زنان در افغانستان در سال‌های اخیر و پس از اعمال محدودیت‌ها از سوی طالبان، رسانه‌های اجتماعی را به‌عنوان سنگر مستحکم برای مبارزه با بی‌عدالتی انتخاب کرده‌اند. برخی از این زنان می‌گویند که رسانه‌های اجتماعی یکی از نیرومندترین ابزار برای مبارزه، اعلان حضور، آگاهی و رساندن صدای زنان محروم افغانستان به جهانیان است. به گفته این زنان، شبکه‌های اجتماعی باعث شده تا جهان از ظلم، تبعیض و خشونت جاری بر زندگی زنان در شرایط کنونی آگاه شود. آنان نقش برخی پلتفرم‌ها، از جمله فیسبوک، ایکس و اینستاگرام را در اطلاع‌رسانی و مبارزات زنان ارزشمند می‌خوانند. این در حالی است که رسانه‌های اجتماعی در کنار مبارزات، زمینه رشد فکری و آموزش را نیز برای زنان فراهم کرده است.

فعالیت زنان در شبکه‌های اجتماعی در شرایط فعلی به یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی با جامعه و کشورهای بیرون از افغانستان بدل شده است. شبکه‌های اجتماعی باعث شده تا زنان در داخل و بیرون از افغانستان تجربه‌های شخصی خود را بازگو کنند، از وضعیت زندگی‌شان در اجتماع آگاهی دهند، برای دفاع از حقوق‌شان صدای خود را بلند کنند  و برای حفظ کرامت انسانی خود در برابر بی‌عدالتی و تبعیض اعتراض کنند. محدودیت، سرکوب، تهدید، تحقیر و حذف حضور فیزیکی زنان از جامعه در جریان چهارسال حکومت طالبان، آنان را وا داشته است تا شکل مبارزه فیزیکی و اجتماعی را به حضور در شبکه‌های اجتماعی چون فیس‌بوک، اینستاگرام و  ایکس تغییر دهند.

راحیل تلاش، عضو جنبش زنان عدالت‌خواه، می‌گوید که حدود یک دهه پیش فعالیت در شبکه‌های اجتماعی را آغاز کرده است. او می‌افزاید: "درآن زمان در ولایت بغلان داشتن فیس‌بوک و سایر شبکه‌ها با آدرس و عکس یک دختر؛ شرم‌آور و ناپسند پنداشته می‌شد، ولی من با وجود دیدگاه‌های مخالف، از همان سال در مورد مطالب چون ازدواج اجباری و قاعدگی زنان در شبکه‌های اجتماعی متن می‌نوشتم و فعالیت می‌کردم."

تلاش همچنین می‌افزاید که شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه در شرایط کنونی که زنان از همه حقوق خود در داخل کشور محروم شدند، به‌عنوان یک راه وصل زنان داخل افغانستان با جهان عمل می‌کند. او که بارها بنابر فعالیت و انتشار مطالب ضد طالبان ازسوی این گروه تهدید و تحقیر شده است، شبکه‌های اجتماعی را «یگانه راه اعتراض خود در برابر این گروه» می‌داند و باور دارد اگر مردم، به‌ویژه زنان از دسترسی به شبکه‌های اجتماعی محروم شوند، افغانستان به قهقرای واقعی می‌رود. به گفته تلاش، فیس‌بوک و اینستاگرام توانسته است که نسبت به سایر شبکه‌های اجتماعی در اطلاع رسانی مبارزات زنان نقش بهتری داشته باشد.

همچنان شبکه‌های اجتماعی باعث ایجاد شبکه‌های حمایتی میان زنان در داخل و خارج از افغانستان شده است که این خود به نحوی همبستگی را در زنان به وجود آورده است. به گفته زنان فعال، در چهار سال اخیر پلتفرم‌های فیسبوک، ایکس و اینستاگرام نقش اساسی در مبارزات زنان افغانستان داشته است.

ظریفه یعقوبی، فعال حقوق بشر، در مورد نقش شبکه‌های اجتماعی در مبارزه زنان می‌گوید: "شبکه‌های اجتماعی در شرایطی که زنان از بسیاری حقوق اولیه خود محروم شده‌اند، به یک ابزار حیاتی برای اعتراض همبستگی و آگاهی‌بخشی تبدیل شده‌ است. در نبود رسانه‌های آزاد این پلتفرم‌ها فضایی را فراهم کرده‌ است که زنان بتوانند واقعیت‌ها را بیان کنند و جهان و حامیان حقوق بشر را از وضعیت آگاه کنند."

خانم یعقوبی می‌افزاید که شبکه‌های اجتماعی در هماهنگی و تداوم مبارزه زنان نقش حیاتی دارد و در نبود فضای آزاد برای تجمع و کار تشکیلاتی و حضوری، زنان از طریق این فضاها ارتباط برقرار می‌کنند. هم‌دیگر را حمایت کرده و فعالیت‌های اعتراضی خود را از همین طریق هماهنگ می‌کنند.

در کنار اعتراض، شبکه‌های اجتماعی بستر آموزش را برای هزاران دختر محروم از آموزش در داخل افغانستان نیز فراهم کرده و زمینه‌ساز رشد فردی و فکری زنان شده است. کارزارهایی که در شبکه ایکس برای دفاع از حق آموزش دختران برگزار شد و هم‌چنان کارزار «#نه به آپارتاید جنسیتی» که از سوی زنان در شبکه ایکس راه‌اندازی شده، از جمله نمونه‌هایی است که زنان با استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای حقوق خود مبارزه کرده‌اند.

سهیلا کاملی، فعال حقوق بشر و عضو جنبش زنان عدالت‌خواه در این مورد می‌گوید: "شبکه‌های اجتماعی نقش بسیار مهمی در مبارزات زنان و رساندن صدای اعتراضات آنان دارند. از طریق انتشار در این رسانه‌ها می‌توان آگاهی عمومی را گسترش داد و اهداف و دلایل مبارزات را بازتاب داد. پخش گسترده پیام‌ها یکی از بزرگ‌ترین امکاناتی است که این رسانه‌ها در اختیار زنان معترض قرار داده‌اند."

وی همچنین اضافه می‌کند که با توجه به دسترسی گسترده مردم افغانستان و سایر کشورها به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، این فضا بستری مناسب برای فعالیت مبارزات زنان علیه نابرابری، خشونت و ظلم فراهم کرده است. شبکه‌های اجتماعی امکان آگاهی‌دهی، بازتاب رویدادها و اعتراضات را می‌دهند و امروز تقریباً هر فرد می‌تواند به‌سادگی از این ابزار برای انتقال اطلاعات و پیام‌های اعتراضی استفاده کند.

نوشتن متن‌ها، برگزاری ایکس اسپیس و انتشار مطالب و ویدئوهای اعتراضی از سوی زنان فعال با آدرس شخصی خودشان در صفحات چون فیس‌بوک و ایکس از جمله فرصت‌های است که شبکه‌های اجتماعی برای مردم به ویژه زنان فراهم کرده است.

پریسا آزاده، فعال حقوق زنان می‌گوید که سلطه طالبان به قدرت و بسته‌شدن رسانه‌های آزاد، رسانه‌های اجتماعی برای پوشش موضوعات مربوط به زنان و حقوق بشر نقش اساسی را ایفا کرده است. او می‌افزاید: "زنان با استفاده از همین رسانه‌ها توانستند که گفته‌ها، اعتراض‌ها و صدای خود را به نهادهای حقوق بشری برسانند. زنان وقتی که دیگر نتوانستند در جاده‌ها برای دفاع از حق خود اعتراض کند، در فیس‌بوک ویدئو منتشرکردند، در ایکس کارزار برگزار کردند و مطلب نوشتند این باعث شد که رسانه‌های جهانی با تعقیب صفحات اجتماعی همین زنان اطلاعات خبری را به دست بیاورد."

گفتنی است که در جریان چهار سال سلطه رژیم طالبان و براساس گزارش‌های نهادهای حقوق بشری، بیش از ۱۰۰ فرمان محدودکننده علیه زنان صادر شده است. با این حال، شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان فضایی مدنی برای مبارزات و رساندن صدای زنان عمل کرده‌اند. زنان توانسته‌اند با استفاده از این شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی، نقض حقوق بشر در این دوره را مستند کرده و از این ابزارها به عنوان سنگری برای مقاومت مدنی و اجتماعی بهره‌برداری کنند.

منبع: روزنامه هشت صبح

لینک:

https://8am.media/fa/social-media-a-strong-stronghold-for-women-fighters-against-the-taliban/