مقدمه:

شهر هرار، شهری محصور شده بین دیوارهای بلندی است که مانند مرواریدی پر جنب و جوش و درخشان، در شرق اتیوپی قرار گرفته است. این شهر مورد توجه مردم محلی بوده و همه ساله بازدیدکنندگان خارجی زیادی نیز از آن دیدن می کنند چرا که این شهر دارای تاریخ غنی و گنجینه های فرهنگی بی نظیری است.

هرار شهری است که در گذشته بعد از مکه، مدینه و فلسطین به عنوان چهارمین مرکز بزرگ اسلامی جهان شناخته می شد  و در سال 1520 ایجاد گردید و یک والی به نام ابوبکر محمد پایتخت خود را به هرار منتقل کرد. به عنوان یک مرکز مهم برای مسلمان، 99 مسجد در دیوارهای این شهر محصور شده اند، سنت قدیمی صحافی کتاب در این منطقه، ایرانیان و کشورهای مختلف مدیترانه ای را به خود جلب کرده است، پدیده های روزمره متفاوت دیگری نیز در این شهر اتفاق می افتد و آن زندگی کفتارها[1] در کنار انسانها است و مردم به آنها غذا نیز می دهند و این مورد،  شهر هرار را به یک شهرخاص تبدیل نموده و مسئولین شهر تلاش زیادی می نمایند تا این برنامه را در یونسکو ثبت جهانی نمایند[2]. 

دیواری که شهر قدیمی را محصور کرده است در سال 1560 توسط امیر نور ساخته شد تا بوسیله آن جلوی مهاجرت آن زمان مردم اورومو را به این شهر بگیرد و همچنین کاربرد دیگر دیوارها این بود که شهر را از تجاورز غیر مسلمانان در امان نگه دارد.

این شهر همچنین مکان خوبی برای مشاهده عینی زندگی مسالمت آمیز ادیان مختلف در کنار یکدیگر است. چرا که مردم اورومو و آمهارا با همه اختلافات دینی، عقیده ای و تاریخی زیادی دارند ولی در شهر هرار با یکدیگر زندگی می کنند و مشکلی نیز میان آنها وجود ندارد.

به عنوان یک شهر سلطان نشین مسلمان، این شهر در روزهای گرم و خشک برای خارجی ها  دارای جذابیت و پذیرش نمی باشد،  تا این که یک کاوشگر بریتانیایی به نام ریچارد برتون موفق شد در سال 1855 با یادگیری کلیه سنت های یک جامعه مسلمان در کشور همسایه یمن، خود را شبیه به یک بازدید کننده عرب نموده و با شرایط زندگی هراری ها  کنار بیاید.

یکی دیگر از افراد مشهور خارجی که با شهر هرار ارتباط نزدیکی دارد، ژان نیکلاس آرتور ریمباود، شاعر مشهور فرانسوی است که سفری طولانی را از فرانسه به یمن و سپس به عدن انجام داده است. وی  مدت ده سال را در میان اسبها و مردم هرار زندگی کرده است. او مسلط به زبان عربی و سایر زبانهای محلی بوده و بسیار روابط نزدیکی  با مردم محلی داشت و با آنها در ارتباط بود.

امروز به بازدید کنندگان شهر هرار، سایتی نمایش داده می شود که محل زندگی وی بوده و موزه ای در همان سایت است که برخی از اشعار و تصاویر وی را به تصویر کشیده است.

آخرین پادشاه اتیوپی، امپراتور هایله سلالی نیز دوران کودکی خود را در این شهر در محلی به نام "جگول" گذرانیده است و اقامتگاه ماه عسل او هنوز هم برای بازدیدکنندگان باز است. پادشاه همچنین قبل از به دست گرفتن قدرت به عنوان پادشاه اتیوپی، هرار و اطراف منطقه شرقی اتیوپی را تبدیل به قلمرویی که دارای فرماندار باشد تبدیل نمود.

مهمترین فعالیت این شهر که بخاطر آن شهرتی جهانی یافته است تغذیه کفتارهای شهر با دست برهنه است.  کفتارهای وحشی هر شب در مناطق مختلف شهر از همراهان خوب مردم محلی در شهر هرار به شمار می روند. این سنت دیرینه از دوره ای شروع شد که قحطی بزرگی در هرار و اطراف آن بوجود آمد و این مورد باعث شد که کفتارها بعلت عدم وجود شکار در اطراف شهر، به داخل شهر هجوم آورده و باعث ایجاد ترس و وحشت زیادی در بین مردم و کشته شدن تعدادی از آنها توسط کفتارها شد. مردم راه حلی را برای این مشکل یافتند و آن اطعام کفتارها بود و هر روز وعده غذایی برای کفتارها در خیابان می گذارند.

 مردم پس از پایان دوره قحطی می خواستند که آن ایام را گرامی بدارند و سنت گذشته را حفظ نمایند، لذا جشنواره ای ایجاد شد که هدف آن غذا دادن به کفتارها شد که به آن فستیوال عاشورا می گویند.

در طول فستیوال عاشورا، می بینید که افراد زیادی در فضای باز نزدیکی حرم ابوبکر،  به تعداد زیادی کفتار در حال غذا دادن هستند.

 بازدید از هرار که در فاصله 525 کیلومتری از آدیس آبابا واقع شده است در هر زمان از سال امکان پذیر است اما بازدید از هرار در زمان برگزاری این فستیوال بازدید کنندگان خارجی زیادی دارد.

چرایی نامگذاری فستیوال عاشورا در هرار

جوامع مختلف سال نو را بر اساس تقویم مذهبی، سنتی یا عادی خود جشن می گیرند. این جشن ها می تواند بین المللی، ملی یا منطقه ای باشد. به عنوان مثال، اتیوپی نیز تقویم خاص خود را دارد و مردم آن  در تاریخ 11 سپتامبر سال نو را در سطح ملی جشن می گیرد. مانند هر منطقه دیگر، این جشن ملی در هرار  نیز به شیوه دیگری جشن گرفته میشود. با این حال، مردم هراری  سال نو خود را که  برگرفته از دین و سنت آنها است، برگزار نموده و جشن می گیرند.

در اسلام، "عاشورا" یک عید تقویم هجری قمری  است که در شامگاه دهم ماه "محرم" جشن گرفته می شود. از آنجا که تعطیلات اولیه مذهبی "عاشورا" در طی قرن ها توسط فرهنگ هراری اجرا و بزرگ داشته شده است، معمولاً همراه با شیوه هایی است که توسط سنت و عرف معمول برای مردم هرار انجام می شود. در بین روشهای مختلف فستیوال سنتی "عاشورا"، اصلی ترین آنها  خوردن فرنی مخصوص تهیه شده که به آن "Shur" می­گویند و همچنین شکستن ظروف مخصوص فرنی که به آن “Wurshato”  گویند و همچنین اطعام کفتارهای وحشی موجود در شهر است.

Wurshato، تمرین شکستن ظروف از سه روز قبل از روز "عاشورا" است. دانش آموزان جوان قرآن شرکت کنندگان فعال این تمرین و شکستن ظروف هستند. آنها در مورد خانه های خود که غذاهای مختلف جمع شده است را در بعد از ظهر روز "عاشورا" به زمین کوبیده و می شکنند و هنگام شکستن نیز شعارهایی با مضمون  "Wurshato Ish Ye'ebera"  سر می دهند که به معنای " به هر کسی که بدی کنید از بین می روید" خوانده و پس از آن مشغول رقص و آواز می شوند.

سنت دیگر این جشن، خوردن شورکه نوعی فرنی مخصوص است، می باشد. یکی از فعالیت هایی که باعث برجسته شدن جشن رنگارنگ "عاشورا" در میان هراری می شود فرنی تهیه شده ی منحصر به فرد است. ماده اصلی این ظرف آرد مخصوصی است که از انواع دانه‌های زمینی و غلات که در این منطقه پرورش یافته اند تهیه شده است. فرنی برای همه حاضران و اعضای خانواده و همسایگان، سرو می شود تا با هم غذا بخورند. از آنجا که این عقیده وجود دارد که کسی که در روز سال نو، تا حد سیری کامل شکم خود را از فرنی پر نکند، در کل سال گرسنه خواهد ماند، لذا بزرگان مجلس نظارت می کنند تا همه افراد چنین کنند.

تغذیه با فرنی برای کفتارها نیز یکی دیگر از سنن فستیوال عاشورا می باشد که معمولا مردم این سنت را  در دو نقطه شهر هرار به نامهای  اوو ابوخیر[3] و آوو نیگوس[4] ، برگزار می نمایند.  در این مکان ها ، به ویژه در آوو نیگوس، فرنی که عمداً با کره حیوانی زیادی غنی شده است ، برای کفتارها روی سنگ بزرگی که به عنوان کاسه ای استفاده می شود، گذاشته شده و وقتی کفتارها در گروههای مختلف سر می رسند، اگر فرنی را خورده و تمام نمایند این نشانه خوبی برای سال جدید بوده و سرنوشت خوبی را نوید می دهد،  از این رو، مردم تمام تلاش  خود را می کنند تا کل آماده سازی غذا جذاب و نحوه تغذیه کفتارها موفقیت آمیز باشد. چه در غیر این صورت، کفتارها از خوردن فرنی کاملاً خودداری کنند، یا اگر کل آنرا نخورده باشند، این به معنی وقوع یک اتفاق بد و نحس خواهد بود.

توضیح:

ایام برگزاری این مراسم در هرار، همه ساله دقیقا با ایام تاسوعا و عاشورای حسینی(ع) در محرم همزمان است و نگارنده در اسناد مختلف تاریخی علت این نامگذاری را بررسی نمود ولی مورد دقیق و مشخصی یافت ننمودم، ولی به نظر می رسد که ریشه این نامگذاری از جریانات انحرافی اسلام و یا فرق مختلف ضد تشیع نشات گرفته باشد. مسئولین شهر هرار بسیار کوشیده اند که این رویداد را در یونسکو با نام فستیوال عاشورا ثبت نمایند ولی پاسخ یونسکو تا کنون در خصوص ثبت فستیوال عاشورا بصورت زیر بوده است: 

"سازمان یونسکو در پاسخ به درخواست اقوام و مقامات هراری اعلام کرد که این سازمان نمی تواند واقعه عاشورا را به عنوان فستوال ثبت کند. یونسکو دلیل عدم ثبت را به ریشه دار بودن مذهبی این واقعه ذکر کرد و از آنجا که واقعه عاشورا براساس اطلاعات موثق، به دلیل قتل{شهادت} نوه پیامبر حسین بن علی{حضرت سید الشهدا} دلالت دارد، لذا یونسکو فقط به ثبت وقایع فرهنگی که بدون حساسیت اقوام و ملل دیگر باشد اقدام می نماید"

مراجع:

· History of harar and hararis, Published by HARARI PEOPLE REGIONAL STATE CULTURE, HERITAGE AND TOURISM BUREAU, October 2015/2008 EC.

· https://hararigcao.com/index.php/component/k2/item/14

· https://www.tourtoethiopia.com/harar-and-the-ashura-festival/

· https://www.travelethiopia.com/blog/163-the-ultimate-guide-to-colorful-festivals-in-ethiopia.html