مقدمه:

میراث فرهنگی و معنوی یا میراث فرهنگی ناملموس به جنبه‌های غیر فیزیکی یک فرهنگ گفته می‌شود و اغلب آداب و رسوم جامعه در یک دوره زمانی را دربر می‌گیرد یا راه و روش رفتار در جامعه که معمولاً قوانین رسمی عمومی برای کارکرد در یک فضای فرهنگی خاص هستند را بیان می کند.

این موارد شامل ارزش‌های اجتماعی، هنرهای نمایشی، هنرهای دستی و سنتی، سنت‌ها، آداب و رسوم و روش‌ها، باورهای زیبایی شناسانه و معنوی، بیان هنری، زبان و دیگر جنبه‌های کارکردهای انسانی است. به‌طور کلی حفظ میراث معنوی دشوارتر از حفظ میراث فرهنگی مادی است.

در کشور اتیوپی میراث معنوی ثبت شده توسط یونسکو عبارت از سیستم گادا، جشنواره تیم کت[۱]، جشن مسکل[۲]، و جشنواره سال نو مردم سیداما[۳] می باشد.

در این پژوهش قصد داریم سیستم گادا که مخصوص ایالت اوروما در اتیوپی می باشد را تشریح کنیم، در واقع این سیستم یک روش زندگی بوده و دارای ساختار های بسیار مستحکم که مبتنی بر ریش سفیدی است، بنا نهاده شده است. در این سیستم مردم مسائل و مشکلات و روابط اجتماعی خود  را بر اساس ساختار های تعریف شده تطابق می دهند و حکومت مرکزی نیز از این سیستم و آرای مربوط به آن پیروی میکند.

نکته جالب دیگری که در خصوص سیستم گادا وجود دارد این است که کتاب تالیفی آقای نخست وزیر دکتر ابی احمد به نام هم افزایی[۴] نیز بر اساس قواعد و قوانین سیستم گادا تدوین شده است.

بخش اول:

مردم اورومو بزرگترین گروه از کوشیتی زبانان در قاره آفریقا می باشند و همچنین بزرگترین گروه اخلاقگرا از مردم اتیوپی نیز هستند. این منطقه با همه ایالت های منطقه ای جمهوری فدرال دموکراتیک اتیوپی بجز تیگرای دارای مرز مشترک است. پایتخت ایالت اروما  "فین فینه[۵]" می باشد.

مردم اورومو نیز مانند سایر اقوام و ملیت های کشور، دارای میراث عظیم و ملموس هستند که طی سالهای متمادی در تعامل مردم با محیط های طبیعی و اجتماعی ایجاد شده و به عنوان مظاهر هویت مردم می باشد.

آنها همگی دارای زبان، تاریخ و نژاد مشترک هستند و همچنین دارای نهادهای سیاسی، مذهبی و حقوقی مشترک هستند. آنچه این منطقه را متمایز می کند این است که این منابع فرهنگی و طبیعی در یک سیستم مدیریت سنتی  و باستانی به نام سیستم گادا اداره می شود که سرشار از اصول دموکراتیک بوده  و ریشه های آن در سراسر منطقه اوروما پخش شده است.

سیستم گادا چیست؟

سیستم گادا یک سیستم قدیمی و فاخر است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است و فقط در بین مردم اورومو انجام می شود. مردم اورومو این سیستم را میراث مشترک خود دانسته و آنرا  به عنوان یکی از سازندگان اصلی هویت خود می دانند.  سیستم گادا ساختار سازمانی مهم در بین مردم اورومو است که ساختار اجتماعی،

سیاسی، آیینی و حقوقی  مردم در چارچوب نظم و معنای زندگی در آن تعریف میشود.

 گادا جامعه را از طریق شوراها و همچنین قوانین و احکام را  با تشریح حقوق و وظایف اعضای خود سازماندهی میکند. اورومو،  سیستم گادا را بخشی از میراث فرهنگی آنها و یک سیستم مدیریت متعالی که با سیستم دولتی مدرن هماهنگ است مورد قبول قرار داده و حتی قوانین بالاسری در کشور نیز در منطقه اورومو از سیستم گادا پیروی میکنند یعنی اگر مشکلی در میان مردم اورومو بوجود بیاید احکام سیستم گادا مقدم بر احکام قضایی کشور اتیوپی است. این سیستم مدتهای مدیدی است که توسط طایفه های Borana ، Guji ، Karayu ، Tulama ، Arsi ، Ittu ، Humbana ، Afran Qallo ، Akichu ، Macha و Gabra از اورومو مورد استفاده قرار می گیرد.

قبایل اصلی اورومو مراکز گادا خود را در چندین مکان بر اساس  توافق بین قبیله ها تأسیس می نمایند. بورانا نام محلی در منطقه اوروما است و مردم آن از سیستم گادا پیروی نموده و عمدتا دارای جمعیت مسلمان بوده و پایبندی بسیار زیادی به قوانین اسلام دارند مردم بورانا  اعتقاد زیادی به گادا داشته و معتقدند که همه جنبه های زندگی در سیستم گادا دیده شده و به همین دلیل است مردم بورانا به خاطر حفظ سیستم سیاسی و تاریخی گادا مورد توجه ویژه می باشند.

مشارکت سیاسی برای همه مردم بورانا آزاد است، تصمیمات تحت هدایت رهبران آیینی، ابا گادا و مشاوران گرفته می شوند. حضور در مراسم انتقال قدرت، و یا انتقال از یک رده قدرت به رده دیگر اجتماع همگی با شفافیت صورت می پذیرد.

سیستم گادا قدرت را در میان نسل ها و  تمامی اعضای این جامعه توزیع می کند و بین نسل های متوالی ارتباط محکم و قوی ایجاد می کند. فلسفه، هنر و تقویم اورومو مبتنی بر گادا و بیانگر تمدن مردم اورومو می باشد.

سیستم عضویت در گادا بدین صورت است که  پسران  درچهل سالگی پس از پدران خود به عنوان اعضای کلاس گادا (کلاس نسل یا مجموعه) به سیستم می پیوندند و هر هشت سال نیز از یک درجه گادا به درجه بعدی ارتقاء می یابند.

رده های بالای گادا نیز بصورت کامل دموکراتیک تشکیل شده و رئیس تشکیلات گادا نیز ابادگادا نامیده میشود. 

وظایف مردان گادا همچنین  وظیفه  انتقال دانش و مهارت های مرتبط با عملکرد سیستم دمکراتیک گادا را برای سایر اعضای که حائز ارتقاء می باشد را به عهده دارند.

نکته جالب توجه اینکه قوانین، هنجارها، ارزشها و آرمانهای سیستم گادا با قوانین  بین المللی حقوق بشر موجود در عرصه جهانی نیز سازگاری کاملی دارد.

مشاوران گادا باید سال ها در مورد قوانین و آداب و رسوم بورانا و خرد رهبری یک جامعه، آموزش سختگیرانه ای را پشت سر بگذارند تا بتوانند  مقام خود را در سیستم گادا به دست آورند.

رتبه بندی در سیستم گادا:

کلاس های گادا بر اساس نسل های تبارشناسی انتخاب و بکار گمارده  می شوند. در زیر به سطوح گادا اشاره و هر یک را توضیح می دهیم.

درجه ۱: داباله[۶]   از سن  ۱-۸ سالگی:

داباله به کوچکترین افراد سیستم گادا گفته میشود این طیف از افراد سیستم گادا بخاطر داشتن مدل موهای شگفت انگیز خود به  "guduru" شهرت یافته اند.

درجه ۲: دامنه خردسال از سن ۸-۱۶ سالگی

مراسمی که پسران از آن به حالت گاما می روند. پسران در این مراسم  موهای خود را اصلاح میکنند. در مدل موهای افراد خردسال، موها از  وسط سر تراشیده می شوند و بعد به انها اجازه داده میشود تا موها رشد نموده و به تکامل برسد.

محدوده ارشد (محدوده جاجا بو)

در این مرحله، آنها در دوره ای در حال چرخه زندگی خود هستند که قادر به شکار و نگهبانی از گله با کمک همسالان خود هستند و باید هشت سال دیگر صبر کنند تا مرحله کائوزا[۷] بیایند.

درجه ۳: کائوزا ، جنگجویان از سن ۲۴-۱۶ سال

مراسم گذار به گام کائوزا در محلی مقدس به نام دره داداچا[۸]  که در مجاورت اوروما است انجام میشود.  در این مکان، پدر موهای فرزند خود را اصلاح می کند  و در مراسم آئینی خود شرکت نموده  و پس از پایان آن "کوشا" با برگزاری مراسم لالبا[۹] آغاز میشود، رویدادی باشکوه که "نتایج انتخابات" به نمایندگان قبایل بورانا اعلام می گردد.

درجه ۴: رابعه[۱۰] ۲۴-۳۲ ساله

در این مرحله، رابعه ها تمایل دارد هنر حاکمیت را بیاموزد و این زمان هنگام ازدواج است و آنها ازدواج می کنند. درجه رابعه ها در این مرحله بیشتر حول مسئولیت دفاعی افراد می باشد.

درجه ۵ : دوری[۱۱] از سن ۳۲ تا ۴۰ سالگی

دوری جایی است که از مردان انتظار می رود فرزندی داشته باشند و می توانند شروع به تکامل کنند تا خیلی زود احترام پدرانه را بدست آورند. با مسئولیت مهم سرپرست خانوار آشنا شوند. این مرحله مهم و قابل توجهی است چرا که در آن هنرهای رهبری و فلسفه دوری را  به دست می آورند.

درجه ۶: گادا از سن ۴۰-۴۸ سالگی:

درجه گادا مرحله بلوغ کامل سیاسی است و در واقع این اوج حرفه اجتماعی و سیاسی گادا و سن بهینه برای داشتن مهارت بلوغ و ظرفیت برگزاری و نشان دادن اعمال و مسئولیت های اجتماعی است.

درجه ۷: یوبا[۱۲] در سن ۴۸ سالگی و بالاتر

گاداها بازنشسته می شود و بزرگان یوبا می شوند. مهمترین مسئولیت کلاس بازنشستگان گادا (Yuubaa) نظارت بر فعالیت های تشریفاتی تشکیلات سیستم گادا است. یوباها هنوز وظایف مشورتی را به عهده می گیرد و به عنوان تسهیلگر متخصصان و آموزش آیین عمل می کند.

نتیجه گیری:

اگر شخصی بر خلاف قواعد و قوانین سیستم گادا در اوروما عمل نماید، بطور کل از جامعه طرد شده و همین موضوع است که به این سیستم قدرت داده است. لذا در کشور اتیوپی، در چند سال اخیر که از انتخاب نخست وزیر ابی احمد گذشته و مشکلات و تنش هایی نیز بوجود آمده، نخست وزیر برای حل منازعات در بزگترین ایالت خود یعنی اوروما از پتانسیل یوباها بهره برده تا بتواند امنیت و صلح را به جامعه برگرداند. البته ذکر این نکته نیز مهم است که ابی احمد خود نیز از اهالی اوروما بوده و با حمایت مردم اوروما به قدرت رسیده است.  

منابع:

۱. https://ich.unesco.org

۲. http://www.ethiopians.com/tse۱۴.htm

۳. https://hornaffairs.com/۲۰۱۶/۱۲/۰۱/description-oromo-gada-system/

۴. https://www.oromiatourism.gov.et

۵. http://stunningethiopiatours.com

۶. https://participedia.net/method/۴۸۶۵