سوری ها از ماندگارهای شهرهای بزرگ عصر برنز و آهن ، تا کلان شهرهای عظیم یونان و رم، کاخ های پرشکوه قرون وسطی، و شاهکارهای هنری و معماری، برخی از چشمگیرترین گنجینه های فرهنگی جهان را بوجود آورده اند. سوریه خانه شش مرکز میراث جهانی یونسکو است، و ۱۲ محل دیگر برای قرار گرفتن در این مجموعه نامزد شده اند.
اما جنگ سوریه علاوه بر مرگ صدها هزار تن و آواره‌شدن میلیون‌ها تن دیگر، تاریخ و بناهای باستانی ماندگار سوریه را نیز نابود کرده است؛ بیشتر محوطه‌های تاریخی و موزه‌های سوریه به حال خود رها شده‌اند و براساس تصاویر ماهواره‌ای، کاوش‌های غیرمجاز برای کشف آثار تاریخی ارزشمند در آنها به طور شبانه‌روزی توسط مردم محلی و همچنین گروه‌های مسلح با هدف فروش آنها برای بدست آوردن پول یا اسلحه ادامه دارد.
به گزارش خبرگزاری فرانسه، کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو بخش تاریخی «دمشق» و «بصرا»، شهر تاریخی «حلب»، شهر تاریخی «آلپپو»، شهر تاریخی «پالمیرا»، مجموعه قلعه های «شجاعان» و «صلاح الدین» و مجموعه دهکده های تاریخی شمال سوریه را به دلیل صدمات زیادی که در طول جنگ داخلی در سوریه به آنها وارد شده، در فهرست میراث جهانی در خطر خود قرار داده است.
شورای جهانی موزه‌ها (ICOM) نیز برای حفظ میراث فرهنگی این کشور از خطر قاچاق و تجارت غیرقانونی، "فهرستی اضطراری" حاوی مشخصات و نام آثار و اشیای فرهنگی در خطر سوریه منتشر کرده است که به‌طور مستمر به‌روز می‌شود و براین اساس و با پشتیبانی این سازمان، بیش از ۴ هزار اثر عتیقه در شهرهای دمشق، پالمیرا و حمص به مکان‌های امن منتقل شده‌اند.
سوریه ۱۳ اوت ۱۹۷۵ میلادی به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو پیوست و تا سال ۲۰۲۰ م افزون بر ۶ سایت ثبت‌شده، ۱۲ سایت نیز از این کشور در فهرست آزمایشی قرار گرفت.
همان‌طور که در پیمان‌نامه میراث جهانی یونسکو که در سال ۱۹۷۲ م تأسیس شده شرح داده شده‌است، سایت‌های میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، یونسکو مکان‌هایی هستند که اهمیت فرهنگی یا طبیعی دارند. طبق کنوانسیون یونسکو هر اثری پس از ثبت توسط این کمیته، باید از سوی کشور نگهدارنده اثر، مورد توجه ویژه قرار گیرد و انجام هرگونه دخل و تصرف یا اقدامی که باعث به خطر افتادن آن شود، ممنوع است.
شهر باستانی دمشق نخستین اثر ثبت‌شده در این کشور است. در جریان جنگ داخلی سوریه در شهر تاریخی حلب، مناره مسجد جامع این شهر منفجر شد. سازمان یونسکو با نام بردن از این مسجد به‌عنوان یکی از زیباترین مساجد جهان اسلام، از طرف‌های درگیر خواست تا از این مکان تاریخی مراقبت کنند. با تشدید درگیری‌ها در حلب، مغازه‌های چوبی منطقه بازار حلب نیز در آتش سوخت و حدود ۷۰۰ مغازه به‌طور کامل تخریب شد.
در سال ۲۰۱۶ میلادی، کشورهای عضو یونسکو به اتفاق آرا پیشنهاد بازسازی شهر باستانی پالمیرا و سایر مراکز تاریخی ثبت‌شده سوریه را تصویب کرده و به این سازمان اجازه دادند از برنامه بازسازی این اماکن حمایت به‌عمل آورد. به همین منظور یونسکو صندوق ویژه‌ای برای بازسازی آثار تاریخی سوریه در نظر گرفت.
یونسکو سایت‌ها را با ده معیارفرهنگی و طبیعی فهرست می‌کند. هر ورودی باید حداقل یکی از معیارها را داشته باشد. اماکن میراث سوریه به شرح ذیل میباشد:
دَمِشْق مرکز استان دمشق و پایتخت جمهوری عربی سوریه میباشد. این شهر از یک سوی با تپه‌های سنگی و شیب‌دار احاطه شده و رودخانه برادا از میان شهر می‌گذرد.
دمشق در هزاره سوم پیش از میلاد تأسیس شد. به این ترتیب، دمشق یکی از قدیمی‌ترین شهرهای خاورمیانه است و تا پیش‌از جنگ داخلی سوریه، قدیمی‌ترین شهر پرجمعیت جهان که همچنان موقعیت خود را حفظ کرده، محسوب می‌شد. این شهر تاکنون شاهد ظهور و سقوط امپراتوری‌های گوناگونی بوده‌است. دمشق در طول سده‌های متمادی نام‌های خاصی داشته‌است. اولین نام آن جلق و سپس جیرون بوده‌است. پس از آن ارم و همچنین عذرا، بیت رامون، عین الشرق، باب‌الکعبه، فسطاط المسلمین و مدینة الیاسمین نیز از نام‌های دیگر آن بوده‌است.
در این منطقه، مکان‌های باستانی بیشماری از جمله برخی کلیساها و مساجد تاریخی وجود دارد. این شهر باستانی روزگاری مهمان فرهنگ‌هایی چون هلنیستی، رومی، بیزانس و اسلامی بوده‌است. در سال ۱۹۷۹، مرکز تاریخی این شهر که با دیوارهای دوران روم احاطه شده‌است، توسط یونسکو به عنوان میراث جهانی اعلام شد. در ژوئن ۲۰۱۳، یونسکو تمام مجموعه‌های سوریه را در فهرست میراث جهانی در خطر، قرار داد تا از خطراتی که در اثر جنگ داخلی سوریه تهدیدی برای آنها محسوب می‌شد، هشدار دهد.
2- شهر باستانی بصری
بصری، شهری باستانی در فاصله ۱۸۰ کیلومتری دمشق در استان درعا واقع شده و در نزدیکی مرز بین سوریه و اردن و تا حدودی اسرائیل قرار دارد. و در سال 1980 به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
این شهر در گذشته مرکز عربیه امپراتوری روم و مهم‌ترین توقف‌گاه سر راه کاروان‌های عازم مکه بوده‌است. تئاتر رومی که متعلق به سده ۲ میلادی است، از مکان‌های دیدنی شهر باستانی بصری است. همچنین در این شهر باستانی، ویرانه‌های متعلق به اوایل ظهور مسیحیت یافت شده‌است.
شهر بصری در گذشته مرکز عربیه (روم) امپراتوری روم و مهم‌ترین توقف‌گاه سر راه کاروان‌های عازم مکه بوده‌است. تئاتر رومی که متعلق به سده ۲ میلادی است، از مکان‌های دیدنی شهر باستانی بصری است.
همچنین در این شهر باستانی، ویرانه‌های متعلق به اوایل ظهور مسیحیت یافت شده‌است. در
3- پالمیرا (معنی: معبد آفتاب)
یکی از مهم ترین ویرانه های تاریخی جهان، شهر باستانی پالمیرا نام دارد که معروف به «مروارید صحرا» در کشور سوریه است که در سال 1980 به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد. این شهر تاریخی در استان حمص و 210 کیلومتری شهر دمشق قرار دارد و ساکنان آن را آرامی‌ها، عموریان، عرب‌ها و اقلیتی از یهودیان تشکیل می‌دادند در همسایگی ویرانه‌های شهر تاریخی پالمیرا، شهر تدمر واقع شده است که به نام عربی پالمیرا شناخته می‌شد. پالمیرا از کهن‌ترین شهرهای ساخته شده بشر به شمار می‌رود.
پالمیرا، در قرن اول میلادی تحت سلطنت روم قرار گرفت و یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی جهان بود، این شهر تبلور هنر و معماری قرن‌های نخست و دوم به‌شمار می‌رود که در آن تکنیکهای یونانی و رومی با سنت‌های محلی و نفوذ ایران باستان در هم آمیخته‌است. ویرانه‌های وسیع آن شامل بقایای کلوناد بزرگ، معبد بل، اردوگاه دیوکلتیان و تئاتر رومی است. همچنین حاوی بیش از هزار ستون و یک گورستان عظیم شامل بیش از ۵۰۰ مقبره است. تا پیش از جنگ داخلی سوریه هر سال بیش از ۱۵۰ هزار جهانگرد از پالمیرا بازدید می‌کردند.
4- شهر باستانی حلب
شهر باستانی حلب، واقع در چهار راه چندین مسیر تجاری، به‌طور پی‌درپی حکومت‌های مختلفی را تجربه کرد و رومی‌ها، ایوبی‌ها، مملوک‌ها و عثمانی‌ها، هر کدام تأثیر چشمگیری در بافت معماری آن به‌جا گذاشتند و در نتیجه منظره متنوعی از شهر به وجود آمد. سازه‌های اصلی شامل ارگ، مسجد بزرگ و مدرسا حلاویه است.
حَلَب نام بزرگ‌ترین شهر و پایتخت تجاری سوریه است که در سال 1986 به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد. شهر حَلَب در استان حلب در شمال کشور سوریه واقع شده و یکی از کهن‌ترین شهرهای منطقه خاورمیانه است و در روزگاران قدیم نام آن خلپه بوده و یونانیان قدیم آن را با نام برویا می‌شناختند. شهر حلب در نقطه سوق‌الجیشی و مهم بازرگانی در نیمه‌راه دریای مدیترانه و رود فرات قرار دارد.
5- حصن‌الاکراد
حصن‌الاکراد بر روی کوه جلیل، متصل به کوه‌های لبنان، در شمال‌غربی حمص، میان این شهر و بعلبک و مشرف بر حماه قرار دارد. قلعه پیش از قرن ۱۱ میلادی، حصن السَّفَح (قلعه سراشیب) خوانده می‌شد اما با حضور یافتن کردها در این محل، حصن‌الاکراد نام گرفت و در جنگ‌های صلیبی دژ یا قلعه شهسواران خوانده شد. امروزه این بنا را قلعةالحصن نیز می‌گویند. کاوش‌های باستان‌شناسان، موجب کشف آثار بسیاری در این قلعه گردید، از جمله در سال ۱۹۳۸ مجموعه لوح‌های گچی متعلق به کلیسا و هفت لوح متعلق به سربازخانه‌ها یافته شد و در سال ۱۹۸۱ قبور و سلاح‌هایی متعلق به جنگ‌های صلیبی، در سال ۱۹۸۵ اشیای متنوع و جمجمه‌های بزرگان مسیحی و بقایای اسلحه و اشیای سفالی.
حصن‌الاکراد با نقشه‌ای واحد و در یک زمان ساخته نشده و الزامات دفاعی باعث شکل‌گیری آن در دوره‌های مختلف شده‌است. این قلعه که برای سکونت هزاران مرد جنگی ساخته شده‌است، از بزرگ‌ترین و زیباترین و مهم‌ترین قلعه‌های نظامی قرون وسطا به‌شمار می‌رود و راه آن بسیار صعب‌العبور بوده‌است. علاوه بر نظامیان، صنعتگران و بردگان نیز در آنجا ساکن بودند. ساخت این قلعه اگرچه ابداعی مهم برای حفظ امنیت و دفاع بوده، اما نمونه حصار خارجی یا دیوار مضاعفی که دور قلعه را فراگرفته است، قبلاً در قسطنطنیه بیزانسی و بغداد زمان خلفای عباسی ساخته شده بود. این دژ در سال ۲۰۰۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌است اما از سال ۲۰۱۳ و آغاز جنگ داخلی سوریه، در فهرست میراث جهانی در معرض خطر قرار گرفته‌است.
6- دهکده های باستانی شمال سوریه
دهکده‌های باستانی شمال سوریه یا شهر فراموش‌شده، شامل حدود ۴۰ روستا است که قدمت آنها به سده‌های اول تا هفتم میلادی برمی‌گردد و در سده‌های ۸ تا ۱۰ میلادی رها شده‌است. آنها تصویری از زندگی روستایی در دوران باستان و اواخر دوره بیزانس ارائه می‌دهند. و سال 2011 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شدند.
منبع:
قائمة مواقع التراث العالمی فی سوریا - ویکیبیدیا (wikipedia.org)
صفحة سوریا فی موقع مرکز التراث العالمی/ یونسکو
تهیه کننده: د. رغد حسین
نظر شما