در حال حاضر جمعیت یهودیان مقیم اسپانیا حدود ۴۵ هزار نفر می باشد. این یهودیان اسپانیایی در تمامی مناطق خودمختار اسپانیا فعال بوده و دارای مراکز فرهنگی و دینی هستند، همچنین مدارس آموزشی مذهبی برای خردسالان، و نیز سطح آموزش دبستان و دبیرستان را در سه استان مادرید، بارسلونا و ملیا دارا می باشند.

در اسپانیا ۳۰ کنیسه فعال وجود دارد که تعدادی از آنان بسیار بزرگ بوده و گنجایش ۸۰۰ نفر را دارند. گورستان های ویژه یهودیان نیز امروزه در شهرهای مادرید، بارسلونا، سویل، مالاگا، ملیا، سئوتا، مایورکا و بنیدورم (در استان آلیکانته) وجود دارد.

متولی امور این جامعه یهودی با نهادی است با عنوان «فدراسیون جوامع یهودی اسپانیا». چانه زنی با دولت اسپانیا برای تاسیس و توسعه فضاهای آموزشی مذهبی، دریافت بودجه، اقامت و اجازه کار برای معلمان مذهبی، ادغام فارغ التحصیلان مدارس مذهبی در جامعه اسپانیایی و ... بر عهده این فدراسیون است.  مدیریت گورستان ها و توسعه آنها از طریق دریافت زمین و مجوزهای لازم نیز بر عهده فدراسیون است. فدراسیون جوامع یهودی اسپانیا همچنین نمایندگانی در کنگره یهودیان اروپا (EJC) و کنگره جهانی یهودیان (WJC) دارد.

تشکلی به نام فدراسیون جوامع یهودی اسپانیا

فدراسیون جوامع یهودی اسپانیا[۱] یا به اختصار FCJE نهادی است که اکثریت قریب به اتفاق انجمن های یهودی فعال در کشور اسپانیا را زیر مجموعه خود قرار می دهد. دلیل وجود این فدراسیون به قانون ابلاغی از سوی دولت در سال ۱۹۹۲ در خصوص فعالیت ادیان و مذاهب در اسپانیا باز می گردد. بر اساس این قانون فعالیت همه ادیان و مذاهب در این کشور آزاد است اما آنان موظف هستند تحت پوشش یک نهاد که پیروان و فعالان آن را نمایندگی می کند با حاکمیت اسپانیا در ارتباط باشند. به این ترتیب فدراسیون جوامع یهودی اسپانیا به صورت رسمی این نمایندگی را از طرف دیگر گروه ها و انجمن های یهودی اسپانیا در نسبت با نهادهای دولتی، قضایی و حاکمیتی اسپانیا و نیز در عرصه بین الملل بر عهده دارد.

تاریخچه فدراسیون جوامع یهودی در اسپانیا

یهودیان اسپانیا نخستین بار در قرن نوزدهم در شهرهای سئوتا و ملیا (شهرهای اسپانیا که در کشور مراکش واقع شده اند) اقدام به تاسیس تشکل کردند. در خاک اسپانیا این کار با اینکه یهودیان ساکن شهرهای مختلفی مثل سویل، بارسلونا و مادرید بودند تا یک سوم پایانی قرن نوزدهم به انجام نرسید. تا پیش از آن یهودیان فعالیت های مذهبی و آیینی خود را به صورت خصوصی و در خانه های شخصی انجام می دادند.

بین سال های ۱۹۱۴ و ۱۹۱۸ کنیسه های مادرید، بارسلونا و سویا ایجاد شد که تا جنگ داخلی ادامه داشت. پس از جنگ داخلی دولت فرانکو کنیسه ها را تعطیل کرد و جوامع یهودی اسپانیا (به جز آنهایی که در سئوتا یا ملیا بودند) را تا پایان جنگ جهانی دوم غیرقانونی اعلام کرد.

از سال ۱۹۴۵، مراسمات یهودی با احتیاط و ترس از جریمه شروع به باز شدن در شهرهای یهودی نشین اسپانیا کردند، اما این جوامع همچنان غیرقانونی بودند، تا سال ۱۹۶۴ که آنها نه به عنوان جوامع مذهبی بلکه در چارچوب قانون موسوم به انجمن‌های سیاسی که رژیم فرانکو آن تأسیس کرد، قانونی شدند. قانونی که به نام "بیست و پنج سال صلح" معروف است.

تصویری از داخل کنیسه مادرید در سال ۱۹۵۲

در همان سال ۱۹۶۴، جوامع مادرید و بارسلون به اصطلاح «شورای اشتراکی اسرائیل» را ایجاد کردند که اولین دبیرکل آن دکتر کارلوس بناروخ بود.

در سال ۱۹۶۷ رژیم فرانکو قانون آزادی مذهبی را تصویب کرد (که در نتیجه آن یک نظام تسامح دینی مشابه آنچه در قانون اساسی ۱۸۷۶ آمده بود ایجاد شد) و تحت حمایت آن، جوامع یهودی ای در مالاگا، آلیکانته، والنسیا، پالما د مایورکا، تنریف، لاس پالماس و بعداً در تورمولینوس و ماربیا ایجاد شد.

پس از مرگ فرانکو و آغاز دوران دموکراسی در اسپانیا، قانون اساسی جدید مصوب در سال ۱۹۷۸ و قانون ارگانیک آزادی مذهبی در سال ۱۹۸۰ چارچوب جدیدی برای اقلیت های مذهبی ایجاد کرد.

در ۱۶ ژوئیه ۱۹۸۲، فدراسیون جوامع اسرائیلی اسپانیا توسط جوامع اسرائیلی بارسلونا، سئوتا، مادرید و ملیا مطابق با قانون آزادی مذهبی ۷/۱۹۸۰ در ۵ ژوئیه و فرمان سلطنتی ۹ ژانویه۱۹۸۱ ایجاد شد. جوامع مختلف یهودی کشور به تدریج به فدراسیون پیوستند. در سال ۲۰۰۴ فدراسیون نام خود را به فدراسیون جوامع یهودی اسپانیا تغییر داد.

در ابتدای تاسیس فدراسیون، ساختار آن بر اساس وجود یک دبیرکل بود که تشکیلات را نمایندگی می کرد. اما بیست سال بعد و در سال ۲۰۰۲ این ساختار به مدل ریاستی و برگزاری انتخابات میان اعضا تغییر کرد. نخستین دبیرکل فدراسیون دکتر ساموئل تولدانو در اسل ۱۹۸۲ بود. در سال ۱۹۹۴ او این سمت را به دکتر کارلوس شور واگذار کرد که تا سال ۲۰۰۳ در این سمت باقی ماند. پس از تغییر اساسنامه فدراسیون، جاکوب اسرائیل گارزون به ریاست فدراسیون رسید (۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱) و هم اکنون ریاست این فدراسیون بر عهده ایزاک بنزاکن است.

ریاست فعلی فدراسیون بر عهده اقای ایزاک بنزاکن پینتو می باشد

اهداف و ماموریت های تعریف شده برای فدراسیون جوامع یهودی اسپانیا

فهرست وظایف و ماموریت ها و اهداف این فدراسیون که در وبسایت رسمی آن منتشر شده است شامل موارد زیر می باشد:

· ایجاد ارتباط و هماهنگی برای برگزاری فعالیت های جوامع مختلف یهودی در سراسر اسپانیا

· کمک به ایجاد جوامع جدید یهودی، اسرائیلی و عبری

· برعهده داشتن نمایندگی همه جوامع یهودی در مقابل دولت و مقامات حاکمیتی اسپانیا و نیز در مقابل نهادها و سازمان های یهودی یا غیر یهودی ملی و بین المللی.

· ترویج و توسعه یهودیت اسپانیا، با انجام انواع فعالیت های مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و پروژه های مورد علاقه یهودیان، تضمین حفظ سنت های یهودی و انطباق سنت ها با خواسته های مذهبی، فرهنگی و اجتماعی یهودیان اسپانیا.

· اطمینان از عرضه محصولات «کوشر» در اسپانیا و همچنین سازماندهی نظارت بر تولید مطابق با قانون و سنت یهودی محصولات کوشر که برای صادرات و بازاریابی در نظر گرفته شده است. کوشر در فقه یهودی به خوردنی هایی گفته می شود که بر اساس تعالیم تورات مجاز شمرده می شوند و می توان آن را معادل حلال در فقه اسلامی دانست.

· اطمینان از ایجاد، توسعه و کارکرد مناسب «شورای عالی خاخام‌های اسپانیا» (CSRE). این شورا یک نهاد وابسته به فدراسیون، متشکل از روحانیون یهودی که دارای عنوان خاخام هستند، برای تفسیر و اجرای قوانین آیین یهود می باشند. دانش و توانمندی خاخام ها باید توسط کمیسیون دائمی فدراسیون تأیید شود.

· محافظت و ارتقاء تصویر عمومی از یهودیت

· شناساندن و حفاظت از میراث تاریخی و هنری، فرهنگی و معماری، باستان شناسی و میراث اسنادی یهودیت اسپانیا و انتشار دانش فرهنگ یهودی اسپانیا.

· مقابله با یهودستیزی، نژادپرستی و هرگونه دیگری از نفرت ورزی اجتماعی و نارواداری

· اطمینان از رعایت و توسعه توافقنامه همکاری با دولت. در صورت لزوم، مذاکره با دولت برای بهبود یا تمدید توافقنامه فوق‌الذکر ، و امضای تغییرات یا موافقت‌نامه‌های جدید و همچنین تضمین اجرای مفاد آن.

· ایجاد ارتباطات و ارتقاء روابط با اسرائیل، یهودیان ساکن دیگر سرزمین ها و همه نهادها و سازمان های یهودی بین المللی.

منبع: وبسایت رسمی فدراسیون جوامع یهودی اسپانیا