شیوه ارتباطی  داگو[۱] در شمال شرقی اتیوپی

مردم افار[۲]در شمال شرقی اتیوپی دارای یک سیستم ارتباطی سنتی جالب هستند  که از چند طریق به رسانه های خبری مدرن امروزی شباهت دارند. استفاده صحیح از داگو می تواند ابزاری بسیار مناسب برای ارتباطات باشد که نمونه آن آموزش بهداشت و آگاهی رسانی برای مردم به جهت مبارزه با بعضی بیماری ها مانند ایدز میتواند بسیار موثر باشد.

منطقه افار در شمال شرقی کشوراتیوپی،  جایی نیست که معمولاً مسافران و توریست های غربی از آن بازدید کنند. منطقه ای در شمال شرقی اتیوپی و در امتداد اریتره، که یکی از داغترین مناطق اتیوپی و کره زمین است مکانی که معمولا افراد غیر بومی به آنجا مراجعه نمی کنند و تراکم جمعیتی بسیار پائینی دارد و بخاطر درگیری های مرزی، عمده مردم مسلح بوده و همگی دارای تفنگ و انواع نارنجک هستند.

جعیت افارها در حدود ۱.۴ میلیون نفر می باشد و عمدتا مشغول کشاورزی و دامداری می باشند. دو طایفه  اصلی افار عبارتند از آساهیمارا[۳] به معنی افار سفید و آدوهیمارا[۴] به معنی افار قرمز،  هر دو این طایفه ها بر اساس استانداردهای زندگی روستایی، جزو قبایل فقیرمحسوب میشوند و با نگهداری گوسفند، بز، شتر و گاو زندگی خود را می گذرانند، در منطقه افار ۹۱ درصد مردم در روستاها و مابقی در مناطق شهری و شبه شهری زندگی می کنند.

رسانه های جمعی مدرن در افار یا اصلا وجود ندارد و یا بسیار نادر و کمیاب هستند، و برق نیز کالایی لوکس محسوب میشود لذا تلویزیون در این منطقه معنایی ندارد. روزنامه ها به میزان کمی در خارج از شهرهای بزرگ اتیوپی توزیع می شوند و هیچ شهر بزرگی در  منطقه افار وجود ندارد که لازم باشد روزنامه به آنجا ارسال گردد.

 از طرف دیگر، مجموعه های رادیویی در منطقه افار وجود دارند، اما حتی به پخش متوسط رادیوهابی موج کوتاه در سایر روستاهای آفریقا نیز نزدیک نیستند. همچنین، کمبود و در دسترس نبودن باتری های قلمی و نیم قلمی و همچنین پخش محدود  برنامه در افار، این رسانه را نیز با اقبال کمی روبرو نموده است.

با وجود همه این موارد، مردم این منطقه آفریقا دارای سیستم پیشرفته ای برای تبادل خبر با یکدیگر هستند که قابل رقابت با پیشرفته ترین خبرگزاری ها جهان است. این روش انتقال خبر در افار در اصطلاح "داگو" نام دارد که می تواند به معنای "اخبار" باشد، اما این بیش از یک بسته خبری است و از فرهنگ و نهاد اجتماعی و تمدنی مردم این ناحیه نشات گرفته شده است و در زندگی مردم این منطقه  اهدافی را نیز دنبال می کند.

 گوش های شما چه چیزی را شنیده اند؟

داگو در مجموعه مشخصی از مقررات و قوانین عمل می کند،البته  این قوانین نانوشته هستند. قانون داگو به معنای آن است که هر وقت با کسی در جاده ملاقات کردید که به طرز متعارفی در سفر بوده باشد و شما از یک روستای مجاور آمده باشید، مکلف هستید در یک جلسه تبادل خبر با ایشان شرکت کنید. این دو فرد معمولاً می نشینند و در حد زمان نوشیدن یک فنجان قهوه، از یکدیگر میپرسند که گوش شما چه چیزی را در این چند مدت شنیده است؟  و یا چشمان شما چه چیزی دیده است؟  و صحبت اینچنین آغاز میشود.

 داگو می تواند هر یک از آیتم های ارتباطات عمومی افراد جامعه، مانند مجالس عروسی، مجالس ترحیم، جنگ، ائتلاف های جدید، گاوها و دام های  گم شده و…  و  یا هر چیز دیگری باشد.

عدم انتقال اطلاعات مربوطه در داگو، تخلفی برای شریک مکالمه محسوب شده که در نهایت به جامعه افار نیز آسیب می رساند. به همین منظور، سوءاستفاده از داگو در قانون عرفی  افارها مجازات دارد که البته جایگاه برجسته ای در فرهنگ عمومی مردم افار نیز دارد. به عنوان مثال، هر کسی که اطلاعات غیرقابل بررسی و نادرستی را منتقل کند، قطعا مجازات می شود.

داگو از چند طریق به ارتباطات خبری مدرن شباهت دارد. حتی اگر این اطلاعات به طور همزمان به حجم گسترده ای نرسند، منظور این است که در مدت زمان کوتاهی به بخش قابل توجهی از جمعیت برسد. سرعت داگو واقعاً قابل توجه است. ظرف چند روز می تواند به تعداد زیادی از افراد گسترش یابد. یکی از خبربخرها در سیستم داگو ادعا می کند که یک خبر می تواند از شهر کویری سامرا به شهرهای بندری جیبوتی و ماساوا (اریتره) طی دو یا سه روز برسد که مسافت بین این شهرها از ۳۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر می رسد.

هنگامی که چهار بریتانیایی و یک زن فرانسوی در مارس ۲۰۰۷ توسط جدایی طلبان در منطقه افار به گروگان گرفته شدند، این داگو بود که خبر دستگیری آنها را به گوش جهانیان رساند. آنها نهایتا توسط آدم ربایان به اریتره منتقل و فرآیند آزادی آنها طی شد.

 اینترنت افار

بسیاری از مردم این منطقه  آفریقا داگو را تلفن خود توصیف می کنند. یکی از افراد تحصیل کرده این منطقه حتی آنرا با اینترنت مقایسه نموده است، و بین داشته که  داگو اینترنت افار است. اطلاعات به صورت رله انتقال می یابد که در آنجا یک افار باید به سرعت چیزهای جدیدی را که شنیده و یا دیده را برای یک افار دیگر به اشتراک بگذارد. جذابیت این کار به همان اندازه انتشار یک پیام الکترونیکی جالب که توسط فرد به مخاطبان دیگر گسترش می یابد پویایی داشته و برای آنها مهم است، البته به روش کاملا سنتی.

قیاس اینترنت واقعا در اینجا مصداق دارد چرا که  داگو نه تنها سریع و جذاب است؛ همچنین یک رسانه فعال و محوری با مشارکت همه افراد این جامعه است. اگرچه قرار نیست گیرنده پیام را تغییر دهد، اما انتظار می رود که وی با این خبر درگیر شود و اقدامات مناسب را انجام دهد. همچنین، انتقال دهنده باید اطلاعات را، مشابه آنچه روزنامه نگار پیش از انتشار یک خبر انجام می داد، بررسی کند و سپس آنرا منتشر نماید. اگر کسی خبر دروغین را منتشر نماید قبیله و خانواده فرد بدنام میشوند، لذا افراد که در این منطقه به قوم و قبیله خود افتخار می کنند هیچگاه خواهان بدنامی خود و قبیله شان نیستند لذا تمامی اخبار بررسی و پالایش می گردند.

افراد سالخورده  به ویژه در مردان، مسئولیت خاصی در مورد بررسی و تأیید اطلاعات منتقل شده بر عهده دارند. یک ابزار روزنامه نگاری مشترک، یعنی بررسی دقیق با منابع متعدد، یکی از تکنیک های مورد استفاده در این سیستم خبررسانی است. این موضوع در یک ضرب المثل افاری نیز  منعکس شده است: "اخبار صحیح، سه بار شنیده میشوند" به خصوص اگر این اطلاعات عواقب فاجعه آمیز داشته باشد، فوق العاده مهم است که اخبار قبل و بعد از ارسال بررسی شوند. کیفیت منبع و پس از آن آزمایش درستی خبر.

به عبارت دیگر سوالاتی مانند اینکه: این اطلاعات از کجا آمده اند، و چه شخصی مسئول انتشار است نیز همیشه بررسی میشوند.. این مورد در ضرب المثل سنتی دیگر نیز دیده شده است که بیان می دارد که: چه کسی به شما گفت؟ چه کسی به منبع اخبار شما خبر را داده است؟

تفاوت های جنسیتی

ساختار اجتماعی و سلسله مراتب در داگو کاملا آشکار است. همانطور که در بالا ذکر شد، به مردان سالخورده به خصوص برای تأیید اطلاعات منتقل شده اعتماد بیشتری دارند. همچنین مشاهده می شود که آنها پرشورترین رابطه را با داگو دارند و آن را با نهایت صبر انجام می دهند. برای تأکید بر جدی بودن آنها اغلب جلسات را با دعا برگزار می کنند.

عمل داگو تفاوت های جنسیتی را نشان نیز می دهد. یک تحقیقات دانشگاهی در خصوص داگو نشان داد که داگو در بین مردان بیشتر از زنان رواج دارد و بیشتر اوقات مردان در حال تبادل داگو هستند و این توسط افراد مختلف تأیید می شود.

با این وجود تردید وجود دارد که تفاوت های جنسیتی در استفاده از داگو فقط ناشی از تعصبات جنسیتی باشد. این واقعیت که مردان بیشتر از زنان از داگو استفاده می کنند شاید  ناشی از تحرک بیشتر مردان در زندگی روزمره نسبت به زنان باشد.

آنها وقتی مراقب دامهایشان هستند مسافت های بیشتری را در بیانها طی می کنند و بنابراین با افراد بیشتری ملاقات می کنند. با این وجود، یک فرد آگاه از روستای واشرو[۵]، اظهار داشت که به دلیل ظن و تعصب مردان است که زنان تا حدودی کمتر از داگو بهره می برند. وی ادامه داد: "همسران زنان افار احساس می کنند در صورت مواجهه زنان آنها با کسی از خارج از خانواده، ممکن است همسر وی مورد آزار و اذیت جنسی قرار گیرد." با این وجود، داگو توسط زنان و مردان استفاده می شود.

این نگرانی وجود دارد که شهرنشینی و فرهنگ مدرن بر داگو تأثیر منفی بگذارد. برخی از افراد محلی اظهار  نظر کرده اند که زندگی شهری تناسبی با داگو ندارد.

ادعا این است که احترام به داگو به زمان نیاز دارد و این چیزی نیست که ارتباطات مدرن و شهرنشینی از آن برخوردار باشد.

استفاده از داگو در آموزش عمومی و بهداشت

چگونه داگو با اشکال جدید ارتباط برقرار می کند؟ به نظر می رسد که در این باره تا حدودی نظرات ضد و نقیض وجود داشته باشد و به نظر می رسد که واگرایی بین جوانان و افراد بالغ این جامعه باشد. برخی از افراد سالخورده به داشتن اطلاعات از رسانه های جمعی کشور اتیوپی  در داگو شک دارند. نورا محمد، روحانی مسن از قبیله دوهو، نسبت به برنامه های رادیویی شک و تردید خود را ابراز می کند: "اگر من از رادیو استفاده کنم، همواره نگران این خواهم بود که بعضی از داگوهای مهم را از دست بدهم، ما باید شریک ارتباطی خبری خود  را  رو در رو ببینیم. برخلاف رادیو که اصلا این چنین نیست.  او داگو را "منبع موثق اطلاعات" می نامد.

از سوی دیگر، برخی از جوانترها می گویند که بعضی اوقات اطلاعات را از رادیو در مکالمات داگو وارد می کنند. حتی با این وجود، به نظر می رسد که پیامهای رسانه ای مدرن فقط به میزان محدودی با داگو ادغام شده است.

به نظر می رسد که یکی از کلیدهای ارتباط جمعی موفقیت آمیز در این منطقه، در ارزش ارتباطات کلامی و بصری  نهفته است. ارتباط دهانی و رو در رو ، بازخورد فوری داشته و در آن از نشانه های غیر کلامی نیز بهره برده میشود. از همه مهمتر، داگو مورد علاقه اکثریت جمعیت روستایی این منطقه است و مطمئن ترین وسیله برای انتقال اطلاعات عمومی است. استفاده صحیح از آن می تواند ابزاری اساسی برای مقابله با بیماری های عفونی و روش های انتقال آن مانند بیماری ایدز باشد.  

References

۱. Gulilat Menbere. (۲۰۰۶). ‘A study on trends and communicative potentials of dagu for HIV/AIDS communication in the Afar region.’ Unpublished MA thesis, Addis Ababa University, July ۲۰۰۶. Internet:

http://www.aau.edu.et/webnews/showarticle.php?id=۶۴۲.

۲. Morell, Virginia. (۲۰۰۵). ‘Africa’s Danakil Desert: Cruelest place on earth.’ In National Geographic, October ۲۰۰۵, pp. ۳۴-۵۳.

۳. Naughton, Philippe. (۲۰۰۷). ‘Desert telegraph brought first word on Ethiopian hostages.’ In Times Online, ۹ March ۲۰۰۷. Internet:

http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/africa/article۱۴۹۲۶۱۰.ece [accessed December ۲۰۰۷]