مقدمه:

سال ۲۰۱۹ میلادی، سالی حیاتی برای جنوب صحرای آفریقا خواهد بود. در حداقل ۹ کشور این منطقه ، از جمله نیجریه و آفریقای جنوبی، انتخابات ریاست جمهوری برگزار خواهد شد. این منطقه در مناقشات کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی، مالی، نیجریه، سودان جنوبی و سومالی درگیر خواهد ماند. این امر همچنین توجه بیشتری را از سوی شرکای بین المللی جلب خواهد کرد که به طور فزاینده ای این بخش از جهان را  به عنوان منطقه ای دارای تهدیدات فرا ملّی، مقصدی برای سرمایه گذاری و عرصه ای برای رقابت استراتژیکی می بینند. بخشی از پیش بینی اتفاقات برگزیده در سال  ۲۰۱۹ در کشورهای جنوب صحرای آفریقا به شرح زیر خواهد بود:

۱. آشوب در کنگو

جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) به نقطه عطف اعتراضات انتخابات ریاست جمهوری خود نزدیک می شود. رئیس جمهور «کابیلا» به نظر می رسد مصمم به نصب «امانوئل رمضانی شاداری»، جانشین او، با وجود قضاوت اکثر ناظران، از جمله کلیسای با نفوذ کاتولیک که پیش تر شاداری از دست داده است، می باشد.  کمیته انتخاباتی که بر نظرسنجی غلط و غیرواقعی نظارت داشت، نتایج انتخابات را به نفع کاندیدای کابیلا می داند. با توجه به اکثر مخالفان و عموم مردم گسترده تر از «مارتین فایولو»، مدیر اجرایی و فعال اقتصادی سابق، سال ۲۰۱۹، آشفتگی و ناامنی سیاسی قابل توجهی را نشان می دهد. اگر کابیلا موفق شود شاداری را  به عنوان رهبر کنگره در نظر بگیرد، شاداری احتمالاً بدون حکم دموکراتیک اداره را به دست خواهد گرفت. او با امواج تظاهرات سیاسی روبه رو خواهد شد و فعالیت های شبه نظامیان را در مناطق پرهیجان، از جمله کینشاسا، لومومباشی، گوما و بنی، تشدید می کند. او همچنین برای مبارزه با شیوع ابولا در  مناطق درگیر بیماری تلاش خواهد کرد و این تلاش پنج ماه دیگر نیز ادامه خواهد یافت. موقعیت سیاسی ضعیف شاداری - حداقل در زمانی که تحت تحریم های اتحادیه اروپا و سایه کابیلا قرار دارد - ممکن است او را ترغیب کند تا سرویس های امنیتی را برای نشان دادن اینکه کشور تحت کنترل چه کسی است، آزاد کند.

۲.  رای گیری و انتخابات در نیجریه

در ماه فوریه، نیجریه پس از بازگشت به حکومت غیرنظامی در سال ۱۹۹۹، خود را برای انتخابات ریاست جمهوری و رقابت پذیر ترین و حقیقی ترین انتخابات خود متمرکز خواهد کرد. رئیس جمهور «محمد بوهاری» و معاون سابق «آتیک ابوبکر»که هر دوی آنها از شمال نیجریه هستند، برای بالاترین مقام کشور رقابت خواهند کرد. دو رقیب در حال ارائه دیدگاه های متضاد در مورد اقتصاد، فساد، امنیت و فدرالیسم هستند. با این حال، نشانه های هشدار زود هنگام مبنی بر این که انتخابات منجر به ناآرامی و دستکاری رای دهندگان خواهد شد، وجود دارد. گذشته از تعهد به صلح، هیچ کدام از نامزدها برای محدود کردن هواداران از شرکت در خشونت و خرید آرا به اندازه کافی کار نکرده اند. اگر انتخابات به خوبی پیش نرود، جنوب صحرای آفریقا را فلج خواهد کرد و چالش های اقتصادی و امنیتی قابل توجهی بروز خواهد کرد.

۳.آزمون فشار بر اتیوپی

طی اقدامات و اصلاحات پی در پی  «ایبی احمد» نخست وزیر اتیوپی  ، کشورش در سال جاری تحت فشار بیشتری قرار خواهد گرفت. پس از حضور او در دولت در آوریل ۲۰۱۸،  این کشور با همسایه خود  اریتره سازش کرد، مخالفان سیاسی خود را پذیرفت و به کشور  بازگرداند همزمان کابینه خود را ترمیم کرد و تعداد ی از وزرای زن را اضافه نمود . در حالی که اصلاحات«ایبی احمد» در سطح بین المللی مورد تحسین قرار گرفته است، اما در داخل ، ایشان  با مقاومت نخبگان تیگرایان که پیش تر حاکمیت اتیوپی را بر عهده داشتند روبروست، او همچنین نتوانسته است خشونت نژادی را سرکوب کند.

در آن مناطق، از ژانویه ۲۰۱۷ ، ۴/۱ میلیون نفر از جنگ آواره شده اند. «ایبی احمد» ضمن استفاده از سلاح سنگین  برای خلع سلاح مخالفان به  دستگیری و بستن اینترنت نیز  متوسل شده است.

در سال ۲۰۱۹،«ایبی احمد» استفاده از خشونت برای مقابله را دردستور کار خود خواهد داشت و این کار تهدیدهای جدی علیه دولت را به همراه خواهد داشت.

۴. افزایش رقابت های چین و آمریکا  

 ایالات متحده و چین در سال ۲۰۱۹ به دیپلماسی متوسل خواهند شد و تاکتیک های مقابله بیشتری را برای پیشبرد منافع مربوطه خود بکار خواهند گرفت. سخنرانی «جان بولتون»، مشاور امنیت ملی در ماه دسامبر، به عنوان یک هشدار مطرح شد که چین را به رفتارهای یغماگرایانه متهم کرد و چین با رد این اتهام ثابت نشده؛ آمادگی خود را برای به دست گرفتن بیشتر قدرت در آفریقا اعلام کرد. چین اعلام کرد، «بولتون» باید بیاموزد درمورد نقش چین در آفریقا چیزی را بیان نکند.

سازمان دیده بان مراقب هستند، برای تنش هایی که در جیبوتی ایجاد می شود، جایی که اولین پایگاه خارجی چین تنها چند مایل دورتر از پایگاه نظامی آمریکا در آنجا قرار دارد و در جایی که به نظر می رسد چین آماده تسخیر بندر تجاری جیبوتی است،

۵. ضعف در مرکز کشور مالی

 اسلام گرایان شورشی در مالی همچنان خود را در غرب آفریقا تقویت می کنند و عملیات های خود در مالی و کشور همسایه اش بورکینافاسو گسترش خواهند داد. درگیری در مرکز مالی که در اوایل سال ۲۰۱۵ به طور قابل توجهی افزایش یافت، ترکیبی پیچیده از خشونت درون نژادی، قاچاق و عملیات جهادی است. شاخه القاعده در "ساحل"، «جماعت نصرت الاسلام و المسلمین» ، به طور موثر از نارضایت های  محلی، به ویژه در میان قوم " پیهول" ، سوء استفاده می کند. «جماعت نصرت الاسلام و المسلمین» در کنار وابستگی انصارالاسلام، حملات متعددی را در "بورکینافاسو" انجام داده است. یک گروه منشعب شده از دولت اسلامی که از منطقه مرزی مالی نیجر به وسیله عملیات شبه نظامی تحت حمایت فرانسه بیرون رانده می شود، ممکن است به دنبال پناهگاه های امن در جنوب باشد. شورشیان از بی عدالتی و بی اعتمادی دولت مالی بهره میبرند .اگر چه از خشونت نفرت دارنداما با  مرگ "آمادو کوفا" رهبر برجسته افراط گرایان مالی ، وضعیت امنیتی در حال وخیم تر شدن است.

۶. آفریقای جنوبی

 «سیریل راماپوزا»، رئیس جمهور آفریقای جنوبی، با چالش های جدید تری مواجه خواهد شد و تلاش می کند اقتصاد کشورش را اصلاح کند، به دنبال احیا جایگاه  کشورش در شورای امنیت سازمان ملل و پیروزی حزب خود در انتخابات  آینده است.  در فوریه ۲۰۱۸، « راماپوزا» رهبر سابق نیروی کار و مدیر اجرایی کسب و کار موفق شد تا به سادگی از «جیکوب زوما»، رئیس جمهور پیشین، چند امتیاز بیشتر کسب کند. به دلیل اتهامات رشوه خواری او نمی تواند به طور کامل به حزب خود تکیه کند، و خطرات ناشی از  فشار جناح های مخالف و رقبای سیاسی که خواستار شکل دیگری از اصلاحات هستند، وی را تهدید می کند.

«رامفوزا» احتمالا در سال ۲۰۱۹ در صندوق رای پیروز خواهد شد، اما انگیزه او برای اصلاحات اقتصادی ممکن است در مواجهه با موانع ساختاری و اولویت های سیاسی متناقض دچار تزلزل شود.

۷. اعتراض کردن به رژیم سودان  

رژیم سودان با تظاهرات گسترده در مورد افزایش هزینه های غذا به سر می برد. سودان، که برای چندین سال فشار اقتصادی حاد را تجربه کرده است، هنگامی که یارانه های سوخت و نان را حذف نمود، تظاهرات سراسری در کشور را به همراه داشت. این درحالی که تغییر قیمت مواد غذایی و بنزین نوعی بهانه بوده است. بسیاری از اعتراضات شامل شعارهای ضد رژیم بوده است. رئیس جمهور «عمر البشیر» که از سال ۱۹۸۹ در قدرت بوده است و قصد دارد قانون اساسی را اصلاح کند، برای ناآرامی ها آماده نیست. او دسترسی لازم به پول  کشور های حوزه خلیج  فارس را برای گسترش رژیم خود ندارد . تا کنون نسبت به آزادی عمل سرویس های امنیتی مردد بوده است؛ زیرا این امکان وجود داشت تا روابط حسنه اش با ایالات متحده آشفته گردد.

رژیم سرکوبگر و تهدیدآمیز، پیشینه ای غنی در سودان دارد و به حکومت نظامی در سال ۱۹۶۴ و ۱۹۸۵ منجر شده  است. دولت برای مهار فشارها ، روش عدم دسترسی به اینترنت و سخت تر شدن تأمین ملزومات زندگی را در حال اجرا دارد . این مسئله باقیم انده است که آیا این اقدامات برای متوقف کردن روند اعتراضات کافی خواهد بود؟

۸. شورش در موزامبیک تقویت می شود

خشونتی که منطقه غنی از نفت " کابو دلگادو" موزامبیک را به ستوه آورده است، گسترش خواهد یافت، جوامع محلی را وحشت زده و تجارت را مختل خواهد کرد. از زمان اولین حمله در  اکتبر ۲۰۱۷، شورشیانی که «الشباب» یا «اهل سنت» نامیده می شوند ،در حدود ۴۵ مورد حمله داشته اند و ۱۹۴ تن کشته و ۳۴۲ نفر زخمی شده اند و ۷۵۰ خانه در هفت منطقه، ویران یا سوزانده شده اند.  دولت های موزامبیک و تانزانیا چندین نفر را دستگیر کردند و یک محاکمه مخفی برای ۱۸۹ نفر انجام شد. با این حال، واقعیت این است که افراد کمی درک می کنند که چه کسی در ورای این ناآرامی قرار دارد . آیا شورشیان در ساحل ارتباط بیشتری دارند یا خیر.

 علاوه بر این، کشورهای آسیب دیده برای رسیدگی به این مشکل آمادگی ندارند و بحران قابل توجهی را برای منطقه و جامعه بین المللی ایجاد می کنند.

۹. کشور بروندی در مبارزه با همسایگان  

رئیس جمهور "پیر نکرونزیزا" اقدامات و سخنرانی خود را علیه مخالفان خود افزایش و خطر خشونت های بیشتر در کشور آفریقای مرکزی را نیز زیاد خواهد داد. "نکورونزیزا "که در سال ۲۰۱۵ در سومین دوره رقابتی به سر می برد و قانون اساسی را در سال ۲۰۱۸ اصلاح کرد، همچنان به توقف سیاست بوروندی و روابط آن با همسایگان اصلی ادامه داده است. در چند ماه گذشته، دولت او حکم بازداشت رئیس جمهور سابق "پیر بویویا "را صادر کرد، دفتر حقوق بشر سازمان ملل را مورد انتقاد قرار داد، اتحادیه آفریقا را توبیخ کرد و روآندا را به آموزش شورشیان بروندویی متهم کرد. در حالی که" نکرونزیزا"وعده داده است که تا سال ۲۰۲۰ نخواهد ماند، اما تحریکات او خلاف آن را بیان می کنند. حتی اگر او تنها به دنبال دفع چالش های قدرت خود باشد، احتمال پیش بینی غلط وجود دارد.

اگر" نکورنزیزا "همچنان به آزار رقبای خارجی و داخلی خود ادامه دهد، ناآرامی های جدی و خشونت های قومی بیشتر خواهد شد.

۱۰. اصلاحات اتحادیه آفریقا تحت کنترل  رئیس جمهور مصر«السیسی»

 رئیس جمهور مصر، «عبدالفتاح السیسی»، به عنوان رئیس دوره ای آینده  «اتحادیه آفریقا» یک سری اصلاحات مهم و ابتکارات تجارت آزاد را تحت الشعاع دیدگاه خود قرار خواهد داد؛ چرا که او دیدگاه متفاوتی نسبت به اصلاحات و حمایتها در اتحادیه آفریقا دارد. این در حالی است  که پست ریاست اتحادیه آفریقا، به طور کلی یک عنوان ریاستی محسوب می شود. " پل کاگامه " رئیس جمهور روآندا و رئیس سابق این اتحادیه، در دوران تصدی  حمایت خود از جنبش های آزاد مردمی، بازار حمل و نقل هوایی و حوزه تجارت آزاد قاره ای (CFTA)، را افزایش داد و در دسامبر ۲۰۱۸، پنجاه دولت برای تجارت آزاد قاره ای با خطوط هوایی نیجریه تفاهم و توافق نامه امضا کردند. پیش بینی صاحبنظران چنین است که بعید به نظر می رسد رئیس جدید اتحادیه آفریقا، دنباله رو نظریات و دیدگاه های رئیس قبلی باشد.

منبع :

https://www.csis.org/analysis/what-watch-sub-saharan-africa-۲۰۱۹ -

تهیه کننده :   سید رضا جعفری - کارشناس  فرهنگی حوزه آفریقا