ۱۶۶۰ در زمان سلطنت اورنگ زیپ امپراتور مغول (۱۶۵۸-۱۷۰۷) و در زمان تصدی سوبهدار (حاکم منطقه) میرجمله حاکم بنگال ساخته شد، سبک معماری قلعه لعل باغ (لال باغ در تلفظ محلی) داکا را منعکس میکند. طول آن ۸۶.۸۷ متر و عرض آن ۵۹.۶۰ متر است.
این قلعه که در حاشیه جنوبی مونشیگنج در کنار رودخانه دالیشواری واقع شده است، منعکس کننده برنامهریزی نظامی استراتژیک و مهندسی پیشرفته دوره مغول است. اگرچه بسیاری از قسمتهای آن با گذشت زمان خراب شده، اما برج بلند دایرهای شکل نمادین آن دست نخورده باقی مانده و همچنان روایتگر گذشته باشکوه قلعه است.
مورخان میگویند که پس از تثبیت کنترل مغول ها بر بنگال، آنها ایجاد یک سیستم دفاعی قوی رودخانه محور را برای مبارزه با دشمنان اصلی خود، بویژه دزدان دریایی آراکانی (ماگرا)، پرتغالی و هلندی که بنگال را از طریق خلیج بنگال و مسیرهای رودخانه میگنا-براهماپوترا غارت میکردند، در اولویت قرار دادند.
برای محافظت از شهرهای مهم رودخانهای و مسیرهای تجاری، مغولها سه قلعه آبی بزرگ در امتداد رودخانههای میگنا، ایچاماتی و شیتالاکخا تأسیس کردند. قلعه ایدراکپور در کنار قلعه های سوناکاندا و حاجیگنج در نارایانگنج، یکی از این قلعه ها بود.
قلعه ادراکپور فراتر از دفع خطر دزدان دریایی، نقش حیاتی در محافظت از کشتیهای تجاری که "مسلین" پارچههای معروف داکا، صنایع فلزی و محصولات کشاورزی را به ایران، عربستان و مناطق مدیترانه حمل میکردند، ایفا میکرد. این سازه همچنین برای تضمین امنیت شهر داکا و قلعه لعل باغ، به ویژه در برابر تهدیداتی که از طریق رودخانههای بیکرامپور و سونارگئون متوجه آن میشد، بسیار مهم بود.
پس از سقوط شاه شجاع در سال ۱۶۶۰، میرجمله، منصب سوبهداری (حاکم منطقه) بنگال را بر عهده گرفت و داکا را به عنوان مرکز استراتژیک برای سرکوب شورشها و مقاومت در برابر حملات دزدان دریایی به رسمیت شناخت.
او در دوران کوتاه حکومتش (۱۶۶۰–۱۶۶۳)، دستور ساخت قلعه ادراکپور را داد. یک ناوگان دریایی متشکل از حدود 200 کشتی، شامل کوشا، جلو، پریندا، باجره، طاهره، سالاب، اولیل، خط گیری و مال گیری (اسامی کشتی ها) در کنار قلعه به فرماندهی ابوالحسین مستقر کرد. این ناوگان اولین خط دفاعی در برابر دزدان دریایی بود که به سمت داکا پیشروی میکردند.
این قلعه چهار ضلعی به سه بخش اصلی تقسیم میشود: برج مرکزی، محوطه اصلی قلعه و یک سیستم دیوار دو لایه که شامل یک مخزن آب است. بارزترین ویژگی آن، برجک دایرهای عظیم در مرکز است که ۹.۱۴ متر ارتفاع و ۳۲.۹۱ متر قطر دارد. سکوی بالایی که به شکل گلبرگهای نیلوفر آبی است، شامل چندین روزنه شلیک است که برای هدف قرار دادن دشمنان دور و نزدیک طراحی شدهاند.
یک راه پله دو طبقه از برج به یک مخزن داخلی منتهی میشود که به عنوان منبع آب برای سربازان و به عنوان محافظ آتش در ماههای خشک استفاده میشده است. یک راه پله مخفی که اکنون پوشیده شده است، زمانی برج را به زرادخانههای زیرزمینی و احتمالاً به نقاط دیدهبانی دوردست متصل میکرد.
ورودی اصلی قلعه در ضلع شمالی ۱۳ فوت ارتفاع و ۷.۵ فوت عرض دارد و به سبک سنتی مغولی ساخته شده است. چهار برج گوشه های قلعه، هر کدام با عرض ۳.۵ فوت، محل قرارگیری توپها را پشتیبانی میکردند، در حالی که یک دیوار مرزی ۳ فوتی به عنوان مانع دفاعی اصلی عمل میکرد. دیوارها که با استفاده از آهک، ملات و آجر ساخته شدهاند، دارای روزنه های پیکان متعددی هستند.
در طول عملیات بازسازی قلعه در سال ۲۰۱۵، صدها کوزه سفالی در زیر کف برج کشف شد که گمان میرود در طول ساخت و ساز برای کنترل رطوبت استفاده میشده است. یکی دیگر از ویژگیهای منحصر به فرد مدیریت و فرماندهی میرجمله، استفاده از خندق مصنوعی در اطراف قلعه بود که برای جلوگیری از نزدیک شدن و نفوذ دشمن، با آب رودخانه پر می شد. در دورههای بعدی، قلعه ایدراکپور به عنوان محل سکونت مدیران بخش و ناحیه مورد استفاده قرار میگرفت. در دوران حکومت بریتانیا، این قلعه به عنوان زندان مورد استفاده بود. این قلعه که در سال ۱۹۰۹ به عنوان یک مکان باستانی حفاظتشده اعلام شد، اکنون دارای یک موزه است و همچنان یک جاذبه گردشگری مهم محسوب میشود و روزانه تعداد زیادی بازدیدکننده را به خود جذب میکند.
(بی اس اس، دو شنبه، 8 دسامبر 2025)
ملاحظه: در دوره اقتدار و شکوه امپراطوری گورکانیان هند که در بنگلادش به دوره مغول ها معروف است، عمارت ها و بناهای تاریخی زیادی در سراسر شبه قاره هند احداث شد. در مناطق مختلف بنگلادش کنونی هم که بخشی از شبه قاره هند و زیر مجموعه حاکمیت سلاطین گورکانی هند بود، بناهای تاریخی مختلفی ساخته شده است که امروزه از مکان های دیدنی و گردشگری بنگلادش محسوب می شوند. قلعه ادراکپور که در زمان پادشاهی اورنگ زیپ، توسط میر جمله، سوبه دار (والی یا حاکم محلی) بنگال به عنوان یکی از ایالت های تحت حاکمیت امپراطوری گورکانیان هند، ساخته شده یکی از اماکن تاریخی بنگلادش است.
نظر شما