جامعه اعتقادات اسلامی اتریش[۲]؛ در تاریخ ۲۹ آوریل ۲۰۲۱ برابر با۹ اردیبهشت ۱۴۰۰ خبر سفر اومیت وورال ریاست این مرکز به عربستان سعودی را منتشر کرد. آقای وورال در مکه؛ با دکتر ال عیسی ریاست لیگ جهانی مسلمانان ( رابطه العالم الاسلامی)[۳] دیدار کرده است.

در جریان این سفر، تفاهم نامه ­ی همکاری­ های مشترک میان جامعه­ ی مسلمانان اتریش و رابطه العالم الاسلامی برای تعمیق و توسعه­ ی همکاری­های دوجانبه، تلاش برای آغاز گفت ­وگو­های میان دینی و مقابله با جریان­ های بنیادگرا در اتریش و عربستان سعودی به امضاء طرفین رسیده است.

ملاحظات

     در مورد این اهداف سفر و علاقمندی­ طرفین به تعمیق ارتباطات در مقطع زمانی فعلی؛ تحلیل­ های مختلفی مطرح شده که به بخشی از آنها اشاره می­ شود:

۱-  تغییر رویکرد IGGÖ  و حرکت به سمت خروج از فضایی که در جامعه­ی اسلامی اتریش حاکم است و بر مبنای آن اسلام موجود در این کشور، «اسلام ترکیه ­ای» نامیده می شود:

جامعه ­ی مسلمانان اتریش تشکیل شده از ملیت­ های متنوع و مختلف اعم از کشورهای عربی، ایرانی، افغانی، پاکستانی، حوزه بالکان و.. .می باشد؛ اما ملیت تأثیرگذار و جریان ساز در بین مسلمانان، با توجه به انسجام و سازماندهی مناسبتر در قیاس با دیگر ملیت ­ها و نیز به دلیل بهره مندی پشتیبانی مالی، ترک ­ها می­ باشند.  به طوری که به طور نمونه بیشتر مساجد اتریش در اختیار آنهاست. این شرایط؛ خوشایند مسلمانان غیرترک، به ویژه عرب ­های مقیم این کشور که پرتعداد هم می ­باشند؛ و از دیگر سو؛ مطلوب دولت و احزاب حاکم در اتریش نمی­ باشد. برهمین اساس دیگر ملیت­ های مسلمان به انحاء مختلف و با استفاده از ابزارهایی که در اختیار دارند، از جمله لابی در احزاب و رسانه­ های اتریش؛ تلاش بر تغییر وضعیت و به دست آوردن پایگاه تأثیرگذارتر در مقایسه با ترک­ ها را داشته و دارند. این تحرکات؛ در کنار دیگر عوامل سیاسی، بی ­تأثیر در تشدید انتقاد احزاب و فضا سازی رسانه ­ای در اعتراض به نفوذ ترکیه و اردوغان در این کشور نبوده است. آقای امیت وورال بارها از طرف حزب راستگرای آزادی اتریش به ویژه رئیس سابق آن آقای کریستیان اشتراخر[۴] مورد اتهام واقع شده است که متأثر از آقای اردوغان رئیس جمهوری ترکیه عمل می­ کند و رابطه ­ی تنگاتنگی با حزب اخوان المسلمین در اتریش دارد. بر این اساس هرگونه تحولی در سیاست خارجی ترکیه  به ویژه با کشورهای مسلمان، آقای امیت وورال رئیس جامعه­ ی اعتقادات اسلامی اتریش را هم تحت تاثیر قرار می ­دهد.

با توجه به آنچه شرح آن رفت؛ سفر اومیت وورال به عربستان و انعقاد تفاهم نامه، می­ تواند حرکتی در راستای جلب رضایت احزاب و نیز جامعه­ ی مسلمانان غیرترک اتریش تحلیل شود. از دیگر سو؛  وورال یکی از مفتی­ های اصلی فدراسیون اسلامی وین[۵] به نام مصطفی ملااغلو[۶] که اصالتاً ترک می ­باشد را در جایگاه یکی از مشاوران اصلی خود برگزیده تا با این تدبیر، رویکرد جدید IGGÖ در گرایش به عربستان سعودی، با حساسیت و مقاومت جدی از طرف مسلمانان ترک اتریشی مواجه نگردد.

۲ -  دریافت حمایت­ های مادی و معنوی توسط IGGÖ  از منابعی به جز ترکیه

تاکنون وابستگی IGGÖ  بیشتر به پشتیبانی­ های مالی مستقیم و غیر مستقیم ترکیه بوده است. با توجه به تشدید حساسیت­ های اخیر دولت اتریش نسبت به کمک­ های مالی خارج از کشور به مسلمانان این کشور- که بعد از حمله تروریستی سال گذشته در وین تشدید شده است-، به ویژه کمک­ های ترکیه؛ به نظر می ­رسد IGGÖ به این نتیجه رسیده باشد که از پشتیبان­ های دیگری که دولت اتریش تمرکز و حساسیت کمتری بر روی آنها داشته باشد نیز بهره ­مند گردد. این نکته از این جهت هم می ­تواند مورد توجه قرار گیرد که «محمد بن عبدالکریم عیسی» دبیر کل رابطه العالم الاسلامی که در واقع میزبان وورال بوده؛ رئیس سازمان بین المللی حلال(IIHO)[۷] می باشد. از این رو این پیش بینی نیز وجود دارد که در آینده میان جامعه مسلمانان اتریش(IGGÖ) و رابطه العالم الاسلامی درخصوص محصولات با برند «حلال» همکاری­ های گسترده تر اقتصادی صورت پذیرد.

       ۳-  ایجاد تعامل و ارتباط بین IGGÖ و عربستان؛ دقیقا در مقطع زمانی صورت پذیرفته که ترکیه و عربستان سعودی پس از یک دهه تنش؛ بعد از پیروزی «جو بایدن» در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و تغییر در سیاست­ های منطقه ای ایالات متحده، در چرخشی آشکار متمایل به بهبود روابط با یکدیگر شده­ اند.

۴- ارائه تصویری مبتنی بر اعتقاد وورال به صلح و هم زیستی و فقدان دیدگاه ­های ضدیهود با هدف جلب اعتماد در سطح دولت به ویژه حزب مردم به عنوان حزب حاکم:

رابطه العالم الاسلامی و ریاست آن آقای عیسی، پس از بهبود روبط سیاسی اعراب و اسرائیل به ویژه عادی سازی روابط با عربستان سعودی و امارات متحده عربی در راستای انطباق با شرایط جدید، ادبیاتی متفاوت را در مطالب منتشر شده در شبکه­ های اجتماعی در پیش گرفته ­اند. از جمله این موارد؛ می ­توان به گناه دانستن کتمان هولوکاست و نیز برگزاری سفرهایی برای بازدید از اردوگاه ­های مرگ آلمان اشاره نمود[۸]. 

در چنین موقعیتی؛ وورال از مسیر ایجاد و تقویت ارتباط با این سازمان سعودی می­ تواند به دنبال ارائه­ ی این تصویر از خود باشد که وی وIGGÖ تحت مدیریت وی دارای دیدگاه ­های ضدیهود و صد سامی نبوده و به دنبال هم زیستی مسالمت آمیز بر پایه صلح می باشند. ازاین طریق وورال و IGGÖ خواهند توانست در سطح دولت اتریش به ویژه حزب مردم به عنوان حزب حاکم، کسب اعتماد نموده؛ همچنین از این طریق پالس ­های مثبتی را به لابی اسرائیل در اتریش و انجمن فرهنگی اسرائیل در این کشور که دارای جایگاه و قدرت ویژه می باشند، ارسال نماید.

 شاید خودداری وورال و IGGÖ از برقراری ارتباطی مؤثر برای همکاری با مرکز اسلامی امام علی(ع) به عنوان محوریت شناخته شده­ ی شیعیان و جمهوری اسلامی ایران در اتریش در همین راستا قابل تأمل بوده باشد. به ویژه که در طی مدت سه سال گذشته که مرکز اسلامی امام علی(ع) با چالش جدی در ادامه فعالیت از طرف دولت اتریش قرار گرفته[۹] و در معرض حملات گوناگون از سوی مطبوعات بوده است؛ IGGÖ هیچگاه اعلام موضع رسمی و تأثیرگذار نکرده و همواره ارتباطی کاملا خنثی و دیپلماتیک با مراکز وابسته به جمهوری اسلامی ایران در وین داشته است.

۴- دیگر سوی ماجرا یعنی عربستان سعودی نیز دارای انگیزه­ هایی برای تعامل بیشتر با IGGÖ می باشد. اصلی­ترین انگیزه برای عربستان؛ حفظ حضور مؤثر در کشور اتریش و پر کردن خلاء حاصل شده برای این کشور پس از بسته شدن مرکز شاه عبدالله از وین و انتقال آن به ژنو  خواهد بود. 

شایان ذکر است؛ مرکز موسوم به «مرکز بین المللی گفت وگوی بین مذاهب و بین فرهنگ­ های ملک عبدالله بن عبدالعزیز» به عنوان یک سازمان بین المللی، در سال ۲۰۱۱ مقر خود را در وین دایر کرد تا زمینه­ ی گفت وگو میان ادیان و مذاهب فراهم شود. اما در عمر ۹ ساله­ اش با جنجال­ های بسیاری مواجه گردید به نحوی که اغلب سیاستمداران اتریشی خواستار تعطیلی این مرکز شدند. در نهایت در پی اقدام دولت عربستان علیه منتقدان آل سعود و معترضان ریاض، به ویژه در ماجرای قتل خاشقچی و نیز صدور حکم اعدام برای «مرتجی القریریص» نوجوان عربستانی، این مرکز در سال ۲۰۱۹ تعطیل گردید. دولت عربستان مقر این مرکز را به ژنو منتقل کرده است.

جمع بندی

با توجه به وجود انگیزه های دوجانبه برای تعامل نزدیک­تر جامعه اعتقادات اسلامی اتریش IGGÖ و رابطه العالم الاسلامی حسب آنچه شرح آن ارائه گردید؛ و نظر به نفوذ جدی آقای محمد بن عبدالکریم عیسی رئیس سازمان رابطه العالم الاسلامی در دستگاه رژیم سعودی؛ همچنین لحاظ شدن عملکرد و روحیات آقای اومیت وورال که در دوره­ ی ریاست IGGÖ همواره تلاش بر تغییر چهره­ ی عمومی این مرکز در اذهان عمومی با بهره گیری از شیوه­ های مختلف داشته؛ به نظر می­ رسد سفر انجام شده از یک سو می ­تواند برنامه ریزی جدید در سیاست­ ها و فعالیت­ های IGGÖ با پشتیبانی و حمایت عربستان سعودی را به همراه داشته باشد؛ و از دیگر سو موجب استمرار نقش آفرینی و تأثیرگذاری عربستان سعودی در اتریش پس از تعطیلی مرکز شاه عبدالله، با واسطه IGGÖ گردد. این فرآیند به جهت تدابیر اتخاذ شده از سوی وورال؛ مورد رضایت احزاب، دولت اتریش، و مسلمانان به ویژه مسلمانان غیرترک نیز قرار خواهد گرفت و جامعه ­ی مسلمانان اتریش و شخص وورال را کمتر در معرض اتهام وابستگی به اردوغان قرار خواهد داد. در عین حال؛ همه ­ی این وقایع در مقطع زمانی صورت می­ گیرد که ترکیه به عنوان یکی از اصلی ترین پشتیبان های IGGÖ نیز در صدد بهبود روابط خود با عربستان سعودی برآمده است و سفر وورال در انطباق با سیاست­ های ترکیه تلقی می ­گردد.