موسسه «سیاست خانواده»[۱] که ماموریت آن ارائه مجموعه ای از اقدامات اجتماعی، اقتصادی، قضایی، فرهنگی، آموزشی و ... در جهت تحقق نظام حقوقی و سیاست های کارآمد حوزه خانواده در اسپانیا است، اخیرا گزارشی را با عنوان «وضعیت تحول خانواده در اسپانیا ۲۰۲۱» منتشر کرده است. این گزارش که ماه اکتبر امسال منتشر شده با بهره گیری از منابع مختلف آماری به ویژه داده های موجود در مرکز ملی آمار اسپانیا (INE)، وزارت بهداشت، مرکز آماری یورواستات (Eurostat)، سازمان همکاری و توسعه بین المللی اقتصادی اسپانیا (OCDE) و برخی منابع دیگر آخرین وضعیت نهاد خانواده را تحلیل و برآوردهایی را ارائه داده است. خلاصه ای از نتایج و مهمترین نکات موجود در این گزارش را از قول تهیه کنندگان آن می خوانیم.

اولین نتیجه ای که می شود از گزارش مذکور گرفت این است که خانواده در اسپانیا دچار بحرانی بسیار جدی و بی سابقه است. بحرانی که ریشه های آن را باید در عواملی همچون تعداد ازدواج های کمتر، ناپایدارتر، با فرزندان کمتر، مشکلات جدی در تهیه مسکن، تداخلات کار با زندگی خانوادگی و افزایش افرادی که تنها و یا در خانه های کوچکتر زندگی می کنند دانست. و همه این ها باعث شده است به وضعیت  امروز که از نظر جمعیتی یک فاجعه به شمار می آید برسیم.

دومین نتیجه گیری کلی، انفعال دستگاه اداری کشور در مقابل نیازهای انباشته شده و حقوق برآورده نشده خانواده و در کنار آن برخی تصمیمات و اقدامات ضد خانواده است. این انفعال نه فقط در حوزه خانواده که حوزه های مهم دیگری مثل آموزش، مسکن، ثبات زندگی مشترک و ایجاد تعادل در اشتغال را نیز در برگرفته است. این مسائل باعث شده است که امروز اسپانیا کشوری باشد که کمترین حمایت را در کشورهای اتحادیه اروپا از خانواده می کند.

گزارش همچنین نشان می دهد که رابطه ای مستقیم میان تشدید مشکلات مربوط به خانواده با سیاستگذاری های مربوطه در این حوزه وجود دارد. گواه این امر، وجود همبستگی معنادار میان سیاست های خانواده و وضعیت سلامت خانواده در کشورهای همسایه اسپانیا است.

آنچه این گزارش با عنوان «وضعیت تحول خانواده در اسپانیا ۲۰۲۱» نشان می دهد در واقع فرصتی است برای یادآوری به جامعه اسپانیا و به ویژه به سیاستگذاران مربوطه در این باره که اتخاذ تصمیمات لازم برای حمایت از نهاد خانواده در اسپانیا امری فوری و ضروری است چرا که تنها از این مسیر است که مشکلات بزرگ جامعه ما قابل حل خواهند بود.

در ادامه خلاصه ای از نتایج و برآوردهای گزارش ارائه می گردد. همانطور که در این خلاصه نیز به خوبی دیده می شود، اطلاعات مربوط به نرخ باروری، جمعیت شناسی و ... هشدار دهنده بوده و چشم اندازی تیره را پیش روی ما می گذارند:

الف) وضعیت فرزندآوری

· اسپانیا از نظر نرخ باروری و فرزندآوری در وضعیتی بحرانی است. نسبت به سال ۱۹۷۵ امروز تعداد فرزندان به دنیا آمده در سال نصف شده است.

· اسپانیا با متوسط ۱.۱۸ فرزند به ازای هر زن، در مقام چهارم کمترین میزان تولید مثل در جهان است.

· اسپانیا حداقل به ۲۷۷ هزار تولد بیشتر از وضعیت فعلی نیاز دارد تا از میزان متناسب جایگزینی نسلی اطمینان یابد.

· زنان اسپانیا به همراه دو کشور ایرلند و لوگزامبورگ در میان ۲۷ کشور اتحادیه اروپا زنانی هستند که نخستین فرزند خود را دیر به دنیا می آورند. به طور متوسط در بالای ۳۲ سالگی.

· در اسپانیا سالانه بیش از ۱۷۴ هزار نوزاد در روابط خارج از ازدواج متولد می شوند.

· سقط جنین روند افزایش جمعیت را دچار آهستگی کرده است.

ب) وضعیت جمعیت

· در اسپانیا تعداد افرادی که می میرند از تعداد افراد به دنیا آمده بیشتر است.

· اسپانیا به کشوری پیر تبدیل شده است. امروز تعداد افراد مسن ۲.۶ میلیون نفر بیشتر از کودکان است.

· هرم جمعیتی کشور اسپانیا در حال معکوس شدن است.

· پیش بینی می شود در سال ۲۰۵۰ هرم جمعیتی اسپانیا به طور کامل معکوس شده باشد.

ج) وضعیت ازدواج

· کاهش شدید میزان ازدواج ها در اسپانیا: هر چه جلوتر آمده ایم تعداد ازدواج ها کمتر شده است.

· نرخ ازدواج در اسپانیا به کمتر از نصف کاهش یافته است.

· روند جایگزین شدن «زوجین عادی» (Pareja de hecho) به جای ازدواج رو به رشد است.

· سن ازدواج در اسپانیا بالا رفته است: به طور متوسط این سن به ۳۷.۳ رسیده است.

د) وضعیت از هم گسیختگی خانواده  

· افزایش روند فروپاشی خانواده: هر ۵.۵ دقیقه یک رابطه ازدواج دچار شکست می شود.

· رشد چشمگیر طلاق: در ۱۵ سال گذشته میزان طلاق در اسپانیا دو برابر شده است.

· طلاق، سالانه زندگی ۸۸ هزار کودک را تحت تاثیر قرار می دهد.

· از هر سه ازدواج منجر به طلاق در اسپانیا فقط یکی عمر بیشتر از ۱۰ سال دارد.

· در اسپانیا از هر ۵ ازدواج جدید ۳ تای آنها منجر به جدایی می شود.