مقدمه

    در عصر حاضر، صنعت گردشگری به عنوان یکی از پایه های اساسی اقتصاد در تمام کشورهای جهان شناخته شده است. در این میان برخی از کشورها از مزیت‌های بسیاری برای گسترش صنعت گردشگری برخوردار هستند؛ اما علی رغم این پتانسیل‌ها از نظر جاذبه‌های گردشگری، تاکنون در جذب گردشگر از جایگاه مناسبی برخوردار نبوده ‌است.

ترکمنستان یکی از کشورهای آسیای مرکزی است که به‌رغم برخورداری از جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی مختلف، تاکنون در جذب گردشگران موفق عمل نکرده است. این کشور همچنین از موقعیتی استراتژیک در منطقه برخوردار بوده و به ‌عنوان حلقه ارتباطی آسیای مرکزی با دنیا مطرح است. این ظرفیت‌ها و موفقیتی که تاکنون به تعویق افتاده، ترکمنستان را تبدیل به موضوعی جذاب برای این پژوهش کرده است که چرا با توجه به اهمیت این صنعت و این که دولت‌ها می کوشند با سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های مناسب، از حداکثر پتانسیل‌های خود در راستای جذب گردشگر بهره‌مند شوند و با این اقدام علاوه بر کسب درآمد و بهبود چرخه اقتصادی، در معرفی آداب و رسوم و گسترش فرهنگ خود به دیگران نیز تأثیر بسزایی بگذارند ترکمنستان نیز علی رغم داشتن پتانسیل بالا برای جذب گردشگران علاقه چندانی به این مهم نشان نمی‌دهد. جستار پیش رو تلاش می کند ضمن معرفی برخی مراکز گردشگری کشور ترکمنستان، صنعت گردشگری در این کشور و عوامل پیشگیرانه برای ورود گردشگر را مورد بررسی قرار دهد.  

ترکمنستان و گنجینه های باستانی

ترکمنستان با ۴۸۸۱۰۰ کیلومتر مربع وسعت، یکی از کشورهای آسیای مرکزی است که در سال ۱۹۹۱ استقلال خود را بدست آورد و نظام سیاسی آن به جمهوری تغییر یافت. حکومت این کشور به صورت ریاستی اداره می شود. «سردار قربانقلی یویچ بردی محمداُف» در ۱۹ مارس ۲۰۲۲ به عنوان رئیس جمهوری ترکمنستان انتخاب گردید. بی‌طرفی یکی از مهم‌ترین اصول دولت شمرده می‌شود و سیاست خارجی این کشور نیز بر این اصل بنا شده و مانع ورود این کشور به بسیاری از اتحادیه ها و سازمان‌های بین المللی گردیده است. جاذبه های گردشگری تاریخی و فرهنگی در ترکمنستان کنجکاوی حتی باتجربه ترین مسافران و علاقه مندان به تاریخ را برمی‌انگیزد. این کشور مملو از کاخ‌های بزرگ دوره‌های تیموری و خوارزمشاه، ویرانه‌های خاطره‌انگیز کل شهرها و مدارسی است که زمانی در سراسر جهان اسلام، مشهور بودند. با این حال، در کنار این گنجینه های باستانی، یک پایتخت به خوبی توسعه یافته و یک فرهنگ منحصر به فرد ترکمنستانی وجود دارد.

ترکمنستان دارای سه مکان ثبت میراث جهانی یونسکو، یعنی شهرهای «مرو»، «نساء» و «کهنه اورگنچ» است. دو مورد اخیر به ترتیب پایتخت های باستانی پارت و خوارزم بوده، در حالی که اولی نیز مسیر جاده ابریشم بوده است. این کشور دارای ۵ استان به نام های آخال به مرکزیت شهر «آنو»، بالکان به مرکزیت شهر «بالکان آباد»، داش اوغوز به مرکزیت شهر «داش اوغوز»، لباپ به مرکزیت شهر «ترکمن آباد» و ماری (مرو) به مرکزیت شهر «مرو» و ۴۶ بخش است. هر یک از شهرها و استان ها، ویژگی های باستانی و مدرن خاص خود را در حوزه گردشگری دارند از دور پذیرای مسافران است و آنها را شگفت‌زده می‌کند.

جاذبه های توریستی ترکمنستان، به دور از محدود شدن به دوران باستانی، بلوارهای مرمرین پر زرق و برق شهر عشق‌آباد پایتخت را نیز دربر می‌گیرد. فواره‌های استادانه، مجسمه‌های چرخان و بناهای تاریخی، بر بازدیدکنندگان تأثیر می‌گذارند. برای یک تجربه فرهنگی ساده تر، سفرهای بازار، تورهای موزه و غذاهای قومیتی می تواند فرصت های بی پایانی برای غرق در موضوعات فرهنگی و تعامل با مردم ترکمن فراهم کند.

گردشگرانی که به دنبال محیطی روستایی هستند، دهکده کوهستانی خوش منظره «نوخور» مکانی برای گردشگران اکو توریسم است، جایی که خرافات و سنت های عمیق را می توان در همه چیز از سبک لباس و دیوارهای سنگفرش گرفته تا غارها و گورستان های غیرمعمول یافت. روستاهای بیابانی و شهرهای دورافتاده در ماری، بالکان آباد و ترکمن آباد نیز فرصت های منحصر به فردی را برای رویارویی با جمعیت روستایی ترکمنستان و فرهنگی که تأثیر زیادی از عشایر متخاصم باستانی، اشغال شوروی و منزوی شدن پذیرفته است، فراهم می کند.

مهم نیست که کدام گوشه از این کشور را برای کاوش انتخاب کنید، هر کجای ترکمنستان برای گردشگران، جاذبه های خاص خود را دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:

عشق آباد

پایتخت کشور ترکمنستان «عشق آباد»، که در سال ۱۸۸۱ تأسیس شده، شهری تاریخی و فرهنگی است که در جنوب ترکمنستان و دشت کوهپایه‌ای کوهستان کپه‌داغ و در بیابان قره قوم و در نزدیکی مرز این کشور با ایران واقع شده‌است. این شهر در نزدیکی «شهر نسا» پایتخت باستانی اشکانیان قرار دارد. برخی بر این عقیده اند که نام عشق‌آباد در قدیم «اَشک‌آباد» بوده ‌است و آن را برگرفته از نام ایرانی «اشک یکم» (سرسلسله اشکانیان) به همراه واژه فارسی«آباد» دانسته‌اند و برخی دیگر نام این شهر را برگرفته از کلمه فارسی «عشق» و کلمه «آباد» می‌دانند که به عنوان «سرشار»  ترجمه شده است از زمان استقلال ترکمنستان در سال ۱۹۹۱ میلادی، تعداد زیادی ساختمان‌های مسکونی بلند از مرمر سفید در این شهر ساخته شده است.

این شهر دارای تعداد زیادی از مؤسسات و سازمان های دولتی و همچنین بناهای تاریخی و جاذبه های جالب توجه است. عشق آباد که چندین بار در کتاب رکوردهای گینس ثبت شده است در سال های اخیر خود را به عنوان یکی از بهترین و پیشرفته ترین شهرهای آسیای مرکزی معرفی کرده است. اول، به عنوان شهری با بیشترین تعداد ساختمان سنگ مرمر سفید که در واقع، تعداد آنها ۵۴۳ ساختمان است و مساحت کل سنگ مرمر در شهر ۴.۵ میلیون متر مربع می باشد. دوم، برای بلندترین میله پرچم جهان (۱۳۳ متر) که در شهر نصب شده است. سوم، برای بزرگ‌ترین چرخ و فلک. چهارم، برای بزرگ‌ترین مجموعه آبنما «اوغوزخان و پسران» با مساحت کل آبنما ۱۵ هکتار و در نهایت بزرگ‌ترین بنای معماری یک ستاره («ستاره اوغوزخان» برج تلویزیون ترکمنستان) نیز در کتاب رکوردهای گینس ثبت شده است.

یک مکان بسیار جالب برای بازدید در عشق آباد، بنای یادبود کتاب «روح نامه» نوشته خود صفرمراد نیازاُف(ترکمن باشی)، اولین رئیس جمهوری ترکمنستان است. این کتاب که برای ترکمن‌ها مقدس تلقی می‌شود، شرح حال رئیس‌جمهوری اول، تاریخ کشور و فرامین اساسی و اصول اخلاقی است که مردم ترکمنستان باید از آنها پیروی کنند. در زمان‌های خاصی، کتاب با کمک فناوری‌های چندرسانه‌ای باز می‌شود و بازدیدکنندگان این بنای یادبود می‌توانند لحظات مهم تاریخی شکل‌گیری و توسعه ترکمنستان را به خوبی بخوانند. در تالارهای موزه ملی جدید که پس از استقلال ساخته شد، ارزشمندترین یافته های باستان شناسی مربوط به تاریخ باستان ترکمنستان به نمایش گذاشته شده است. مجموعه موزه شامل ده ها بنای یادبود ساخته دست بشر از خلاقیت صنایع دستی سنتی و هنر عامیانه قرن هفدهم تا نوزدهم است. بافندگی، گلدوزی، سرامیک، فرش سازی، جواهرات - در اینجا فهرست کاملی از مصنوعات نگهداری شده در موزه وجود ندارد- ولی در مجموع بیش از ۲۵۰۰ آثار نمایشگاه نگهداری می شود.

همچنین؛ موزه فرش پایتخت در نوع خود در جهان منحصر به فرد است. صدها فرش از بهترین فرش های تمام دوران در آنجا جمع آوری شده است که قدیمی ترین آنها مربوط به قرن هفدهم است. یکی از بزرگ ترین فرش های جهان نیز که حدود ۴۰۰ متر مربع و وزن آن بیش از یک تن است در آن موزه نگهداری می شود. موزه ملی تاریخ و قوم‌نگاری مجموعه‌ای باشکوه از آثار باستانی جمع‌آوری‌شده از کل قلمرو ترکمنستان از جمله مواردی که در حفاری‌های قلعه نسا یافت شده است را ارائه می‌کند.

آثار تاریخی، فرهنگی، هنری، مذهبی و طبیعی فراوانی در عشق آباد وجود دارد؛ از جمله دیدنی های اصلی پایتخت، بنای یادبود بی طرفی (۱۹۹۸، ارتفاع ۹۵ متر - مرتفع ترین سازه در ترکمنستان) با مجسمه طلایی ترکمن باشی در بالای آن است. کاخ ریاست جمهوری، آکادمی علوم، تئاتر درام آکادمیک به نام ملانفس، بنای یادبود بایرام خان، میدان لنین، کاخ مکان، کنسرواتوار، کلیسای ارتدکس الکساندر نوسکی (قرن ۱۹)، مسجد ارطغرول قاضی با چهار مناره و یک گنبد بزرگ.

«بنای یادبود استقلال» ستونی به ارتفاع ۱۱۸ متر دارد و در بالای آن یک هلال ماه و پنج ستاره وجود دارد که پنج ستاره نماد اتحاد پنج قوم بزرگ ترکمن است که از قدیم الایام در خاک ترکمنستان زندگی می کنند. تصویر این بنای تاریخی بر روی تمامی اسکناس های ترکمنستانی چاپ شده است.

در نزدیکی عشق آباد می توان به ویرانه های شهر باستانی «نسا» به عنوان مهم‌ترین جاذبه های گردشگری عشق آباد اشاره کرد که گردشگران، باستان شناسان و مورخان از نقاط مختلف جهان را به خود جذب می کند. 

قلعه نسا

منطقه تاریخی و حفاظت شده قلعه نسا، قدیمی ترین حوزه تمدنی مشترک ایران کهن با آثاری به جا مانده از حدود ۲۳۰۰ سال قبل، اکنون با توجه به کشف آثار ارزشمند تمدنی، به افتخاری مشترک برای اقوام مختلف مناطق همجوار تبدیل شده است.

قلعه نسا در ۱۸کیلومتری غرب شهر عشق‏آباد قرار دارد که در آغاز هزاره اول قبل از میلاد و هزاره اول پس از میلاد وجود داشت. در قرن سوم قبل از میلاد نساء جدید پایتخت پارت و قلعه نساء قدیم اقامتگاه امپراتوری بود. نساء قدیم مکانی بود که بناهای کاخ و معبد در آن متمرکز شده بود. یک خزانه و انبارهایی با ذخایر متعدد در آن وجود داشت. همچنین؛ ضخامت دیوارهای قلعه در پایه خود ۸ الی ۹ متر و با ۴۳ برج مستطیل شکل مستحکم شده بود. دولت ترکمنستان به عنوان اثر مهم باستانی که در سال ۲۰۰۷ به ثبت جهانی رسیده، از آن محافظت می‏کند. هم اکنون از قلعه نسا تنها بقایای ارگ کهن اشکانی باقی‌مانده که در نوع خود از آثار باستانی منحصر به فرد جهانی به شمار می‌رود و مورد بازدید عموم قرار دارد. آخرین یافته در نسای قدیم، یک قطعه نقاشی منحصر به فرد، شاهکاری واقعی از هنر تصویری اشکانی است.

دروازه جهنم

عکس‌ها و ویدیوهای زیادی در اینترنت از «دری به جهنم» (دروازه جهنم، دهانه آتش و...) نیز وجود دارد که می‌توان فوران آتش را در وسط بیابان تماشا کرد. بسیاری نمی دانند که چگونه منظره شعله ورشدن آتش در بیابان و در ۲۶۶ کیلومتری شمال شهر عشق آباد ظاهر شده است.

در سال ۱۹۷۱ در صحرای قره قوم، نه چندان دور از روستای «دروازه»، زمین شناسان اتحاد جماهیرشوروی(سابق) شروع به حفاری در محلی کردند که در آن به یک غار پر از گاز طبیعی رسیدند. در حین حفاری حادثه ای رخ داد، تجهیزات و وسایل حمل و نقل در یک چاله بزرگ سقوط کرد و گاز از حفره ای خارج شد. از ترس اینکه حفره منجر به انتشار گازهای سمی شود، تیم تصمیم گرفت آن را بسوزاند. امید بود که گاز در اثر سوختن ظرف چند روز تمام شود، اما هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌ها گذشت و امروز هم می‌سوزد. در سال ۲۰۰۴ قربانقلی بردی محمداُف رئیس جمهوری سابق ترکمنستان دستور انتقال روستای دروازه به مکان دیگری را به دلایل ایمنی صادر کرد. هیچ کس نمی داند که حفره گازی تا چه مدت می سوزد. با این وجود، این آتش گاز طبیعی یکی از مرموزترین مناظر ترکمنستان است که هر سال، گردشگران زیادی علاقه دارند به آنجا سفر کنند.

آنو

هر «آنو» مرکز استان آخال در ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی عشق‌آباد پایتخت ترکمنستان قرار دارد. بنا به روایتی، آنو همان شهر «باغباد» است که در قرون پانزدهم و هجدهم میلادی و در دوره حکمرانی نورمحمد خان، شاه‌عباس و نادرشاه از آن نام برده می شود. شهر تقریباً ۷۰ هکتار است. سابقه سکونت در دشت آنو به هزاره چهارم قبل از میلاد می رسد که آثار و بقایای آن در روی دو تپه شمالی و جنوبی دشت آنو، بقایای آن دیده می شود. باستان شناسان ضمن کاوش و پژوهش در این محل به نخستین تولیدات کشاورزی و بویژه گندم دست یافته اند که با روش آبیاری و نه دیمی کشت می شده و به همین مناسبت هم در مدخل شهر آنو موزه ای به نام «گندم سفید» را بنا کرده‌اند.

در زمان حکومت اشکانیان نیز در این محل دژ وسیعی قرار داشته که امروزه آثار دیوار و بُرج‌های دفاعی آن باقی مانده است. مسجد معروف سید جمال الدین که در روی این آثار باقی مانده از زمان اشکانیان بنا شده و از بناهای قرن پانزدهم میلادی محسوب می‌شود و بر اساس کتیبه سر در آن، در دوره حکمرانی «ابوالقاسم بابور» شاهزاده تیموری، ساخته شده است که طی سال‌های ۱۴۴۷ تا ۱۴۵۷ بر خراسان حکومت می‌کرد. مسجد مذکور در جریان زمین لرزه سال ۱۹۴۸ عشق‌آباد تخریب شد اما امروز نیز بقایای به جا مانده­ آن، از شکوه و عظمت این بنای دوران تیموری خبر می­دهد.

در حیاط این مسجد، مزاری وجود دارد که به نام سید جمال الدین مشهور است و در اطراف آن محوطه­ باز و محل­هایی برای نشستن پیش­بینی شده و در نزدیکی آن آشپزخانه و سالن­های خوبی جهت نذر و پذیرایی از زائران در نظر گرفته شده است. علاوه بر مزار سیدجمال الدین، مزارهای دیگری نیز وجود دارد.

ماری(مرو)

 شهر ماری(مرو) واقع در استانی به همین نام، تاریخی بسیار کهن داشته و با قدمت ۲ هزار ساله در تاریخ تمدن بشری جایگاهی والا و باشکوه دارد. وقایع نگاران القاب درخشانی را برای مرو به کار برده اند و از آن با عناوین «روح شاه»، «مادر شهرهای خراسان» و «شهری که جهان را در اختیار دارد» نام برده اند. این شهر که حوادث بسیاری را به خود دیده و پشت سر گذاشته، نه‌تنها از نظر سیاسی که از نظر فرهنگی و اقتصادی نیز برای حکومت‌ها، حائز اهمیت بوده است. مجموعه تاریخی فرهنگی مرو، آثار تمدنی دوران‌های مختلف تاریخی و باستانی از شش قرن پیش از میلاد و همچنین دوران اسلامی را در خود جای داده که به عبارت دیگر آن را به مروارید شرق آسیا تبدیل کرده است. به‌طورکلی مرو مجموعه‏‌ای از چندین شهر و سایت باستانی است که از جمله مهم‌ترین این آثار و سایت‏‌های باستانی می توان از «ارگ قلعه»، «گبر قلعه»، «قزقلعه بزرگ»، «قزقلعه کوچک»، «سلطان قلعه»، «عبدالله خان قلعه»، «بایرامعلی قلعه» و ویرانه‏‌هایی از معابد مسیحی و صومعه‏‌های بودایی در «گرکالا» نام برد که همگی نشان دهنده حیات و وجود تمدن در این شهر طی دوره‏‌های مختلف هستند.

مرو از شهرهای قدیمی خراسان قدیم بود. قیام بنی عباس از مرو آغاز شد تا این که با روی کار آمدن مأمون مرکز خلافت عباسی به مرو منتقل شد. از زمان ورود امام رضا(ع) یعنی در سال ۲۰۱ ه.ق تا زمان شهادت ایشان در سال ۲۰۳ ه.ق، حوادث گوناگونی پیرامون امام طی این مدت روی داد که بر اهمیت منطقه مرو در زمان حاضر به لحاظ جایگاهی که امام رضا(ع) در ۲ سال آخر عمر پربرکتشان داشته‌اند، افزوده است.

از دیگر مراکز تاریخی و گردشگری شهر مرو می‌توان از آرامگاه «خواجه یوسف همدانی»، آرامگاه «محمد بن زید بن امام سجاد (ع)»، آرامگاه «بریده بن حصیب اسلمی»، و «حکم بن غفاری» از اصحاب و یاران معروف پیامبر اکرم(ص)، آرامگاه شیخ «ابوالفضل سرخسی» پیر مکتب عرفان در خراسان قدیم، آرامگاه «سلطان سنجر» امپراتوری بزرگ سلجوقی و... نیز نام برد. بسیاری از یافته های باستان شناسی کشف شده در حین کاوش در شهرهای باستانی در موزه تاریخی مرو قابل مشاهده است.

امروزه مرو به عنوان یک مرکز باستانی به خوبی حفظ شده از جاده بزرگ ابریشم در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

جاذبه های «نُخور»(Nohur) ترکمنستان

با چهار ساعت رانندگی از عشق آباد در غرب رشته کوه کوپت داغ، منطقه ای است که ترکمن های قبیله کوهستانی نُخور در آن ساکن شده اند که قرن ها فرهنگ منحصر به فرد، صنایع دستی و معماری سنتی خود را حفظ کرده اند. نخور که از چهار طرف با کوه های بلند محافظت شده در فهرست ۱۰۰ مکان از رمانتیک ترین مکان های جهان قرار گرفته است. روستاهای زیبای نخور قدیم و جدید دارای خانه‌های دو طبقه با معماری منحصر به فردی است که بر صخره های کوهی در میان درختان انگور و بادام و انار قرار گرفته است که برای رسیدن به این «دنیای فشرده» باید شیب ها و پیچ های سنجاقی شکل و طولانی را پشت سر گذاشت. بر اساس افسانه ها، نام نُخور از نوح پیامبر گرفته شده است که کشتی او پس از چهل

روز دریانوردی به کوه «مانومان» فرود آمد، به همین دلیل است که واژه های «نُخ» یا «نوخ» به «ضربه» ترجمه شده اند. ساکنان محلی درباره تنوع گیاهی و جانوری نخور این گونه توضیح می دهند که در گذشته های دور، نوخ، پسر نوح، همه حیوانات و پرندگان را در آنجا رها کرد و بذرهایی را که در کشتی نگهداری می شد، کاشت. آبشار «خورخوری» که از چند منبع کوهستانی کوچک سرچشمه می گیرد و ارتفاع آن ۵۳ متری می باشد در این منطقه قرار دارد. غار «دیو هاوس» با شکاف صخره ای باریک و تاریکی عمیق، همچنین؛ بلندترین نقطه کپت داغ که «سه چاه» نامیده می‌شود، درخت چنار کهنسال و «گیز بی بی» از دیگر مناطق دیدنی نخور می باشد.

لباپ و ترکمن آباد

          از جاذبه های بزرگ در رشته کوه های «کویتنداغ»، بقایای دایناسورها است. این آثار در دامنه شمال غربی کویتنداغ در دهه ۱۹۸۰ در نزدیکی روستای «خوجاپیل» پیدا شد. رد پای این دایناسور، ۵۰۰ متر طول و ۲۶۰ متر عرض است. در این مکان بیش از ۴۰۰ رد پا وجود دارد. به گفته پروفسور W. I. Sedlesky، این آثار ردپای ایگوئانودون های گیاهخوار و دایناسورهای درنده هستند که حدود ۱۵۰ میلیون سال پیش می زیسته اند. بسیاری از آنها فقط در ترکمنستان یافت شده اند.

در همین جا لازم به ذکر است؛ برای اولین بار بقایای دایناسورها در ایالات متحده، سپس در مغولستان و چین یافت شد.

این فلات در گوشه شرقی ترکمنستان در مرز با افغانستان و ازبکستان در منطقه لباپ در قلب پارک ملی کویتنداغ قرار دارد که محل بلندترین کوه ترکمنستان یعنی «آیری بابا» و همچنین آبشارها، دریاچه ها و غارها است.

فلات خوجاپیل در کویتنداغ، خانه تعدادی از آثار دایناسور بود که باعث شهرت آن منطقه در سراسر کشور شده است. ابتدا تصور می شد آثار دایناسورها که زمانی توسط مردم محلی در این منطقه پیدا شده بود، فیل هایی باشد که توسط ارتش اسکندر مقدونی استفاده می گردید. به همین دلیل روستا را خوجاپیل نامیدند.

شهر«ترکمن‌آباد» یا «چارجو» و یا همان شهر قدیمی «آمل» در ترکمنستان مرکز استان «لباپ» است و در کرانه باختری رودخانه «آمودریا» قرار دارد. . آمل در سده‌های میانه به نام آمویه و امو معروف بود و بعداً در زمان تیموریان چهارجو نام گرفت. برای آن که نام آن با آمل مازندران اشتباه نشود آن را «آملِ کویر» یا «آملِ زَم» نیز می‌گفتند. زم، نام ایرانی، شهری قدیمی در نزدیکی چهارجو است که امروزه «کِرکی» نامیده می‌شود. دولت ترکمنستان چند سال پیش نام چهارجوی را به ترکمن‌آباد تغییر داد. این مکان تاریخی متعلق به خراسان قدیم و در زمان خود منطقه‌ای بی نظیر به لحاظ جمعیت، مرکزیت علم و دانش و دین، تجارت و معماری و همچنین دارای دژ و حصار شگفت‏انگیز به ویژه مناره‏های مرتفع و زیبا و مساجدی

کم نظیر در منطقه آسیای مرکزی بوده ‏است که هم‏ اکنون دولت ترکمنستان در این منطقه تاریخی باستانی که ده‌ها آثار ارزشمند باستانی در آن قرار دارد، منطقه حفاظت شده موسوم به «دهستان باستان» را تشکیل داده‏ و اینک به یکی از محله‌های مهم گردشگری و کاوش و تحقیقات باستانشناسی تبدیل گردیده است. آثار باستانی منطقه‌ «مشهد مصریان و دهستان» متعلق به قرون ۱۰ الی ۱۳ میلادی هستند و فردوسی در شاهنامه خود به صورت مکرر از آن نام برده ‏است.

ویرانه های شهر مشهد مصریان (دهستان باستان)

    

شهر منحصر به فرد مشهد مصریان نام منطقه‌ای باستانی در جنوب استان بالکان در نزدیکی غرب دریای خزر است که به عنوان نقطه مرزی ایران و توران قدیم و تقاطع جاده ابریشم شهرت داشته است. دره مصریان یکی از غیرمعمول ترین مکان‌ها در قلمرو ترکمنستان می باشد که در آن هیچ فعالیت ساختمانی فشرده ای صورت نگرفته است. خاک آنجا حاصلخیز نیست بنابراین آثار تاریخی زیادی باقی مانده است. دهستان دارای برج های زیبای سکونتگاه های باستانی و بناهای تاریخی قرن دهم تا دوازدهم و همچنین باستانی ترین مسجد در اوایل دوره اسلامی است با دو مناره و سردر مسجدی نفیس ساخته شده توسط سلطان محمد خوارزمشاه و چند مقبره ناشناخته متعلق به قرون ۵ و ۶ هجری قمری که به «مشهد آتا» نیز شهرت دارد. این شهر قرون وسطایی که در مسیرهای کاروانی بین خوارزم و هیرکانی ایران قرار داشت، زمانی بسیار پر رونق بود.

دهستان باستان از قدمت بسیار برخوردار است که تاریخ آن مربوط به قبل از پارت‌ها می باشد. "منابع ایرانی احداث دهستان باستان را به فریدون یا «قباد بن فیروز ساسانی» (پدر انوشیروان) نسبت داده‌اند همچنین رباط دهستان را از بناهای ساخته شده توسط «عبدالله بن طاهر» (والی خراسان در زمان مأمون) دانسته‌اند.

داش اوغوز و مجموعه تاریخی «کهنه اورگنج»

کهنه اورگنج نام شهری باستانی و گنجینه معماری است که در حدود ۴۸۰ کیلومتری شمال عشق­آباد و ۱۰۲ کیلومتری شمال غربی «داش اوغوز» مرکز استان داش ­اوغوز واقع شده است و زمانی کانون علم و دانش اسلام و محل اقامت شخصیت‏‌های برجسته­ی تاریخ بود.

در سال ۱۲۲۱میلادی شهری که به عنوان «قلب اسلام» شناخته می شد، علیه چنگیزخان شورش کرد و توسط مغول ها ویران شد.

آثار تاریخی حیرت­انگیز شهر کهنه اورگنج، بالغ بر چهل بناست که برخی در دوره­ عباسی و برخی نیز در زمان سلجوقیان ساخته شده‌اند.

از آثار تاریخی و گردشگری این استان می توان به آرامگاه «شیخ نجم‌الدین کبری» اشاره کرد که در فهرست میراث فرهنگی یونسکو نیز قرار گرفته است. این آرامگاه در واقع از مهم‌ترین محل­های زیارت زائران و علاقه‌مندان به ستارگان همیشه درخشان اهل تصوف و عرفان می‏‌باشد.

از دیگر مراکز تاریخی و گردشگری این استان می‌توان از آرامگاه ایل ارسلان، آرامگاه توره­بگ خانم، گلدسته قوتلوغ تیمور - مرتفع ترین مناره آسیای مرکزی به ارتفاع ۶۰ متر- و... را نام برد.  

بالکان

سفر به ترکمنستان گردشگران را از میان صحرای اسرارآمیز قره قوم، مملو از اسرار جاده ابریشم و خرابه های نیمه مدفون می برد. درست زمانی که فکر می‌کنید تمدن را پشت سر گذاشته‌اید، سنت‌های قدیمی حفظ شده توسط روستاییان کویری با لباس‌های بلند شما را شگفت‌زده و تحت تأثیر قرار می‌دهد. در قله ماسه‌ای کویر، دریای خزر مانند سرابی که مدت‌ها انتظارش را می‌کشید، سر بر می آورد و «ترکمن باشی» (کراسنوودسک سابق) در حاشیه دریای خزر نیز مشاهده می گردد. بخش ترکمنی سواحل دریای خزر عمدتاً تورفتگی و از سنگ آهک تشکیل شده است. همچنین خلیج های متعددی وجود دارد که بزرگ ترین آن ها «قره بغازگل» است که توسط تنگه ای باریک با عرض کمتر از ۲۰۰ متر به دریای خزر متصل می شود. سطح آب قره بغازگل به دلیل تبخیر زیاد، دائماً در مساحت تغییر می کند و پس از خشک شدن، در سواحل آن خوشه هایی از کریستال های «میرابیلیت» (نمک گلابر) تشکیل می شود که در صنایع شیمیایی و دارویی کاربرد فراوانی دارد. از این رو، خلاف نام آن، گاهی به آن دریای «طلای سفید» نیز می گویند. شهر«بالکان‌آباد» مرکز استان «بالکان» است. از شهرهای دیگر این استان می توان به سردار، برکت، قره بغاز و... اشاره کرد. همچنین؛ منطقه تفریحی و گردشگری «آوازه»، یکی از مهم ترین مناطق گردشگری این استان و ترکمنستان می باشد. این منطقه که در حاشیه دریای خزر قرار گرفته است و دارای هتل ها و ویلاهای دولتی مختلفی می باشد توسط رئیس جمهوری ترکمنستان در ماه هایی از تابستان برای استفاده شهروندان ترکمن گشوده می شود.    

پارائو

بقایای شهرک پارائو در ۲۰ کیلومتری شمال غربی شهر سردار فعلی (قیزیل آروات سابق) و در نزدیکی روستایی به همین نام قرار دارد. وسعت آن ۳۵ هکتار است و حصار آن سه دروازه دارد. نام قدیمی آن در منابع «فراوه» است.

بر اساس نتایج بررسی‌های انجام گرفته روی ظروف سفالی، این قلعه در قرون نهم و چهاردهم آباد بوده و جالب‌ترین آثار تاریخی آن، مقبره مسجد «پارائو بی‌بی» واقع در سراشیبی رشته کوه کوپت‌داغ است. بخش جنوبی قلعه به دیواره‌های صخره‌ای رشته‌ کوه کوپت‌داغ منتهی می شود.

ترکمنستان و قوانین سختگیرانه برای گردشگران

ترکمنستان یکی از کشورهای در حال توسعه و پویا در صنعت گردشگری است. این کشور از نظر آثار باستانی و تاریخی بسیار غنی است. این کشور علی رغم داشتن پتانسیل های گردشگری، قوانین سختگیرانه ای درباره حضور گردشگران خارجی دارد و همین قوانین سختگیرانه موجب شده است که گردشگران خارجی اقبال زیادی برای سفر به ترکمنستان از خود نشان ندهند. در واقع؛ سفر در داخل ترکمنستان دارای مقرراتی خاص و متفاوت با برخی کشورهای دیگر است، لذا لازم است کسانی که به هر عنوان قصد مسافرت به این کشور را دارند نسبت به شرایط و مقتضیات ترکمنستان آگاهی داشته باشند. در این جا به برخی از آنها اشاره می گردد:

- دامنه­ تعریف جرایم کیفری ترکمنستان گسترده بوده و برخی از اعمالی که در دیگر کشورها از جمله ایران مشمول مجازات نمی­باشند در ترکمنستان جرم کیفری محسوب شده و مجازات­های سنگینی را در پی دارند. برای نمونه همراه داشتن برخی داروها که در دیگر کشورها مجاز می باشند نظیر انواع شربت ها و قرص­های کدئین­دار، انواع قرص­های اعصاب و خواب­آور (مانند دیازپام و...)، جرم محسوب می­شود.

- عکاسی و فیلم‌برداری از بسیاری اماکن که به نظر اماکن گردشگری ولی دولتی می باشند، ممنوع است. یکی از مهم ترین و عادی‌ترین فعالیت یک گردشگر خارجی در سفر به کشوری دیگر عکاسی و فیلم‌برداری از مراکز دیدنی و گردشگری است که در ترکمنستان با توجه به این که اغلب اماکن دولتی است، در بسیاری از مناطق با چنین فعالیت هایی برخورد می شود و این برای یک گردشگر که می خواهد خاطرات سفر خود را به تصویر بکشد، قابل قبول نمی باشد.

- پس از ورود به ترکمنستان، گردشگر می­بایست در هتل­ها و یا مکان هایی که مجوز رسمی پذیرش مسافر را دارند اقامت نماید. گردشگران باید قبل از ساعت ۱۱ شب در محل اقامت خود حضور داشته و تا صبح در محل اقامت خود بمانند. گردشگر نمی­تواند شب را در محل دیگری غیر از محل اقامت خود سپری کند. با توجه به نظارت دقیق و مستمر مأموران اداره­ مهاجرت، تخلف از این قاعده، مجازات‌هایی را برای گردشگر در پی خواهد داشت. 

- گردشگری که با روادید گردشگری به ترکمنستان سفر نموده­ است، ضرورت دارد از پیگیری امور تجاری، عقد قراردادهای تجاری و بازدید از اماکن صنعتی و تجاری پرهیز کند. پرداختن به امور تجاری با روادید گردشگری تخلف محسوب می شود و شخص متخلف توسط اداره­ مهاجرت ترکمنستان جلب و جریمه می­گردد.

- اگر سفر گردشگر در ترکمنستان بیش از سه روز کاری باشد، نماینده­ آژانس توریستی و یا شخص یا ارگانی که وی را به ترکمنستان دعوت نموده است باید با مدارک گردشگر برای ثبت مشخصات او به اداره­ مهاجرت مراجعه نماید. در غیر این صورت گردشگر به هنگام خروج با مشکل مواجه می شود.

- در صورتی که گردشگر قصد داشته باشد به شهر دیگری و یا خارج از شهر محل اقامت خود که در اداره­ مهاجرت ثبت کرده است، سفر کند، باید حتماً موضوع را پیش از سفر به اداره­ مهاجرت اطلاع داده و اجازه بگیرد. در غیر این صورت، ممکن است جریمه و یا اخراج گردد. 

- استعمال دخانیات در مراکز عمومی ترکمنستان ممنوع است و کشیدن سیگار در ملأ عام می تواند به دستگیری و جریمه گردشگر منجر شود.

- هر گونه نزاع می تواند مجازات کیفری برای گردشگر داشته باشد. قابل ذکر است در ترکمنستان اگر فردی به هر دلیلی از جمله کبودی، پارگی و شکستگی بخشی از بدن به بیمارستانی مراجعه کند بلافاصله به پلیس اطلاع داده می شود و با حضور پلیس، مصدوم باید ثابت کند که مصدومیت وی در اثر نزاع نبوده است. برای همین بسیاری از مردم با بروز اتفاقاتی از این دست تلاش می کنند به بیمارستان و پزشک مراجعه نکنند.  

به عبارت دیگر؛ ترکمنستان به‌عنوان یک کشور مستقل و محافظه‌کار، رویه‌های بوروکراسی بی‌شماری را به گردشگران بالقوه خود تحمیل می‌کند. فرآیند صدور روادید(ویزا)، به دعوت‌نامه، گذرنامه یا ضمانت‌نامه، کارت مهاجرتی، مجوزهای دیگر برای ورود به نواحی خاص و ثبت ویزا در مناطق سکونتگاهی نیاز دارد. در مورد سفرهای تجاری نیاز است که توسط راهنمای تور و وزارت امور خارجه علاوه‌ بر دعوت‌نامه، مسیر سفر و روزهای برنامه‌ریزی‌شده نیز مشخص شوند و از برنامه نیز تخطی نشود. اقامت در یک هتل اجباری است. از طرفی محدودیت‌هایی برای باقی ماندن در پایتخت (عشق‌آباد) وجود دارد و هیچ گردشگر خارجی نمی‌تواند بدون مجوز و راهنمای تور حرفه‌ای این شهر را ترک کند. این سیاست باعث می‌شود تا در عمل، سفر انفرادی گردشگران به ترکمنستان غیرممکن شود. باید به این وضعیت، شیوع بیماری کووید-۱۹ از اسفند ۱۳۹۸را هم اضافه کرد که سبب گردید ترکمنستان برای بیش از دو سال مرزهای خود را به روی همه گردشگران ببندد. با کاهش کرونا و واکسیناسیون فراگیر، ترکمنستان علی رغم داشتن کارت واکسیناسیون سه مرحله ای، همواره از همه افرادی که به هر دلیل وارد این کشور می شوند آزمایش کرونا می‌گیرد. ورود گردشگر به این کشور هنوز با محدودیت های بسیاری همراه می باشد البته، قدم‌هایی برای بهبود و تسهیل سیاست‌های مرتبط با صدور روادید برداشته شده است اما این تغییرات آن قدر بزرگ نیستند که بتوانند وضعیت را به میزان قابل‌توجهی تغییر دهند.

گردشگران در ترکمنستان از نگاه آمار

همان گونه که پیش تر بیان شد صنعت گردشگری به عنوان یکی از پایه های اساسی اقتصاد در تمام کشورهای جهان شناخته شده است. دستیابی به آمار در ترکمنستان بسیار دشوار می باشد. اگر گردشگران در ترکمنستان را به دو دسته گردشگران خارجی و گردشگران داخلی تقسیم کنیم، بر اساس برخی آمارهای دریافتی، گردشگرانی که طی سال های ۲۰۱۵ الی ۲۰۲۰ از طریق شرکت های گردشگری از کشورهای خارجی به ترکمنستان آمده اند عبارتند از: از فدراسیون روسیه ۱۰۰۰ گردشگر، از ترکیه ۵۰۰، از جمهوری اسلامی ایران ۷۵۰۰، از کشورهای اروپایی۵۰۰۰، از جمهوری خلق چین۳۰۰۰، از هند۳۰۰، از آمریکا ۵۰۰۰ گردشگر، و حدود ۶۰۰ نفر از دیگر کشورهای آسیای میانه. همچنین کمیته آمار دولتی ترکمنستان، تعداد گردشگران خارجی در سال های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ را به ترتیب ۱۲۰۵۲ و ۱۴۴۳۸ نفر اعلام کرده است. در سال‌های ۲۰۲۲-۲۰۲۰، به دلیل همه‌گیری کرونا، تقریباً تعداد گردشگران نزدیک به صفر بود. در مجموع حدود۳۰ هزار گردشگر به ترکمنستان سفر کرده اند که به نظر می رسد این کاهش ورود گردشگر به ترکمنستان به خاطر قوانین سختگیرانه و بوروکراسی دست و پاگیر در این کشور می باشد. به طور کلی، پیچیدگی اخذ ویزای ورودی فرصت ها و منابع توسعه گردشگری خارجی را به شدت محدود می کند. شرکت های مسافرتی انفرادی از گردشگری سود می برند. اما به طور کلی در آمار نشان داده نمی شود و کم است.

دسته دوم گردشگران داخلی است که اگر گردشگران داخلی به آمار افزوده شود براساس فرماندار ناحیه آوازه شهر ترکمن باشی طی سه ماه تابستان ۱۴۰۱، تعداد گردشگران داخلی به منطقه ملی گردشگری آوازه که در سواحل دریای خزر قرار دارد از مرز ۱۵۰ هزار نفر گذشت که این نشان از استقبال گردشگران داخلی در روزهای گرم تابستان از منطقه گردشگری آوازه را می دهد که به دستور رئیس جمهوری تنها پذیرای گردشگران ترکمنی برای مدت چند ماه از فصل گرما می باشد.

شرکت های گردشگری فعال در ترکمنستان

بر اساس آمارهای بدست آمده در ترکمنستان در مجموع ۶۵ شرکت گردشگری وجود دارد که رو به افزایش است. بسیاری از آنها با شیوع بیماری کرونا و بسته شدن مرزها از طرف دولت ترکمنستان به طور کامل با رکود گردشگر مواجه شدند و اگر تعداد محدودی گردشگر وارد ترکمنستان می شد آن هم نیز متوقف گردید. در همین جا لازم است ذکر شود ورود شهروندان همه کشورها به ترکمنستان آزاد است و به طور رسمی، هیچ کشوری وجود ندارد که شهروند آن اجازه ورود به ترکمنستان را نداشته باشد. شرکت های گردشگری فعال در ترکمنستان بیشتر برای گردشگران ترکمنی بویژه در حوزه سلامت که برای درمان به کشورهای دیگر از جمله ایران سفر می کردند، فعال بوده اند و کمتر مشاهده شده است که این شرکت ها برای آوردن گردشگر از کشوری دیگر فعالیت قابل توجهی داشته باشند.

اسامی برخی آژانس ها عبارتند از:  

                                                                                               

ردیف	اسم شرکت(آژانس)	آدرس	شماره تلفن	پست الکترونیکی
۱	“Rowaçsyýahat” kärhanasy	Aşgabat ş. Garaşsyzlyk şaýoly ۱۳۷-nji jaýy	۲۱-۰۶-۴۰ Faks: ۲۱-۰۵-۶۰	rovachsyyakhat@gmail.com
۲	“Atlaz” hojalyk jemgyýeti	Aşgabat ş. Seýitnazar seýdi köçesi ۱۹/۱ jaýy	۹۲-۰۱-۶۷ Fax ۹۲-۲۸-۱۹	info@atlaztravel.com
۳	“Aýan” hojalyk jemgyýeti	Aşgabat ş. Türkmenbaşy ş.ý ۸۱-nji jaýy	۲۲-۷۰-۰۵ ۲۲-۷۰-۱۴	info@ayan-travel.com
۴	“Dag syýahat” hususy kärhana	Aşgabat ş. Azady köç, ۷۸-nji jaýy	۹۳-۲۵-۵۹ ۹۳-۰۴-۶۳	dag_syyahat@online.tm
۵	“Durdynyýaz” hususy kärhana	Aşgabat ş. Magyumguly şaýoly ۵۰-nji jaýy	۲۷-۰۴-۳۹ ۲۷-۰۶-۲۱	admin@dntours.com
۶	“Dünýä syýahat” hojalyk jemgyýeti	Aşgabat ş. G.Gulyýew koçesi (۲۱۲۷) ۳۸-nji jaýy	۲۲-۷۵-۶۱ ۲۲-۷۵-۶۲	tours@dunyatourism.com
۷	“Güneşli syýahat” hojalyk jemgyýeti	Aşgabat ş. A.Nyýazow şaýoly ۱۷۴-nji jaýy	۲۱-۰۷-۵۰ ۲۱-۰۷-۵۱	sunnygs@mail.ru
۸	“Halkara dostluk” hususy kärhana	Aşgabat ş. Bitarap Türkmenistan şaýoly ۱۱۳/۱ jaýy	۲۱-۸۷-۰۸ ۲۱-۸۷-۰۹	info@halkaradostluk.com
۹	“Haryt syýahat” hususy kärhana	Aşgabat ş. Magyumguly şaýoly ۱۱۵-nji jaýy	۹۳-۴۴-۷۲ ۹۳-۴۴-۷۹	haryt-an@mail.ru
۱۰	“Latif” HJ	Aşgabat ş Magtumguly şaýoly Jaý ۱۱۵	۹۳-۸۳-۰۸ ۹۳-۸۳-۳۰	latif.travel@mail.ru
۱۱	“Nurana-aý” hojalyk jemgyýeti	Aşgabat ş. Ata türk köçesi (۱۹۷۲) ۸۰-nji jaýy	۴۶-۸۲-۰۲ ۴۶-۸۲-۰۴	info@nurana-ay.tm
۱۲	“Oguzabat” hojalyk jemgyýeti	Aşgabat ş S.Myradow köçesi (۱۹۲۲) ۳a-nji jaýy	۹۵-۹۶-۶۵	info@oguztour.com
۱۳	“Owadan syýahat” hususy kärhana	Aşgabat ş. Oguzhan köçesi ۲۰۷-nji jaýy	۹۵-۷۶-۷۲ ۹۵-۷۶-۸۱	management@owadan.net
۱۴	“Rowaç-AB” hususy kärhana	Aşgabat ş.Tagan Berdiýew köçesi(۱۹۹۴) ۹-njy jaýy	۹۴-۲۲-۷۰ ۹۴-۲۵-۰۰	manager-rovachabtours@mail.ru
۱۵	“Saada” hojalyk jemgyýeti	Aşgabat ş. Magtumguly ş.ý ۱۱۷-nji jaýynyň    ۱۷-nji otagy	۹۳-۴۲-۰۲ ۹۳-۴۲-۴۷	saada.tours@mail.ru
۱۶	“Zehin” hususy kärhana	Aşgabat ş. Magtumguly şaýoly ۲۹/۱ jaýy	۲۷-۰۸-۲۹ ۲۷-۴۶-۴۸	zehin@online.tm
۱۷	“Aýdyň mahabat” hususy kärhana	Aşgabat ş B.Annanow köçesi ۱۵۷-nji jaýy	۷۵-۴۰-۴۰ ۷۵-۴۰-۷۵	aydyn.mahabat@gmail.com
۱۸	“Aziýanyň merjeni” hojalyk jemgyýeti	Aşgabat ş. Arçabil şaýoly ۳۵-nji jaýy	۲۸-۶۸-۰۵	info@aziyatravel.com
۱۹	“Azady” hususy kärhana	Aşgabat ş. Parahat ۲/۲ etrapçasy ۸a-nji jaýy	۴۵-۳۴-۰۰	azadi.mamedov.۶۷@mail.ru
۲۰	“Bagtyýar Dostlar” hususy kärhana	Aşgabat ş. Bitarap Türkmenistan şaýoly ۶۰۲-nji jaýy	۷۵-۰۵-۸۹	info@trawelco.com
۲۱	“Dana bilim merkezi” hojalyk jemgyýeti	Aşgabat ş. Görogly köç. ۷۶-njy jaýy	۹۲-۷۷-۱۷	info@danacentre.com
۲۲	“Gadam Syýahat” hususy kärhana	Aşgabat ş. A.Gowşudow (۲۰۲۸) köç. ۵۰/۲ jaýy	۸۶۵-۷۱-۸۰-۰۶	gstour.tm@gmail.com
۲۳	“Kemally kesp” hususy kärhana	Lebap welaýat Türkmenabat şäheri ۲-nji senagat zolagyndaky Lebapgurluşyk önümçilik birleşiginiň ۱۳-nji gurluşuk gurnama müdürliginiň jaýy	۸۶۳-۰۸-۶۸-۰۸	farhadurayev@mail.ru chinara_tde@mail.ru
۲۴	“Kemerli daglar” hususy kärhana	Aşgabat ş. Garaşsyzlyk şaýoly ۴۸-nji jaýy	۴۸-۱۱-۷۵	info@kemdagtravel.com
۲۵	“Jahana seyran” hususy kärhana	Lebap welaýat Türkmenabat şäheri Bitarap Türkmenistan köçesi ۱۰۰/۵ jaýy	۸۶۵۵۸۰۵۵۰	jahanaseyran@mail.ru
۲۶	“Sada-Mekan” hususy kärhana	Aşgabat ş. A.Nyýazow şaýoly ۳۹۱-nji jaýy	۶۲-۲۱-۲۳	sadamekan@gmail.com
۲۷	“Suwara” hususy kärhana	Aşgabat ş. Ýunus Emre köç (۱۹۵۱) Sport işewürlik merkezi	۴۵-۶۰-۳۳	suwara.tkm@yandex.ru
۲۸	“Rysgally Ýüpek ýol” hususy kärhana	Aşgabat ş. Olimpiýa şäherçesi ۱۰ ýyl Abadançylyk köçesi ۷-nji jaýy Sport işewürlik merkezi	۴۵-۶۴-۴۹	info@rysgallytours.com
۲۹	“Teýkent” hususy kärhana	Aşgabat ş. Görogly köç. ۱۳۹/۱ jaýy	۳۴-۴۷-۴۷	infoteykent@gmail.com
۳۰	“Türkmen Forum” hojalyk jemgyýeti	Aşgabat ş. Bitarap Türkmenistan şaýoly ۲۴a-nji jaýy	۴۴-۹۵-۵۳	info@turkmen-forum.com
۳۱	“Ýorga” hojalyk jemgyýeti	Aşgabat ş. A.Gowşudow (۲۰۲۸) köç. ۵۰/۲ jaýy	۸۶۱-۱۴-۷۹-۳۸ Zeýnal ۹۲-۶۴-۱۲	yorga.ltd@gmail.com
۳۲	“Aşgabatsyýahat” kärhanasy (“Aşgabatsyýahat” döwlet syýahatçylyk kärhanasy)	Aşgabat ş. Garaşsyzlyk şaýoly ۱۳۷-nji jaýy	۲۱۰۵۵۶/۵۷	turkmentours@mail.ru ashgabatsiyakhat@list.ru ashgabatsiyakhat@online.tm
۳۳	“Ýedi kent” hojalyk jemgyýeti (Türkmensyýahat” döwlet kärhanasy)	Aşgabat ş. S.Seýdi köç. ۴۵-nji jaýy	۸۶۴۰۸۹۰۹۰	abegmuradova@gmail.com
۳۴	“Baýly Gurluşyk” hususy kärhana (“Daşoguzsyýahat” döwlet syýahatçylyk kärhanasy)	Daşoguz welaýaty Daşoguz şäheri Azatlyk köçesi ۸۸-nji jaýy	۸۶۵۸۲۰۱۲۱ ۲۱۰۸۷۵	dovran.bg@gmail.com
۳۵	“Kent gurluşyk” hojalyk jemgyýeti (“Lebapsyýahat syýahatçylyk kärhanasy” HJ)	Aşgabat ş. A.Niýazow şaýoly ۱۷۴-nji jaýy	۲۱-۲۰-۳۷/۳۶ Ashgabat ۸۰۰۴۲۲۴۷۶۹۴	lebapsyyahat۲۰۱۹@mail.ru
۳۶	“Berk ýol” hojalyk jemgyýeti (“Ahalsyýahat” döwlet syýahatçylyk kärhanasy)	Aşgabat ş. “Şypaly” söwda merkezi	۴۱-۶۲-۵۶	p.berkeliyev@gmail.com
۳۷	“Elin Hyzmat” hususy kärhana (“Marysyýahat” döwlet syýahatçylyk kärhanasy)	Aşgabat ş. G.Bäşiýew köçesi ۹۳-nji jaýy (Mary welaýaty Mary ş. A.Nyýazow şaýoly ۴۲-nji jaýy)	۸۶۴۰۰۵۰۰۵	marysyyahat@gmail.com
۳۸	“Güneşli Arlan” hojalyk jemgyýeti (“Balkansyýahat” döwlet syýahatçylyk kärhanasy)	Balkan welaýatynyň Balkanabat şäheri “Nebitçi” myhmanhanasy	۸۶۳۰۷۶۸۸۶	balkantour@mail.ru

ترکمنستان و صادرات صنایع دستی

صادرات ترکمنستان در بخش صنایع دستی بیشتر بر محصولات کاربردی یعنی تولید و فروش فرش متمرکز می باشد. فرش های دستباف پشمی و ابریشم به اروپا، کشورهای مستقل مشترک المنافع و قاره آمریکا صادر می شود. اخیراً تعداد سفارشات انفرادی از آسیا (ژاپن، کره جنوبی) افزایش یافته است. محصولات کاربردی به طور گسترده در نمایشگاه های EXPO، نمایشگاه های شخصی صنعتگران و هنرمندان در کشورهای مختلف، عمدتاً در کشورهای مستقل مشترک المنافع، ارائه می شود یعنی جایی که با هنر ترکمن آشنا هستند.

براساس آمارهای بدست آمده ۲۸ هزار و ۵۶۰ مترمربع فرش دستباف و قالیچه در سال ۲۰۲۱ در بنگاه های انجمن ایالتی ترکمن قالی بافته شده است. در این مدت ۲۴۹۵ متر مربع فرش صادر شده است. گزارش های کمیته دولتی آمار ترکمنستان به دلیل ارزش ناچیز، این شاخص ها را نشان نمی دهد. طبق برآوردهای صورت گرفته توسط شرکت های گردشگری، درآمد حاصل از فروش هنرهای کاربردی حدود ۴۰ الی ۶۰ هزار دلار آمریکا است، در حالی که درآمد حاصل از فروش مواد اولیه (پشم، چرم) سالانه ۱۲ الی ۱۵ میلیون دلار است. بنابر این می توان گفت با ورود بسیار کم گردشگر به ترکمنستان، محصولات کاربردی و صنایع دستی این کشور بیش از آن که توسط گردشگران خریداری گردد در نمایشگاه‌های برپا شده در کشورهای مختلف به فروش می رسد.

بنابر اعلام دفتر مطبوعاتی سفارت عربستان در ترکمنستان، قرار است در آینده نزدیک یک فروشگاه تخصصی برای فروش فرش ترکمنی در پادشاهی عربستان سعودی افتتاح گردد. 

همچنین؛ در ترکمنستان اطلاعات کمی در مورد هنرهای کاربردی ایران وجود دارد، به نظر برخی از صاحبان شرکت های گردشگری، برای آشنایی عموم مردم ترکمنستان با محصولات کاربردی ایران به کار بازاریابی فعال (برگزاری نمایشگاه و چاپ بروشور) نیاز است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۰ میلادی، واردات محصولات چرم و فرش به ترکمنستان بالغ بر ۸.۹ میلیون دلار آمریکا بوده است که با توجه به حضور پررنگ ایران در این بخش، فرصت های خاصی برای محصولات ایران وجود دارد.

نتیجه

ترکمنستان را هنوز نمی‌توان یک کشور مقصد برای گردشگران تفریحی دانست و هنوز هم دلیل غالب برای سفر به این کشور تجاری است. بیشتر گردشگرانی که در سال ۲۰۲۲ به ترکمنستان سفر کرده‌اند، در ارتباط با شرکت‌های فعال در بخش انرژی و گاز طبیعی و گردشگران تجاری بوده‌اند.  

ترکمنستان با الهام گرفتن از تجربیات دبی و ترکیه قصد داشت تا با جذب گردشگران خارجی، خود را تبدیل به یکی از مقاصد تفریحی منطقه کند. به‌رغم سرمایه‌گذاری‌های ملموس دولتی و بازسازی شبکه فرودگاه‌ها، تاکنون نتایج، ناامیدکننده بوده و نرخ اقامت قابل‌توجهی ثبت نشده است که البته باعث نشده سایر پروژه‌های ساخت هتل‌ها و تسهیلات دیگر لغو شوند. با توجه به اینکه این تسهیلات گردشگری برای بازار داخلی و ساکنان محلی بیش از اندازه گران هستند، تاکنون از آنها به‌طور عمده برای میزبانی فستیوال‌ها، کنفرانس‌ها و دیدارهای سطوح بالا استفاده شده ‌است. آینده توسعه این طرح و موفقیت ترکمنستان در مطرح کردن خود به‌عنوان قطب تفریحی و گردشگری منطقه آسیای میانه بستگی به تصمیمات و اقدامات دولتی دارد. در حال حاضر یکی از مهم‌ترین موانع ورود گردشگران، سیاست‌های سختگیرانه در قبال آنها است. از دیگر موانع، محدودیت های اینترنتی است که گردشگران را با مشکلات بسیاری مواجه می سازد. ترکمنستان تنها در صورتی خواهد توانست گردشگران تفریحی بیشتری جلب کند که اقدام به تسهیل سیاست‌های صدور ویزا و مقررات تحمیلی به گردشگران و رفع محدودیت های اینترنتی کند. از طرفی؛ توسعه زیرساخت‌های گردشگری خارج از عشق‌آباد، پروازهای ارزان‌تر، توسعه شبکه خودپردازهای بانکی و خدمات آنلاین و بهبود کلی وجهه کشور می‌تواند منجر به جذب گردشگران بیشتری به ترکمنستان شود. البته دولتمردان ترکمنستان گام هایی را برای ارتقای گردشگری برداشته اند و برنامه هایی را تدوین کرده‌اند که یکی از آنها اجرای برنامه دولتی ۲۰۲۸-۲۰۲۲ برای حفظ دقیق آثار میراث تاریخی و فرهنگی ملی، حفاظت و مطالعه آنها، جذب گردشگران و همچنین ارتقای گسترده ظرفیت های گردشگری کشور ترکمنستان است و در این راستا، در ۲۰ مارس ۲۰۲۳ قرار است کنفرانس بین المللی با عنوان «مسیرهای اصلی و ظرفیت های توسعه گردشگری در ترکمنستان» برگزار گردد. در چارچوب این برنامه بین المللی، قرار است میهمانان خارجی با منطقه ملی گردشگری آوازه، آثار منحصر به فرد تاریخی، فرهنگی و طبیعی، آثار موزه ای و فرصت های تفریحی ترکمنستان آشنا شوند.

شرکت کنندگان در کنفرانس فرصت تبادل نظر در مورد توسعه مقاصد گردشگری جدید را خواهند داشت، قرار است اسناد همکاری بین شرکت های گردشگری نیز به امضا برسند. حال باید منتظر ماند و دید تا چه اندازه دولت ترکمنستان در این مسیر می تواند با ارائه راهکارهایی در زمینه تسهیل حضور گردشگران خارجی در راه توسعه و ارتقای این صنعت مهم گام بردارد.

منابع:

https://turkmenportal.com/blog/۵۱۰۵۵/za-leto-na-morskom-kurorte-turkmenistana-v-avaze-otdohnuli-bolee-۱۵۰-tysyach-chelovek

https://salamnews.tm/section/jemgyyet/syyahatcylyk/mart-ayynda-turkmenistanda-halkara-syyahatcylyk-forumy-geciriler-ff۰۵۲c

https://tdh.gov.tm/ru

https://www.tripadvisor.com/Attractions-g۲۹۳۹۶۶-Activities- Ashgabat_Ahal_Province.html