مقدمه:

هامر در لغت  به معنی چکش است ولی در اتیوپی نام  یکی از شناخته شده ترین و بزرگترین قبیله ها در جنوب غربی اتیوپی می باشد. آنان در قلمرو شرق رودخانه اومو سکونت دارند و دهکده هایی در تورمی و دیمکا[۱] دارند. آنها جامعه ای عشایری بوده و در حدود ۴۲۰۰۰ نفر جمعیت دارند.

شغل مردمان این قبیله عمدتا به پرورش زنبور و همچنین جمع آوری عسل متمرکز است و در زندگی آنها گاو به معنی همه چیز زندگی است. آنها هرجایی که چمن کافی برای چرای دامها وجود داشته باشد، کلبه های خود را قرار می دهند و تا چند ماه  در آن سکنی می گزینند. پس از اتمام چمن و گیاهان در اطراف اقامتگاهشان، آنها به سمت مرتع های جدید حرکت می کنند. این شیوه ای است که آنها طی  نسل های مختلف طبق آن زندگی کرده اند. از طرفی آنها شکارچیان ماهری نیز هستند و به همین دلیل  نسل خوک های وحشی تقریباً از سرزمین هایی که در آن زندگی می کنند ناپدید شده است.

زمین های مورد استفاده این قبیله متعلق به فردی نمی باشد و استفاده از آن برای کشت و چرای برای همه افراد آزاد است، همانطور که میوه ها و انواع توت ها برای کسانی که آنها را جمع می کنند رایگان هستند. وقتی که زمین از علفهای هرز پر شده و عاری از علف می گردد قبیله هامر حرکت خود را به زمین دیگری آغاز می کند.

سنت ازدواج در قبیله هامر

اغلب کل خانواده ها در جمع کردن دامها به یکدیگر کمک می کنند تا گله های خود را در کنار هم جمع کنند. در فصل خشک، تمام مردان خانواده ها به همراه گله های خود در چراگاه زندگی می کنند و در آنجا فقط با خوردن شیر و خون دامهای خود زنده می مانند و با خوردن این دو ماده عجیب معمولا بسیار قوی هیکل نیز میشوند. گاو و بز در قلب زندگی هامرها  قرار و تمام زندگی آنها به آن وابسته است. آنها سنگ بنای معیشت یک خانواده را تأمین می کنند. فقط با دادن دام و بز میتوان به خواستگاری دختران این قبیله  رفت و با آنها ازدواج نمود و در واقع آن به عنوان "ثروت عروس" پرداخت شده و  مرد می تواند ازدواج کند[۲]. آنها با داشتن این خصیصه در دنیای خارج شهرت به دست آورده و توریست های زیادی برای دیدن رسوم آنها مراجعه می کنند و  این یک امتیاز برای آشنایی با آنها است.

تقسیم کار در این قبیله بر اساس جنسیت و سن صورت می پذیرد. زنان و دختران امور مربوط به زراعت  را دنبال می کنند (ماده اصلی آن سورگوم[۳] است، در کنار لوبیا، ذرت و کدو تنبل). آنها همچنین وظیفه آوردن آب آشامیدنی، پخت و پز و مراقبت از بچه ها را بر عهده دارند  که از سن هشت سالگی کمک به امورات خانواده شروع میشود.

مردان جوان روستا هم در برداشت محصولات زراعی و همچنین مراقبت از گله ها کمک می کنند و همچنین مراقب هستند تا به گله در مقابل قبایل دیگر آسیبی وارد نشود و حریم های بین قبایل را رعایت می کنند و مردان بالغ قبیله گاوها را به چرا برده و با گاو زمینها را  شخم می زنند و زنبورهای عسل را در درختان اقاقیا پرورش می دهند.

در این قبیله روحیه همکاری و تعامل بین اعضا بسیار بالاست، مثلا اگر خانواده ای قصد ساخت یک کلبه داشته باشد و یا در برداشت محصول خود نیاز به کمک دیگران داشته باشد از زنان همسایه دعوت می کند تا به آنها کمک کنند و در ازای آن به آنها آبجو و یا یک وعده غذایی از گوشت بز داده میشود. این روابط بین اعضای قبیله بسیار رایج بوده ولی ارتباط با سایر قبایل همسایه متفاوت است و  آنها به ندرت با قبایل مجاور خود مراوده دارند، به همین جهت  مردم قبیله  هامر فقط با اعضای قبیله خود ازدواج می کند.

والدین قبیله هامر کنترل زیادی بر پسران خود دارند و آنها هستند که  گاوها و بزها را برای  خانواده به چراگاه می برند. و این والدین هستند که به پسران خود اجازه ازدواج می دهند و بسیاری از آنها تا اواسط دهه سی سالگی ازدواج نمی کنند. از طرف دیگر، دخترها در حدود ۱۷ سالگی تمایل به ازدواج دارند.

ازدواج برای پسران مستلزم داشتن دارایی است که بتوانند بعنوان  "ثروت عروس" به او پرداخت شود است مانند شیربهایی که در بین بعضی ایرانیان مرسوم بوده و پرداخت میشود، پرداختی به خانواده دختر شامل  بز، گاو و اسلحه می شود. اگرچه به مرور زمان پسری که قصد ازدواج دارد باید مانند اقساط وام بانکی ثروت عروس را در طول زمان پرداخت نماید، اما مقدار آن  آنقدر زیاد است (۳۰ بز و ۲۰ راس گاو) که معمولاً در طول عمر یک مرد  قابل پرداخت نمی باشد.

یکی از تأثیرات  این شیوه عروسی این است که هر زمان خانواده ای دام زیادی داشته باشند، برادران همسر و مادر داماد بدهی های قابل توجهی در خصوص پرداخت ثروت  عروس های خود دارند و باید آنرا به خانواده عروس خود پرداخت نمایند و این بدان معناست که مردان قبیله  هامر هیچگاه نمی توانند ثروتمند بمانند و ثروتمند شوند زیرا دامهای آنها، توسط دیگران ادعا می شود. اگر مردی توانایی ثروت عروس را داشته باشد، می تواند سه تا چهار همسر اختیار کند ولی زنان فقط میتوانند با یک مرد ازدواج کنند.

از آنجا که مردان هامر تمایل دارند که با دختران بسیار جوانتر از خود ازدواج کنند، لذا اغلب اوقات مردان پیر قبیله از همسران خود زودتر فوت می کنند و این بدین معنی است که  بسیاری از خانوارهای قبیله هامر به سرپرستی زنانی است که همسرانشان فوت شده اند. در یک تحقیق مشخص شد که از میان ۳۹ زن متاهل این قبیله،  ۲۷ زن بیوه بودند. یک بیوه همچنین از برادران کوچکتر همسر خود نیز در قانون ارث قدرتمندتر بوده و سهم بیشتری می برد. یعنی اگر  اگر والدین همسرش نیز از دنیا رفته باشند تمامی دامها و ثروت به بیوه خواهد رسید و به برادران کوچکتر همسرش هیچ سهمی نخواهد رسید.

مردم هامر آداب و رسوم بسیار منحصر به فردی دارند و یکی از آنها مراسم جهش از روی گاو است که یک مرد جوان برای اینکه بتواند ازدواج کند باید آنرا با موفقیت طی نماید.

 یک مرد هامری با جهش بر روی یک گاو به عنوان شروع آئین گذر از جوانی به بلوغ را آغاز می نماید. این مراسمی است که او را برای ازدواج ، داشتن دام و داشتن فرزند باید حتما آنرا انجام دهد تا حائز شرایط ازدواج گردد.

 زمان برگزاری مراسم به والدین این مرد بستگی دارد و بعد از برداشت محصولات زراعی معمولا برگزار می گردد.

 شیوه اجرای این مراسم بدین شکل است که گاوها در یک ردیف کنار هم قرار داده میشوند  و مرد متقاضی ازدواج باید بصورت برهنه به پشت گاو اول جهش کند، سپس از یک گاو نر به دیگری، تا اینکه بالاخره به انتهای ردیف برسد. او نباید از ردیف سقوط کند و باید چهار بار تست را با موفقیت تکرار کند تا حق ازدواج داشته باشد. در حالی که پسران با گاوها راه می روند، زنان مجرد هامری نیز او را همراهی می کنند: مرد در حالی که از روی گاوها می جهد،  آواز نیز می خواند.

بعد از ظهر پس از پایان مراسم پریدن از گاو،  بستگان زن مردی که از گاوها پریده به زنان مجرد روستا اطلاع می دهد که جمع شوند و مردانی که در این برنامه از گاوها پریده اند به دختران مجرد روستا شلاق می زنند. دخترها دور هم جمع می شوند و التماس می کنند که پشتشان شلاق زده شود. آنها دردی را که باید احساس کنند نشان نمی دهند و می گویند که به زخم های خود  افتخار می کنند. و این برای زنان روستا جنبه فلسفی داشته و آنها در طول زندگی خود در صورتی که با شرایط سختی روبرو شوند این شلاق ها و دردها را به یاد آورده و مشکلات زندگی به آنها بسیار کم اثر خواهد نمود. مردی که زنان مجرد روستا را شلاق زده باشد طی هفته های بعد توسط والدین خود یکی از دخترانی که  اثر شلاق بیشتری بر بدن دارد را  برای ازدواج فرزند خود برمی گزینند.  زخمهای پشت زنان در این قبیله جزو افتخارات آنان در طول زندگی محسوب میشود.

شیوه ازدواج در قبیله هامر بسیار شگفت انگیز است، در عرض چند ثانیه مرد باید کاملاً برهنه گردد و  باید از روی بیش  از ۱۰ گاو نر پرش کند. اگر او موفق شود، می تواند چند هفته بعد با یک دختر که نمی داند کیست، ازدواج کند.

اگر او نتواند پرشها را موفقیت آمیز انجام دهد، برای او و تمام خانواده اش باعث شرم و خجالت خواهد بود.

برای رسیدن به سن بلوغ ازدواج، مرد باید چهار بار از روی گاوها عبور کند. اگر او بیفتد شرم آور است، اما می تواند دوباره امتحان کند. اگر او کور یا لنگ باشد نیز باید این کار را انجام دهد ولی توسط دیگران به او کمک می شود تا بتواند این کار را انجام دهد. تنها هنگامی که او از این مناسک گذشت، می تواند با زنی که والدینش برای او برگزیده اند ازدواج کند و شروع به ساختن گله خود کند. پس از توافق ازدواج او و خانواده اش به خاطر پرداخت هزینه های ازدواج به تعداد ۳۰ بز و ۲۰ گاو به خانواده همسرش بدهکار می شوند.

در این قبیله ضرب و شتم همسر یک بخش پذیرفته شده از زندگی است و نه یک تابو، و عرف این است که یک مرد عموماً به همسر خود نمی گوید که چرا او را کتک و شلاق زده است. از طرف دیگر، اگر ضرب و شتم شدید باشد، خانواده یا همسایگان پیش قدم خواهند شده تا کتک کاری متوقف شود و بعد از اینکه یک زن و شوهر دو تا سه فرزند داشته باشند دیگر کتک زدن زن متوقف میشود و از ضرب و شتم دیگر خبری نخواهد بود.

زنان روش های بسیاری برای آرایش موهای خود  انجام می دهند. مشهورترین مدل مو در این قبیله وقتی است که موهایشان درحالت کوتاه قرار دارد و آنرا به رنگ مسی تبدیل می کنند که به آن "goscha" گفته می شود، این نشانه سلامتی و رفاه است. این مدل مو معنی دیگری نیز دارد و این پیام را منتقل می کند که او دیگر نوجوان نیست و به دنبال همسر می گردد.

آنها همچنین گردنبندهای مهره ای، دستبندهای آهنی در اطراف بازوهای خود می پیچند و نیمه بالاتنه خود را با پوست گاو می پوشانند.

در گردن زنان متاهل گردنبندی وجود دارد که به آن  "esente" گویند، و آن چیزی نیست جز گشتاورهای ساخته شده از آهن که در چرم پیچیده شده است. اینها هدایای نامزدی هستند. آنها برای زندگی پوشیده می شوند و حاکی از ثروت شوهرشان است. یکی از گردنبندها توجه ویژه ای را به خود جلب می کند: به آن "bignere " گفته می شود. همچنین یک حلقه آهنی و چرمی است که دارای انتهای فالی است. اما این جواهرات فقط توسط همسر اول مرد قابل استفاده  است.

یک سنت عجیب دیگر نیز در این قبیله وجود دارد و آن این است که،  زنان بی سرپرست برای آنکه نشان دهند قدرت باروری دارند تا شانس ازدواج مجدد داشته باشند، باردار میشوند و سپس فزرندان خود را در بیشه ها رها می کنند چرا که مردم قبیله اعتقاد دارند که کودکی که در اثر ازدواج غیر رسمی متولد شده است  "مینگی[۴]" نام دارد و در واقع  فرزندی نحس و نجس محسوب میشود که میتواند باعث بروز خشکسالی و بیماری های اپیدمی گردد و در واقع به آن شیطان نیز می گویند. البته این نوع عقاید را می توان در سایر قبایل اتیوپی نیز مشاهده کرد.

 بسیاری از والدین فرزندان نامشروع حتی ترجیح می دهند فرزند خود را قربانی کنند نه اینکه در معرض دید همگان قرار گیرد.

مدل موی مردان در قبیله هامر

مردان هامر از طریق مدل موهای  خود، در قبیله،  خود را معرفی می کنند و هر مدلی معنای خاص خود را دارد.

مردان هامر با تأکید بر نگاه "بدوی" خود ، تصور یک جنگجوی قوی و ترسناک را  بسیار دوست دارند و مردی که یک حلقه خاکی در سر خود داشته باشد به این معنی است که  دشمن یا حیوان خطرناکی را در گذشته  کشته است.

توضیح:

در بعضی از قبایل بدوی اتیوپی، دولت طی سالیان گذشته تلاش نمود تا آنها را با جلوه هایی از تمدن آشنا سازد و آنها وادار نماید که لباس بپوشند، که عمدتا در اجرای این سیاست نیز ناکام ماند و باعث ایجاد تنش هایی در بعضی از ایالت های جنوبی اتیوپی نیز گردید. لذا رویکرد دولت فعلی بر خلاف سیاست های دولت های گذشته است بر این امر استوار است که دولت تلاش می نماید که قبایلی از جمله هامر و مینت و ... را بصورت جذابیت های توریستی معرفی نماید و گاهی در معرفی آنها اغراق نیز می نماید و این باعث رونق صنعت گردشگری اتیوپی میشود و هم مانع  ایجاد تنش های بی مورد در کشور می گردد.

افراد قبایل مختلف اتیوپی، عمدتا در برخورد با توریست ها بسیار گرم وصمیمی برخورد می نمایند و در صورتی که توریستی قصد عکاسی از آنان را داشته باشد برای اینکار باید پول پرداخت نماید لذا اقتصاد این قبایل نیز به نحوی به حضور توریست ها مرتبط شده است.