«فرهنگ برای سیاره – آزادسازی قدرت فرهنگ» در کرواسی

چکیده
برنامه «فرهنگ برای سیاره – آزادسازی قدرت فرهنگ» یکی از اولویت‌های استراتژیک سیاست فرهنگی کرواسی است که با هدف ادغام فرهنگ با توسعه پایدار، حفاظت از محیط زیست و ارتقای همبستگی اجتماعی طراحی شده است. این برنامه شامل اقداماتی مانند حفاظت از میراث فرهنگی در برابر بلایا، توسعه چارچوب‌های مدیریتی و آماری، ترویج صنایع فرهنگی و خلاق و بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال برای دسترسی گسترده به محتواهای فرهنگی است. همچنین از منظر دیپلماسی فرهنگی، این برنامه کرواسی را به عنوان کشوری خلاق، پایدار و مسئول اجتماعی معرفی می‌کند و نقش فرهنگ را به عنوان ابزاری مؤثر در حل چالش‌های جهانی و ارتقای همکاری‌های بین‌المللی برجسته می‌سازد.

کلیدواژه‌ها: کرواسی، دیپلماسی فرهنگی، توسعه پایدار، حفاظت از میراث فرهنگی، صنایع خلاق، فناوری دیجیتال، همبستگی اجتماعی، فرهنگ و محیط زیست

مقدمه

کرواسی در سال‌های اخیر با تأکید بر دیپلماسی فرهنگی، تلاش کرده است فرهنگ را به عنوان ابزاری استراتژیک در توسعه اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی به کار گیرد. یکی از محورهای کلیدی این سیاست، برنامه « فرهنگ برای سیاره – آزادسازی قدرت فرهنگ» است که با هدف بهره‌گیری از فرهنگ برای ارتقای توسعه پایدار، حفاظت از محیط زیست و تقویت همبستگی اجتماعی طراحی شده است.

این برنامه در چارچوب طرح ملی توسعه فرهنگ و رسانه ۲۰۲۵–۲۰۲۷ و با هماهنگی با اولویت‌های اتحادیه اروپا در حوزه فرهنگ (۲۰۲۳–۲۰۲۶) اجرایی می‌شود و نشان‌دهنده تعهد کرواسی به ادغام فرهنگ با اهداف زیست‌محیطی و اجتماعی است.

اهداف اصلی برنامه

اهداف اصلی برنامه «فرهنگ برای سیاره – آزادسازی قدرت فرهنگ»

۱ . ارتقای نقش فرهنگ در توسعه پایدار

فرهنگ به عنوان ابزاری کلیدی برای ترویج آموزش عمومی، افزایش آگاهی محیط زیستی و حمایت از توسعه پایدار مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محور شامل موارد زیر است:

• طراحی و اجرای فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی که تأثیر اقدامات انسانی بر محیط زیست و جامعه را به مخاطبان منتقل کند.
• استفاده از فرهنگ برای تغییر نگرش عمومی نسبت به مصرف منابع، حفاظت از طبیعت و رفتارهای مسئولانه اجتماعی.
• ارتقای ظرفیت نهادهای فرهنگی برای برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های توسعه پایدار و ترکیب پیام‌های زیست‌محیطی با فعالیت‌های هنری و آموزشی.
• تشویق مشارکت فعال شهروندان و جوامع محلی در پروژه‌های فرهنگی مرتبط با محیط زیست، مانند کارگاه‌های هنری سبز، نمایشگاه‌های موضوعی و جشنواره‌های فرهنگی با محوریت پایداری.

۲.  حفاظت از میراث فرهنگی در برابر بلایا

حفاظت و بازسازی میراث فرهنگی یکی از ارکان اصلی برنامه است و شامل اقدامات پیشگیرانه و کاربردی زیر می‌شود:

• تدوین و اجرای برنامه‌های مدیریت ریسک و مقابله با بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، آتش‌سوزی و بلایای ناشی از فعالیت‌های انسانی.
• بهره‌گیری از تجارب موفق بازسازی پس از جنگ‌ها و زلزله‌های اخیر در کرواسی به عنوان مدل و الگویی برای حفاظت و مدیریت آثار فرهنگی در سطح ملی و بین‌المللی.
• توسعه روش‌ها و فناوری‌های نوین حفاظت از میراث فرهنگی، شامل دیجیتالی‌سازی آثار، ایجاد بانک اطلاعاتی جامع و استفاده از فناوری‌های هوشمند برای پیش‌بینی آسیب‌ها.
• آموزش و توانمندسازی کارشناسان، هنرمندان و مدیران فرهنگی در زمینه مدیریت بحران فرهنگی و حفاظت از میراث.

۳.  توسعه چارچوب‌های مدیریتی و آماری فرهنگ

این هدف بر برنامه‌ریزی مبتنی بر شواهد و سیاست‌گذاری هوشمند فرهنگی تمرکز دارد:

• ایجاد شاخص‌ها و سیستم‌های آماری دقیق برای اندازه‌گیری تأثیر فعالیت‌های فرهنگی بر توسعه پایدار، محیط زیست و همبستگی اجتماعی.
• استفاده از داده‌ها برای تصمیم‌گیری‌های بلندمدت و استراتژیک در حوزه فرهنگ، هنر و میراث.
• بهبود ابزارهای نظارت و ارزیابی پروژه‌های فرهنگی با محوریت پیام‌های اجتماعی و محیط زیستی.
• انتشار گزارش‌ها و پایگاه‌های اطلاعاتی شفاف برای اطلاع‌رسانی به جامعه، سرمایه‌گذاران و نهادهای بین‌المللی.

۴.  ترویج فرهنگ خلاق و دیجیتال

این هدف به نوآوری، خلاقیت و بهره‌گیری از فناوری در ارتقای فرهنگ و پیام‌های توسعه پایدار اختصاص دارد:

• حمایت و توسعه صنایع فرهنگی و خلاق مانند هنرهای تجسمی، موسیقی، فیلم، تئاتر و بازی‌های ویدئویی، با تمرکز بر پیام‌های محیط زیستی و اجتماعی.
• تقویت ارتباط بین بخش‌های مختلف فرهنگی و خلاق برای تولید پروژه‌های چندرسانه‌ای و بین‌رشته‌ای.
• استفاده از فناوری‌های دیجیتال و پلتفرم‌های آنلاین برای دسترسی گسترده‌تر عموم به محتواهای فرهنگی و افزایش مشارکت عمومی.
• ترویج نوآوری اجتماعی از طریق فرهنگ دیجیتال، مانند برنامه‌های آموزشی آنلاین، نمایشگاه‌های مجازی، بازی‌های آموزشی با محوریت محیط زیست و مشارکت در پروژه‌های جهانی.
• ایجاد فرصت‌های همکاری بین‌المللی و تبادل تجربیات با سایر کشورها در زمینه خلاقیت دیجیتال، هنرهای محیط زیستی و پروژه‌های مشترک فرهنگی.

راهبردهای اجرایی

• سرمایه‌گذاری مالی هدفمند:  تخصیص بودجه برای پروژه‌های فرهنگی مرتبط با توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست.
• همکاری‌های بین‌المللی : تقویت تبادل تجربیات و پروژه‌های مشترک با دیگر کشورها و نهادهای بین‌المللی همچون یونسکو.
• ترویج سواد فرهنگی و محیط زیستی:  ارتقای توانمندی‌های شهروندان در درک نقش فرهنگ در حفاظت از محیط زیست و بهره‌برداری پایدار از منابع.
• دیپلماسی فرهنگی سبز:  استفاده از برنامه‌های فرهنگی برای ارتقای تصویر بین‌المللی کرواسی و نمایش تعهد کشور به اهداف جهانی توسعه پایدار.

اقدامات شاخص و نمونه‌ها

1. بازسازی و حفاظت از میراث فرهنگی:  بازسازی بیش از ۴۰۰ بنا و اثر فرهنگی پس از جنگ‌ها و زلزله‌ها با استفاده از روش‌های علمی و نوآورانه.
2. رزیدنس‌های هنری و برنامه‌های تبادل فرهنگی بین‌المللی:  ایجاد فرصت برای هنرمندان برای اجرای پروژه‌های فرهنگی با پیام‌های محیط زیستی و توسعه پایدار.
3. پروژه‌های دیجیتال و محتوای آنلاین:  توسعه پلتفرم‌هایی برای دسترسی عمومی به آثار فرهنگی با محوریت آموزش محیط زیستی و آگاهی اجتماعی.
4. صنایع خلاق و بازی‌های ویدئویی : ترویج تولید محتواهای خلاقانه با پیام‌های زیست‌محیطی و اجتماعی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی.

نقش دیپلماسی فرهنگی

نقش دیپلماسی فرهنگی در برنامه «فرهنگ برای سیاره – آزادسازی قدرت فرهنگ»

دیپلماسی فرهنگی یکی از ابزارهای کلیدی کرواسی برای ارتقای جایگاه بین‌المللی، ترویج هویت ملی و مشارکت در حل مسائل جهانی محسوب می‌شود. برنامه «فرهنگ برای سیاره» در این زمینه چند نقش محوری ایفا می‌کند:

۱.  معرفی کرواسی به عنوان کشور خلاق و پایدار

• این برنامه، کرواسی را در سطح جهانی به عنوان کشوری متعهد به توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست معرفی می‌کند.
• فعالیت‌های فرهنگی با محوریت آموزش محیط زیستی، هنرهای خلاق و فناوری‌های دیجیتال، تصویر بین‌المللی کشور را تقویت می‌کنند و نشان می‌دهند که کرواسی همزمان به خلاقیت، نوآوری و مسئولیت اجتماعی اهمیت می‌دهد.
• پروژه‌های بین‌المللی مانند رزیدنس‌های هنری، نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها با محوریت محیط زیست، فرصت معرفی کرواسی و فرهنگ آن به مخاطبان خارجی را فراهم می‌کنند.

۲ . ایجاد و تقویت شبکه‌های همکاری بین‌المللی

• برنامه «فرهنگ برای سیاره» زمینه را برای همکاری‌های بین‌المللی در حوزه‌های هنری و فرهنگی فراهم می‌کند.
• مشارکت با نهادهای بین‌المللی مانند یونسکو، شورای اروپا و مؤسسات تحقیقاتی، امکان تبادل دانش و تجربه در زمینه حفاظت از میراث فرهنگی و توسعه صنایع خلاق را میسر می‌سازد.
• کرواسی با ارائه پروژه‌های مشترک فرهنگی، پیام‌های اجتماعی و محیط زیستی خود را به سطح جهانی منتقل می‌کند و در عین حال از تجربه سایر کشورها بهره می‌گیرد.

۳.  تقویت قدرت نرم کشور

• فرهنگ، به عنوان ابزار قدرت نرم، امکان نفوذ مثبت و تأثیرگذاری در روابط بین‌المللی را فراهم می‌کند.
• از طریق نمایش دستاوردهای فرهنگی، هنری و خلاق، کرواسی می‌تواند ارزش‌ها و پیام‌های خود را بدون استفاده از فشار سیاسی منتقل کند.
• برنامه‌های دیجیتال و آموزش‌های فرهنگی، به ویژه برای نسل‌های جوان، پیوندهای فرهنگی و اجتماعی با سایر کشورها ایجاد می‌کنند.

۴ . فرهنگ به عنوان ابزار حل مسائل جهانی

• این برنامه نشان می‌دهد که فرهنگ می‌تواند در مقابله با چالش‌های جهانی مانند تغییرات اقلیمی و بلایای طبیعی مؤثر باشد.
• با پروژه‌های آموزشی، نمایشگاه‌ها و محتوای دیجیتال، دیپلماسی فرهنگی کرواسی پیام‌های محیط زیستی و اجتماعی را به مخاطبان بین‌المللی منتقل می‌کند.
• همکاری در پروژه‌های حفاظت از میراث جهانی، بازسازی آثار فرهنگی پس از بلایا و تبادل تجربیات، نقش کرواسی در حل مسائل بین‌المللی را تقویت می‌کند.

۵ . افزایش دسترسی جهانی به فرهنگ و هنر

• با بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال، محتوای فرهنگی کرواسی در سطح جهان قابل دسترس است.
• این دسترسی باعث افزایش تعامل فرهنگی، ترویج گردشگری فرهنگی و جذب سرمایه‌گذاری بین‌المللی می‌شود.
• صنایع خلاق و بازی‌های ویدئویی، به ویژه با پیام‌های اجتماعی و محیط زیستی، نسل جدید مخاطبان بین‌المللی را جذب می‌کنند و نقش فرهنگ را در دیپلماسی نوین تقویت می‌نمایند.

جمع‌بندی

برنامه «فرهنگ برای سیاره – آزادسازی قدرت فرهنگ» نمونه‌ای برجسته از ادغام فرهنگ با اهداف توسعه پایدار در سیاست‌های ملی است. این برنامه نشان می‌دهد که چگونه یک کشور می‌تواند از طریق سرمایه‌گذاری در فرهنگ، حفاظت از میراث، ترویج خلاقیت و فناوری دیجیتال، هم نقش فرهنگی خود را تقویت کند و هم به تحقق اهداف جهانی توسعه پایدار کمک نماید.

کرواسی با این رویکرد، فرهنگ را نه تنها به عنوان هویت ملی، بلکه به عنوان ابزاری فعال برای حل چالش‌های جهانی و ایجاد همبستگی بین‌المللی معرفی کرده است.

از منظر عملیاتی، این برنامه با تمرکز بر چهار محور اصلی شامل ارتقای نقش فرهنگ در توسعه پایدار، حفاظت از میراث فرهنگی، توسعه چارچوب‌های مدیریتی و آماری و ترویج فرهنگ خلاق و دیجیتال و راهکارهای جامع و نوآورانه‌ای برای مواجهه با چالش‌های اجتماعی، محیط زیستی و فرهنگی ارائه می‌دهد.

همچنین، نقش دیپلماسی فرهنگی در این برنامه به وضوح نشان می‌دهد که کرواسی با استفاده از فرهنگ به عنوان ابزاری برای معرفی کشور، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و افزایش تعاملات فرهنگی جهانی، قادر است جایگاه خود را در عرصه بین‌المللی ارتقا دهد و پیام‌های اجتماعی و محیط زیستی خود را به مخاطبان جهانی منتقل کند.

در نهایت، «فرهنگ برای سیاره» نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری استراتژیک در فرهنگ و صنایع خلاق نه تنها منجر به ارتقای هویت فرهنگی کشور می‌شود، بلکه می‌تواند به عنوان یک عامل مؤثر در توسعه پایدار و دیپلماسی فرهنگی جهانی عمل کند. این برنامه الگویی موفق برای دیگر کشورهاست که قصد دارند فرهنگ را به عنوان ابزاری فعال و راهبردی در سیاست داخلی و خارجی به کار گیرند.

کمال حسن – پاییز 1404

منابع :

·  وزارت فرهنگ و رسانه کرواسی — اکسیون پلان توسعه فرهنگ و رسانه برای دوره ۲۰۲۵–۲۰۲۷

minkulture.gov.hr

·    سند ملی «پلان توسعه فرهنگ و رسانه» کرواسی برای دوره ۲۰۲۳–۲۰۲۷

min-kulture.gov.hr