تنش‌های جاری میان پاکستان و افغانستان برای هر فرد در امت اسلامی مایه‌ی رنج و اندوه است، اما برای مردم این دو کشور، این وضعیت به مرحله‌ای طاقت‌فرسا و دردناک رسیده است؛ سلسله‌ای که با بیانات تند آغاز شد و اکنون به حملات متقابل کشیده شده است. کشورهای مسلمانی چون عربستان سعودی، ترکیه، قطر و ایران و همچنین کشورهای دوست غیرمسلمان مانند چین و روسیه، تلاش‌های بسیاری برای کاهش تنش و عادی‌سازی اوضاع انجام دادند، اما این تلاش‌ها به نتیجه‌ی ملموسی نرسید. پس از چندین دور مذاکرات نافرجام، سایه‌ی ناامیدی گسترده شد. این وضعیت دشوار، باعث آزردگی و ناراحتی شدید مردم در هر دو کشور شد؛ مردمی که هم با یکدیگر پیوند خونی دارند و هم دارای دین و اعتقادات مشترک‌اند. علت اصلی این تنش‌ها، نفوذ گروه ممنوع‌الفعالیت "تحریک طالبان پاکستان(TTP)" و گروه‌های متحد آن به خاک پاکستان است.

موضع پاکستان بر این استوار است که این گروه‌های تروریستی در افغانستان پناهگاه‌های امن دارند و از آنجا به داخل پاکستان دست به عملیات می‌زنند؛ لذا وظیفه‌ی حکومت طالبان در افغانستان است که مانع آن‌ها شده و اجازه ندهد از خاک این کشور برای جنگ‌های نیابتی یا تروریسم علیه پاکستان استفاده شود. این گروه‌ها با عبور از مرز، نیروهای امنیتی، شهروندان بی‌گناه، اماکن دولتی، مساجد و رهبران سیاسی و مذهبی را مورد هدف حملات انتحاری قرار می‌دهند. در جریان مذاکرات، موضع پاکستان این بود که ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر کنونی طالبان باید فتوایی علیه این گروه‌ها صادر کرده و حملات در پاکستان را حرام اعلام کند. در مقابل، حکومت موقت افغانستان بر این باور بود که اعلام جواز یا عدم جواز یک جنگ در صلاحیت شخصی ملا هبت‌الله نیست، بلکه این حق انحصاری دارالافتاء و شورای فتوای افغانستان است که به صورت مستقل و بر اساس قرآن، سنت و شریعت اظهار نظر کنند.

در جریان مذاکرات به هیئت پاکستانی اطلاع داده شد که امارت اسلامی افغانستان برای دستیابی به این فتوا، درخواست کتبی خود را به دارالافتاء و شورای فتوا ارسال کرده و منتظر پاسخ آن‌هاست. این فتوا ماهیتی بسیار حساس دارد و مدیریت کل این موضوع مستلزم درایت و حکمت بالایی است؛ چرا که تنها در صورت صدور حکم مولانا هبت‌الله آخوندزاده بر پایه این فتوا، آن حکم نافذ و مؤثر خواهد بود؛ و دقیقاً همین موضوع، اصلی‌ترین خواسته پاکستان بود که تا پیش از این به عنوان مانع بنیادین در راه موفقیت مذاکرات باقی مانده بود. پس از گردهمایی بیش از هزار تن از علما و مشایخ برجسته در کابل در هفته گذشته، خبری منتشر شد که من شخصاً آن را به‌مثابه وزش نسیمی تازه وامید و ضامن امنیت می‌دانم. در فضای آکنده از ناامیدی، این اقدام مثبت باعث شد تا کسانی چون من، که علمدار وحدت امت اسلامی هستیم، بار دیگر به ریسمان امید چنگ بزنیم.

این خبر از یک سو بر چهره‌های ناامید افغان‌ها و پاکستانی‌های وطن‌دوست لبخند نشاند و از سوی دیگر، بر صورت دشمنان روابط دو کشور خاکستر ذلت پاشید. این رویداد برای هر خیرخواه پاکستان و افغانستان و برای تمام امت اسلامی، نویدی نیک و مایه شادمانی است. در دانشگاه کابل، اجتماع بزرگی با حضور بیش از هزار تن از علمای برجسته افغان برگزار شد که در آن از علما، مشایخ و مفتیان تراز اول تمامی ۳۴ ولایت کشور دعوت به عمل آمده بود. این گردهمایی در حقیقت به دستور شخص هبت‌الله آخوندزاده تشکیل شد و دولت افغانستان برای سازماندهی و برگزاری آن تلاش‌های گسترده‌ای انجام داد. از آنجا که بدنه دولت افغانستان را علما تشکیل می‌دهند، در این نشست شماری از وزرا و شخصیت‌های برجسته حکومتی نیز حضور داشتند. در میان این شخصیت‌ها، ملا حسن آخوند، نخست‌وزیر افغانستان نیز حضور داشت. از این رو، این گردهمایی یک نشست عادی و نمایشی نبود، بلکه اقدامی عملی از سوی افغانستان بود که با دلسوزی تمام، نه تنها برای رفع تنش‌های میان پاک و افغان، بلکه برای برقراری روابط بهتر با سایر کشورهای همسایه در منطقه صورت گرفت. در این اجتماع بزرگ که با حضور بیش از هزار تن از علما و مشایخ از ۳۴ ولایت سراسر کشور برگزار شد، بیانیه‌ای مشترک صادر گردید که اعتبار آن حتی از یک فتوا نیز فراتر است. در این اعلامیه به صراحت آمده است که خاک افغانستان برای هیچ‌گونه اقدامی علیه هیچ کشوری استفاده نخواهد شد. افرادی که برای جنگ علیه کشورهای دیگر از مرزهای افغانستان خارج شوند، به‌عنوان "نافرمان از امر رهبری" شناخته می‌شوند. چنین افرادی "باغی و مخالف" تلقی خواهند شد. حکم داده شده است که علیه این افراد اقدامات قانونی صورت گرفته و به‌سرعت مجازات شوند.

 امیرخان متقی، وزیر امور خارجه افغانستان ضمن تأیید این فتوای متفق‌القول در سخنرانی خود در یک مراسم با این عبارات تصریح کرد که به هیچ شهروند افغانی اجازه فعالیت‌های نظامی در کشورهای دیگر داده نخواهد شد و علما در این زمینه رهنمودهای شرعی روشنی ارائه کرده‌اند. وی همچنین خاطرنشان کرد که علمای برجسته افغانستان درباره پنج مسئله حیاتی، فتوای مشترکی صادر کرده‌اند که حکومت فعلی افغانستان بر اساس آن‌ها در حال تنظیم سیاست‌های خود است. او با عباراتی قاطع روشن ساخت که حکومت افغانستان خواهان مداخله در امور داخلی دیگر کشورها نیست و به هیچ‌کس اجازه نخواهد داد از خاک افغانستان علیه کشورهای خارجی استفاده کند. این سیاست با سخت‌گیری تمام اجرا خواهد شد و با افرادی که از این دستور سرپیچی کنند، برخورد شرعی و قانونی صورت خواهد گرفت. این فتوای متفق‌القول علمای افغانستان، گامی بزرگ و در مسیری درست از سوی این کشور است. ما در ستون‌های خبری متعدد گذشته، همواره به پاکستان و افغانستان توصیه کرده‌ایم که تنها راه حل، "دیپلماسی علما" است؛ سپاس خداوند را که این اجتماع، به آغاز، سنگ‌بنا و پایه‌ای مستحکم برای دیپلماسی علما تبدیل شده است. برای تبدیل تنش‌های میان پاکستان و افغان راهی بهتر از دیپلماسی علما وجود ندارد. هرچند پاکستان تاکنون واکنش محتاطانه‌ای به این فتوای مشترک نشان داده است، چرا که با استناد به آن، به‌صورت کتبی خواستار حکم و تضمین ملا هبت‌الله خواهد شد؛ اما این موضوع چالش بزرگی نخواهد بود، زیرا این اجتماع به دستور شخص او برگزار شده است. از این رو، این فتوا و اعلامیه، بزرگترین پیشرفتی است که تاکنون حاصل شده است.

پیشنهاد من این است که اکنون دولت پاکستان در اسرع وقت، اجلاسی با حضور آن دسته از علما و مشایخ پاکستانی که در افغانستان صاحب نفوذ هستند، برگزار کند. پس از دستیابی به یک فتوای واحد در این سطح، بایستی نشست مشترکی میان علمای برجسته افغانستان و پاکستان تشکیل شود تا بر اساس بیانیه و فتوای متفق‌القول همان نشست، تصمیم نهایی اتخاذ گردد و هر دو کشور به آن عمل کنند. تنها راه متوقف کردن کسانی که به نام اسلام سلاح به دست می‌گیرند و افشای ماهیت واقعی این تروریست‌ها برای افکار عمومی، صدور فتوای شرعی و هماهنگ علمای دین بر اساس قرآن و سنت است. اگر پیش از برگزاری نشست مشترک، هیئتی از علمای تراز اول افغانستان نزد علمای برجسته پاکستان بیایند و جزئیات اقدامات و سیاست‌های خود را بر اساس فتوای صادر شده تشریح کنند، روند امور بسیار ساده‌تر و هموارتر خواهد شد. چنانچه یک بار فتوای مشترک و متفق‌القول علمای پاکستان و افغانستان صادر شود، ان‌شاءالله روابط مبتنی بر اخوت، محبت و برادری میان دو کشور دوباره برقرار خواهد شد، باد غرور تروریست‌ها خالی شده و هند ناچار خواهد شد بار دیگر از افغانستان عقب‌نشینی کند.[1]