واژه‌ی استوپه در زبان سانسکریت به معنای «پُشته» است. استوپه نوعی معماری تپه‌مانند و مخروطی‌شکل با قاعده‌ی مدور یا چهارضلعی است که برای پوشش آثار به‌جامانده از بدن بودا و به‌خصوص خاکستر جسد او ساخته می‌شده است. بودائیان آثار به‌جامانده از بودا و خاکستر او را در این سازه‌ها نگهداری می‌کردند تا به منظور نیایش به اطراف آن طواف کنند.

استوپه‌ بزرگ پروان که به‌نام استوپه‌ی توپدره نیز مشهور است، بزرگ‌ترین معبد بودایی در نواحی بگرام قدیم بود. مکانی که در نیمه‌ی نخست قرن دوم میلادی (میان سال‌های ۱۲۷ تا ۱۵۰) از سوی کانیشکای بزرگ، از شاه­های نامدار سلسله‌ی امپراتوری کوشانی بنیان‌گذاری شد. استوپه که به شکل گنبد بزرگ و با شکوه مجسم شده، محل عبادت و مکان مقدس برای مردمان بودایی در آن زمان بود. این معبد بزرگ در نواحی بگرام قدیم که مرکز امپراتوری کوشانیان بود ساخته شده است. برخی از مورخان باور دارند که کانیشکای بزرگ برای انجام مناسک مذهبی خود به این استوپه می‌رفته است.

این بنای تاریخی در روستای «توپدره-خواجه سیاران» در حومه‌ی جنوب‌غربی شهر چاریکار، مرکز ولایت پروان امروزی واقع شده است. استوپه‌ی توپدره به بلندای ۲۰ متر و محیط ۷۰ متر به‌عنوان بزرگ‌ترین استوپه در سطح افغانستان و کشورهای منطقه شناخته می‌شود. گفتنی است روستایی که این استوپه در آن واقع شده، در اوایل «استوپه‌دره» نام داشت که با گذشت زمان به «توپدره» تغییر کرده است. بر اساس بررسی‌های باستان‌شناسان، در این روستا استوپه‌های هشت صومعه و ۵۰۰ استوپه‌ی گنبدی‌شکل وجود داشته است. استوپه‌دره‌ی قدیم یا توپدره‌ی کنونی از روستاهای تاریخی ولایت پروان است که بر اساس گزارش شبکه‌ تحلیلگران افغانستان و به نقل از مرکز باستان‌شناسی فرانسه، در جریان یک‌سده‌ی اخیر هزاران مجسمه از این روستا به دست آمده بود که در موزه­های «سر باز» نگهداری می‌شدند؛ اما در جریان جنگ‌ها غارت و نابود شدند. تصویر راه پله­های استوپه‌ی توپدره؛ در قسمت بالایی استوپه تاقی به نمایش درآمده که پیروان آئین بودایی اثرهای مربوط به بودا یا مجسمه‌ی وی را گذشته و عبادت می‌کردند.

افغانستانِ امروزی؛ حدود هزار سال زیستگاه بودائیان بوده و از همین‌جا به بسیاری از کشورها، از جمله چین، کره، سریلانکا و حتی کشورهای آسیای میانه گسترش یافته است.

منبع: خانه مولانا

لینک:

https://www.khanemawlana.org/single.php?single_id=64