انسداد پلتفرم «X» (توییتر سابق) در تانزانیا: تلفیقی از دغدغه‌های امنیتی و اخلاقی

مقدمه

از خردادماه سال جاری (1404)، دولت تانزانیا دسترسی به پلتفرم X (توییتر سابق) را در سراسر کشور به‌طور گسترده محدود کرد. این اقدام که در ابتدا به‌دلیل حمله سایبری به حساب‌های دولتی صورت گرفت، به‌زودی به مباحث اخلاقی و محتوایی نیز گره خورد و موجب بحث‌های فراگیر در رسانه‌ها و محافل حقوق بشری شد.

هک حساب‌های رسمی؛ جرقه بحران

طبق گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس (AP)، در 31 اردیبهشت امسال، حساب رسمی پلیس ملی تانزانیا و همچنین چند حساب دیگر دولتی و  نیز شرکت مخابراتی Airtel Tanzania در پلتفرم X هدف حملات سایبری قرار گرفتند. هکرها ضمن انتشار تصاویر نابهنجار مستهجن، اخبار جعلی از جمله ادعای دروغین مرگ رئیس‌جمهور تانزانیا، خانم «سامیا سولوحو حسن» را منتشر کردند. این اتفاق به‌شدت موجب نگرانی امنیتی در فضای دیجیتال کشور شد[1].

این مسأله باعث تصمیم سریع و قاطعی از سوی دولت تانزانیا شد. پلیس تانزانیا در بیانیه‌ای اعلام کرد: «به زودی عاملان این حادثه را پیدا و مجازات خواهیم کرد». گرسون مسیگوا، سخنگوی دولت، ضمن درخواست آرامش از شهروندان تانزانیا، این حملات را یک حادثه جزئی خواند و تأکید کرد فضای مجازی تانزانیا امن است. او همچنین تصمیم سریع دولت برای «انسداد دسترسی به X در سطح ملی» را همان روز اعلام کرد و گفت استفاده کاربران بدون مجوز با VPN می‌تواند با حبس یا جریمه روبرو شوند.

اگر چه بسیاری از منتقدان دولت در احزاب مخالف رئیس جمهور را متهم کردند که به دنبال محدودیت آزادی بیان و سرکوب مخالفان آنلاین است، ولی وزارت اطلاعات و فناوری تانزانیا از مسئله‌ای عمیق‌تری نسبت به مسدود کردن پلتفرم X  در تانزانیا سخن گفت.

اخلاق و قانون در برابر تغییر سیاست‌های X

همزمان با این حمله سایبری، وزارت اطلاعات و فناوری تانزانیا اعلام کرد: در سال ۲۰۲۴، مالکیت جدید و سیاست‌های تعدیل محتوا در X، سیاستهای خودش را در قبال محتوای جنسی و غیراخلاقی تغییر دارد که با قوانین جاری و هنجارهای اخلاقی تانزانیا تضاد آشکاری داشت. ایشان جری سیلا، وزیر اطلاعات تانزانیا با انتقاد شدید از این روند، اظهار کردند: این مسئله منجر به رشد انتشار تصاویر و ویدئوهای صریح همجنس‌گرایانه و پورنوگرافیک در فضای مجازی تانزانیا شد؛ که نه تنها تهدیدی فرهنگی و اخلاقی است، بلکه طبق قوانین ملی، از جمله ماده ۱۶ قانون مقررات محتوای آنلاین سال ۲۰۰۰، ممنوع و جرم‌انگاری شده است. آقای جری سیلا، اعلام کرد که چنین محتوایی بدین ترتیب، انسداد X نه تنها پاسخی به حمله سایبری، بلکه واکنشی سیاسی و اخلاقی به سیاست‌های جدید این پلتفرم نیز بود[2].

پیامدهای این تصمیم

کاربران برای دور زدن از انسداد، به طور گسترده از شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) استفاده کردند؛ چنانچه حجم استفاده از VPN در تانزانیا تا چهار برابر افزایش یافت. با این حال، طبق قوانین جدید، استفاده از VPN بدون مجوز رسمی، غیرقانونی تلقی شده و امکان جریمه یا پیگرد قانونی دارد. برخی حقوق‌دانان و سازمان‌های حقوق دیجیتال مانند CIPESA و Access Now این اقدام را ناقض آزادی بیان دانسته و خواستار بازگرداندن دسترسی به پلتفرم X شدند[3] ولی دولت تانزانیا مصمم به محدودسازی اینترنت در مواردی است که با ارزش‌های فرهنگی و هنجارهای قانونی تعارض دارد و تأکید دارد که دسترسی آزاد به فضای مجازی تا زمانی میسر است که امنیت ملی و اخلاق اجتماعی تانزانیا و هویت آفریقایی هدف قرار نگیرد.