روابط سیاسی ترکیه و اتیوپی در گذر زمان

در سال ۱۹۵۹ میلادی اتیوپی سفارت خود را در آنکارا بازگشایی نمود. سپس بدلیل محدودیتهای اقتصادی در سال ۱۹۷۶ مجبور به بستن آن گردید و مجددا در سال ۲۰۰۶ سفارت خود را بازگشایی نمود.

در طول سالهای ۱۹۱۲-۱۹۱۰ میلادی امپراطوری عثمانی در شهر هرار کنسولگری افتخاری داشت و در سال ۱۹۱۲ میلادی نیز کنسولگری سیاسی خود را در آدیس آبابا گشود. جمهوری ترکیه فعالیت سیاسی خود را در منطقه در سطح کاردار در سال ۱۹۲۵ مجدداً آغاز نمود.

ترکیه ششمین کشوری بود که سفارت خود را در اتیوپی دایر نمود.  امروز روابط دو کشور در زمینه های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی در سطح بسیار بالایی قرار گرفته است و بعد از چین دومین شریک تجاری بزرگ اتیوپی، کشور ترکیه می باشد.

اغلب وزرای اتیوپی دیدارهای رسمی متعددی از ترکیه داشته اند و متقابلاً وزیر امور خارجه و مسئولان ترکیه ای نیز دیدارهایی از اتیوپی داشته اند.

در سال ۲۰۰۸ میلادی ترکیه یک هیئت تجاری به اتیوپی اعزام نمود که با نخست وزیر و وزیر تجارت و صنعت و استاندار منطقه اورومو دیدارهایی جداگانه داشتند و از کارخانه نساجی ترکیه در اتیوپی نیز بازدید نمودند.

امروزه در عرصه های فرهنگی نیز فعالیت ترکیه بسیار گسترده بوده و موسسه فرهنگی یونس امره در شهر و ایالت های مختلف اتیوپی فعالیت می نماید و در دانشگاههای مهم کرسی زبان استانبولی دایر نموده است، همچنین فیلم ها و سریالهای ترکیه ای در تلویزوین های این کشور از محبوبیت بالایی برخوردار بوده و ضمن این توسعه فرهنگی، وجود رستوران های حلال بین المللی، مدارس بین المللی ترکیه ای که در گذشته متعلق به فتح الله گولن بوده ولی در حال حاضر به دولت ترکیه واگذار شده است نیز در راستای توسعه سیاست یکپارچه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ترکیه فعالیت می نمایند.

ترکیه همچنین رویکرد فراگیری را جذب حداکثری جامعه مسلمانان اتیوپی بکار برده و از جمله آن میتوان به تعمیر و تجهیز آرامگاه نجاشی در مکله در ایالت تیگرای در سال ۲۰۱۷ اشاره نمود و همچنین بعد از این اقدام کلیه حجاج ترکیه قبل از ورود به مکه به مکله رفته و پس از زیارت مزار جناب نجاشی به مکه عزیمت می نمایند، همچنین ترکیه دیپلماسی قرآنی قوی را در سال های اخیر به نمایش گذاشته و اقدام اخیر آن کشور با همکاری سازمان دیانت ترکیه ترجمه و تکثیر ۱۵۰۰۰ نسخه ای قرآن کریم به زبان امهریک با همکاری مسجد اعلای مسلمانان اتیوپی می باشد، ضمنا ترکیه همواره در اعیاد بزرگ مانند عید فطر و عید قربان کمک های قابل توجه غیر نقدی به فقرا و مستمندان مسلمان این کشور ارائه می نماید در عید قربان سال ۲۰۲۰ ترکیه تعداد زیادی دام جهت قربانی کردن به مسلمانان اتیوپی اهداء نمود. البته این کمک ها مستقیم از طرف دولت ترکیه نبوده و در قالب موسسات خیریه و NGO این فعالیت ها صورت می پذیرد[۱].

تعمیر و بازسازی آرامگاه و مسجد نجاشی در شهر مکله در ایالت تیگرای در سال  ۲۰۱۷[۲]

آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (TIKA) مسئول اجرای پروژه تعمیر، مرمت و بازسازی آرامگاه پادشاه ناجاشی، رهبر سابق پادشاهی آکسوم در اتیوپی است.

فاضل آکین اردوغان، هماهنگ کننده TIKA در آدیس آبابا، به خبرنگاران گفت که پروژه مرمت مسجد و مقبره واقع در ۸۰۰ کیلومتری پایتخت در شهر مکله  امسال به پایان خواهد رسید.

اردوغان همچنین اضافه کرد که علاوه بر مرمت های صورت گرفته، ساختمان های دیگری نیز در این منطقه ساخته خواهد شد، "ما یک مجتمع رفاهی بزرگ و مجهز برای تأمین نیازهای میهمانان و بازدیدکنندگان خواهیم ساخت که قادر به پذیرایی همزمان از  ۵۰۰ زائر مزار نجاشی باشد"

تیم مرمت ترکیه ای همچنین با ساخت انبارهای ۱۶۰ تنی آب در دو مکان مختلف، نیاز آب منطقه مقبره را تأمین کرده است. لازم به توضیح است که مکله در ایالت تیگرای واقع شده و جزو مناطق گرم و خشک اتیوپی محسوب میشود.

اردوغان با اشاره به اینکه این پروژه به مدت سه سال ادامه خواهد داشت، گفت که نمونه های معماری عثمانی در مرمت، درب و پنجره و جزئیات مسجد و آرامگاه مشهود است.

اردوغان تأکید کرد که ترکیه مذاکرات مختلفی را با مسئولین دینی اتیوپی انجام داده است و آنها مایلند مقبره پادشاه ناجاشی به مسیر سازمان های زیارتی و عمره در ترکیه اضافه گردد. وی گفت اگر این اتفاق بیفتد این مزار  می تواند سهم بسزایی در صنعت گردشگری اتیوپی داشته باشد.

محمد ابراهیم، امام مسجد نجاشی توضیح داد که پیش از انجام کارهای نوسازی، این مسجد از نظر ظاهری  و زیرساختی در  وضعیت مطلوبی نبود اما با تلاش های صورت گرفته و  مرمت های اخیر، همه چیز تغییر کرده است.

امام  مسجد نجاشی همچنین اظهار داشت که همیشه برای ترکیه و مردم ترکیه دعا می کرد و می گوید: "ترکیه نه تنها به ما کمک می کند بلکه به همه مسلمانان کمک می کند."

پادشاه نجاشی، همچنین در اتیوپی با نام آرماه[۳] شناخته می شود، از سال ۶۱۴-۶۳۱ حاکم امپراطوری بزرگ آکسومیت بود.این امپراطوری که در مسیر تجارت قرار داشت در اریتره و اتیوپیای امروز واقع شده است و تقریباً بین  سالهای ۱۰۰-۹۴۰ میلادی وجود داشته است.

مسجد نجاشی جایگاه مهمی در تاریخ اسلام دارد. در اینجاست که به دنبال آزار و شکنجه تازه مسلمانان مکه، اولین مهاجرت اصحاب پیامبر (ص) صورت گرفت.

به دستور پیامبر(ص) آنها به این شهر سفر کردند، آنها  از دریای سرخ عبور کردند و به شاخ آفریقا رسیدند تا اولین جامعه مسلمانان آفریقا را تأسیس نمایند.

امپراطور نجاشی از مهاجران استقبال کرده و از آنها محافظت نمود. تحت تأثیر قدرت ایمان، او خیلی زود اسلام را پذیرفت.

اخیراً همسایگان اتیوپی و اریتره پس از دو دهه درگیری توافقنامه صلح امضا کردند و مسلمانان اریتره این مسجد را به عنوان نقطه ملاقات خود قرار دادند.

دهم محرم هر سال هزاران مسلمان اریتره ای در این مسجد گرد هم جمع  شده و برنامه های ویژه شهادت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) را بجا می آورند.[۴]

فعالیت فرهنگی ترکیه در اتیوپی

آثار هنری که مربوط به تاریخ اتیوپی، اسلام و امپراتوری عثمانی است در مرکز کنسولی ۱۰۰ ساله عثمانی که توسط آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (TİKA) در استان هرار بازسازی شده است، به نمایش گذاشته می شوند.

بنیاد ماریف ترکیه با همکاری وزارت فرهنگ اتیوپی پروژه هایی را در آدیس آبابا ، هرار و مکله آغاز کرده است. در همین راستا  بسیاری از سوابق، دست نوشته ها و نامه های تاریخ اسلامی و عثمانی در موزه شریف شهر هرار جمع آوری شده و در مرکز فرهنگی که در هرار افتتاح شده و مجهز به رسانه های دیجیتال نیز می باشد، به نمایش گذاشته می شوند.

مدیر عامل بنیاد ماریف ترکیه در اتیوپی، در گفتگو با آژانس آنادولو (AA) گفت: یک سال پیش توافق نامه ای میان ترکیه و اتیوپی به منظور بهبود فرهنگ و فعالیت های آموزشی بین دو کشور به امضا رسیده است. وی با اشاره به اینکه آنها پروژه هایی را برای بهبود آموزش در اتیوپی آماده کرده اند، گفت که رئیس جمهور رجب طیب اردوغان به توسعه روابط با اتیوپی اهمیت می دهد. وی به چگونگی پشتیبانی ترکیه از تاریخ اتیوپی و فعالیت های حفظ فرهنگی اشاره کرد و گفت: "ما در هرار، آدیس آبابا و مکله پروژه های مستمری داریم. ما راه اندازی مدارس، مراکز فرهنگ و زبان را شروع کردیم. در هرار سالها است که حضور فرهنگی داریم.  وی همچنین افزود: به لطف تلاش صاحب موزه عبدالله علی شریف، بسیاری از نسخه های خطی در اینجا حفظ شده است. وی ادامه داد و گفت: بسیاری از آثار این موزه با حمایت های ترکیه، به قالب های دیجیتال تبدیل شده اند.

بنابراین، ما اطمینان داریم  که این آثار نفیس، حفظ و به نسل های بعدی منتقل می شوند.

صاحب موزه شهر شریف هرار، عبدالله علی شریف خاطرنشان کرد: وی حدود ۳۰ سال پیش یک خانه تاریخی را به یک موزه تبدیل کرده و با جمع آوری آثار باستانی موزه ای تاسیس کرده است که تاریخچه اتیوپی، اسلام و امپراتوری عثمانی را به نمایش گذاشت و افزود: "من پنج فرزند و ۱۴ نوه دارم و سالهاست که شغل من جمع آوری این اسناد  تاریخی می باشد. صدها اثر در این موزه وجود دارد که تاریخ عثمانی را بیان می کند.

موسسه فرهنگی یونس امره در اتیوپی

 یونس امره نام شاعر قرن سیزدهم ترک است، بنیاد وقفی یونس امره، بنیادی دولتی است که در تاریخ ۵ مه  ۲۰۰۷،  با هدف ارتقاء و گسترش دوستی و افزایش تبادلات فرهنگی کشور ترکیه با دیگر کشورها و به منظور معرفی زبان، تاریخ، فرهنگ و هنر ترکیه و ارائه اطلاعات و مستندات مرتبط جهت استفاده جهانی، ارائه خدمات در زمینه زبان، فرهنگ و هنر ترکیه برای افرادی که در خارج از کشور مایل به فراگیری هستند؛ تاسیس گردیده است.

   موسسه یونس امره در قالب بنیادی وقفی به منظور تحقق بخشیدن به اهداف این قانون در خارج از کشور مراکزی تاسیس کرده و در کنار آموزش زبان ترکی به بیگانگان، به فعالیت­های فرهنگی و هنری در راستای معرفی ترکیه نیز پرداخته وعلاوه بر این از فعالیت­های علمی نیز حمایت می­نماید.

   موسسه یونس امره ترکیه که در سال ۲۰۰۹ شروع به فعالیت نمود، در حال حاضر دارای ۵۴ مرکز در کشورهای مختلف جهان است. در این مراکز در کنار آموزش زبان ترکی، همکاری­ با مراکز آموزشی کشورهای مختلف، رشته­های دانشگاهی ترک شناسی و آموزش زبان ترکی در جاهای مذکور نیز تحت حمایت و پوشش قرار می­گیرد. این مراکز فرهنگی  فعالیت­های بسیاری در راستای معرفی فرهنگ و هنرمان انجام داده و به نمایندگی از کشور ترکیه در پروژه­های ملی و بین­المللی مختلفی شرکت کرده اند.

این موسسه در حال حاضر دارای کرسی ثابت  آموزش زبان استانبولی  بوده و متقاضیان زیادی نیز برای آموزش در این کلاسها ثبت نام می نمایند.

به عنوان بخشی از یک پروژه تورکولوژی که توسط موسسه یونس امره ترکیه (YEE) آغاز شده، به زبان ترکی در دانشگاه های آدیس آبابا، دانشگاه مکله و دانشگاه وولو آموزش داده می شود.

YEE به پیمان همکاری فرهنگی و دانشگاهی که توسط رئیس جمهور رجب طیب اردوغان و همتای اتیوپیایی خود ملاطو تاشوم ویرتو در فوریه سال ۲۰۱۷ گذشته در پایتخت آنکارا امضا شد اشاره و بیان می کند که یکی از بندهای این تفاهم نامه آموزش زبان ترکی در اتیوپی است.

دانشجویانی که دوره های آموزش زبان ترکی استانبولی را به خوبی طی کنند واجد شرایط حضور در مدرسه تابستانی ترکیه که توسط این موسسه برگزار می شود، می گردند.

ترکیه در بدو  ورود به اتیوپی، یک دوره آموزش آزاد زبان استانبولی را در بعضی دانشگاهها آغاز نمود و البته پبشنهادات تحصیلی قابل توجهی را نیز به دانشجویان ارائه می داد، در این دوره ها دانشجویان در سه سطح طبقه بندی می شدند و افرادی که در بالاترین کیفیت یادگیری آموزش زبان استانبولی قرار می گرفتند، توسط بورسیه به یکی از دانشگاههای ترکیه در مقاطع تحصیلات تکمیلی معرفی می شدند البته در این دوره ها ترکیش ایرلاین نیز بعنوان اسپانسر اصلی از کلیه این فعالیت ها حمایت مالی می نماید.

این موسسه برای بهبود دوستی بین ترکیه و سایر کشورها و افزایش مبادلات فرهنگی خدماتی را در خارج از کشور ارائه می دهد.

این موسسه از زمان تأسیس در سال ۲۰۰۹ ، تقریباً ۱۰۰،۰۰۰ نفر را در ۴۳ کشور جهان به زبان ترکی آموزش داده است.[۵]

کمک های انسان دوستانه در ایام  همه گیری کرونا

ترکیه جزو اولین کشورهایی بود که پس از همه گیری کرونا به اتیوپی کمک های انسان دوستانه ارسال نمود. این کشور  ۱۷۰۰ کیلوگرم کالاهای محافظ و بهداشتی به اتیوپی اهدا کرده است که  هدف آن کمک به جلوگیری از انتشار ویروس کرونا می باشد.

این پشتیبانی شامل دستکش، ضد عفونی کننده و ماسک است. سفیر ترکیه  خانم یاپراک آلپ گفت کشورش  متعهد به کمک به کشور اتیوپی در این ایام سخت و دشوار است.

وی همچنین اظهار داشت که ترکیه به گسترش کمک های چند جانبه به اتیوپی ادامه خواهد داد.

وزیر امور زنان، کودکان و جوانان، فیلسان عبداللهی از دولت ترکیه به دلیل پشتیبانی از مبارزه با ویروس کرونا قدردانی کرد.

وی همچنین ابراز امیدواری کرد که ترکیه در آینده به درخواست کمک اتیوپی پاسخ مثبت خواهد دهد. [۶]

حضور رسانه ای و برند حلال غذا

رستوران های مختلف ترکیه در گوشه و کنار شهرهای مختلف در اتیوپی وجود داشته و ارائه دهنده غذاهای حلال به مسلمانان می باشد، این رستورانها که با حمایت سفارت و دولت ترکیه و همچنین ارائه خدمات دولت اتیوپی ایجاد شده اند در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته اند و نسبت به ایجاد تصویری مطلوب از ترکیه در اذهان عمومی مردم اتیوپی شده است.

البته لازم به توضیح است که فرآیند ظهور و بروز ترکیه در اتیوپی، کاملا برنامه ریزی شده و هدفمند است و کشورهای دیگری نیز در عرصه صنایع غذایی اتیوپی وارد شده، ولی موفقیت ترکیه را به دست نیاورده اند.

یکی از علل اصلی این موفقیت این می باشد که ترکیه ارائه دهنده یک مجموعه ای از خدمات به هم پیوسته می باشد و در کنار آن دارای دیپلماسی قوی قرآنی، دیپلماسی مسجد و ... می باشد و در تمامی برنامه های مختلف فرهنگی، هنری، دینی و سیاسی و ... در این کشور حضور موثر و پر رنگی دارد ضمنا حضور در تلویزیون و پخش فیلم و سریال های ترکیه ای نیز بسیار مهم و قابل توجه است و اکثر مردم صبح ها در محل کار در خصوص فیلم های دیده شده ترکیه ای در شب گذشته با یکدیگر صحبت می نمایند. البته ترکیه با شناخت دقیق از ذائقه فرهنگی مردم اتیوپی توانسته سریال و برنامه های تلویزیونی متناسب را به این بازار بزرگ فرهنگی عرضه نماید.  

در حال حاضر کانال های تلویزیونی اتیوپی، به شدت تحت تاثیر فیلم ها و سریال های تولیدی کشور ترکیه بوده و کانال های تلویزیونی مذکور، مبالغ قابل توجهی را نیز برای خرید این تولیدات پرداخت می نمایند، البته ترکیه طی ۱۰ سال گذشته فعالیت گسترده ای را برای بدست آوردن این بازار انجام داده و از جمله آن میتوان به اهدای برنامه تلویزیونی رایگان اشاره نموده و پس از تثبیت شرایط و به دست آوردن بینندگان متعدد اقدام به فروش محولات تلویزیونی خود نموده است.