سید کاظم مهرنیا

(کارشناس و محقق مسایل آفریقا)

لابولا" یکی از سنت های کهن ازدواج درقاره آفریقا است که همچنان در قاره سیاه (آفریقای زیر صحرا) رواج دارد.

آفریقای زیر صحراء شامل ۴۴ کشورهای آفریقایی می باشد که در شرق و جنوب،شاخ ، و غرب و مرکز آفریقا متمرکز می باشندبه عبارت دیگر ۱۱ کشور شمال افریقا از این قاعده کلی لابولا مستثنی هستند.

مطلبی که ذیلا می آید حاصل (ده)۱۰ سال تلاش ، زندگی و حضور نگارنده درکشورهای مختلف آفریقای زیر صحرا می باشد که مبادرت به مصاحبه حضوری با سران قبایل،افراد مطلع و مشاهده میدانی خود در این خصوص داشته است.

"لابولا"  یا "لوبولا" به مجموعه شیر بهاء و مهریه اطلاق می شود و لابولا یک سنت دیرینه است که امروزه در سراسر آفریقا مرسوم است . بر اساس این سنت باید مبلغی جهت به دست آوردن حق ازدواج با زنان به آنها پرداخت شود. این رسم همچنان بطور گسترده یی در جامعه آفریقای معاصر اجرا می شود و مانند سایر رسوم طرفداران و منتقدانی برای خود دارد .

با توجه به آمیختگی فرهنگی این سنت اجتماعی، با فرهنگ ایرانی ،لذا نگارنده گزارش تحقیقی میدانی و پیمایشی زیر را تهیه و ارائه نموده است..

این سنت که قدمت آن حداقل به صدها سال پیش می رسد نه تنها همچنان در آفریقا زنده است وبلکه آنقدر اهمیت دارد که بی توجهی خانواده داماد یا عروس به انجام آن رسوایی بزرگی برای هر دو فامیل به شمار می رود.

در واقع لابولا به پولی اطلاق می شود که داماد باید به خانواده دختر بپردازد. این سنت که ممکن است به نظر ما به داد و ستد شباهت داشته باشد به عقیده آفریقایی ها ضامن روابط احترام آمیز متقابل میان دو خانواده و مایه تحکیم عشق و دوستی زوج است.

لازم به ذکر است این سنت تنها در خانواده های سطح پایین طرفدار ندارد، بلکه خانواده های اصیل آفریقایی نیز نسبت به انجام آن اصرار دارند.

امروزه خانواده های آفریقایی در مذاکرات خود به قیمتی معادل قیمت ۱۰ گاو به عنوان لابولا راضی می شوند، اما باید گفت با تغییر شکل زندگی در دنیای مدرن این سنت مورد سوء استفاده های زیادی قرار گرفته و به کی داده و کی گرفته خودمان شباهت پیدا کرده است.

با اینکه لوبولا یک رسم قدیمی آفریقایی است هنوز مانند صد سال قبل زنده و پابرجا است و پایبند نبودن خانواده عروس و یا داماد به این رسم ، مایه بی آبرویی و سرشکستگی به شمار می آید. بطور سطحی لوبولا روندی بسیار رسمی از مذاکره میان دو خانواده برای رسیدن به یک توافق دوجانبه بر سر مبلغی که داماد باید برای ازدواج با عروس بپردازد، است . این رسم ممکن است مانند خرید و فروش به نظر بیاید اما در واقع با یک معامله تجاری بسیار متفاوت است .

آنچه باعث اهمیت لوبولا در ازدواج شده است ، در واقع کارکرد این رسم در گردهم آوردن و انسجام بخشی به دو خانواده است . اجرای این رسم توام با قائل شدنشان و احترام دوجانبه میان خانواده ها است و با گسترش روابط ، خانواده هایی گسترده ایجاد کند. اما همانند سایر رسومات سنتی این رسم نیز در دنیای مدرن مورد سوءاستفاده و تحریف قرار دارد .

مراحل لوبولا اغلب برای زوج های امروزی پیچیده و گاهی گیج کننده است و بسیار رسمی و دارای تشریفات خاصی است که باید آنها را رعایت کرد. برای مثال اگرچه دو خانواده ممکن است سال ها نزدیک یکدیگر زندگی کرده باشند اما تمام مذاکرات بین آنها نه با تلفن یا ملاقات و مذاکره شفاهی بلکه باید بطور کتبی انجام شود. تنظیم قرار ملاقات بین خانواده ها تشریفات فراوانی در بر دارد . غالباص مذاکرات توسط والدین داماد آینده انجام نمی شود. بلکه معمولا از طریق اقوام و بخصوص عموی داماد صورت می گیرد . علت این امر این است که خانواده گسترده در فرهنگ آفریقا و به ویژه در عرف ازدواج نقش مهمی ایفا می کند .

پس از اینکه گروه مذاکره کننده دو خانواده با یکدیگر دیدار کردند ، مراسم بزرگی برگزار می شود . روابط رسمی میان دو گروه درگیر مذاکره اغلب با قرار دادن یک بطری نوشیدنی روی یک میز قرار دارد کمی نزدیک تر می شود ممکن است این بطری باز نشود اما این نشان دهنده این است که از رسمیت روابط کاسته شده و شرایط توسط طرفین پذیرفته شده است . این حالت امویولاملومو خوانده می شود که به «دهان بازکن » ترجمه شده است .

مذاکرات می تواند تا دو روز ادامه یابد و بحث معمولا بر سر تعداد گاوهایی است که به عنوان قیمت عروس باید پرداخته شود .گرچه ، امروزه در این زمینه تنوعات مدرن به وجود آمده است و اکثر اوقات به جای صحبت درباره گله درباره پول صحبت می شود احشام نمادین بوده و نشانگر مقدار مشخصی پول است . زمانی که قیمت عروس یا لوبولا تعیین شد مذاکرات بطور رسمی پایان می یابد.

به هرحال قوانین و رسومات دیگری نیز وجود دارند که باید قبل از ازدواج واقعی دنبال شوند . زوج جوان تا زمان جشن حقیقی ازدواج شان حق دیدن یکدیگر را ندارند. هدف از این آداب و رسوم ایجاد احساس اعتماد و تفاهم دوطرفه عمیق بین دو خانواده و در سطح بالاتر ایجاد احساس انسجام اجتماعی است .

در سنت لوبولا موضوع ثروت اندوزی نیست ؛ پولی که خانواده عروس دریافت می کنند صرف کمک به عروس جوان برای تهیه وسایل زندگی می شود. همچنین لوبولا در واقع نوعی قدردانی از خانواده عروس است که توسط خانواده داماد برای مراقبت و پرورش ازعروس جوان صورت می گیرد.

همانند هر سنت دیگر که امکان تحریف شدن و مورد سوء استفاده قرار گرفتن را دارد ، وقتی خانواده ها از این رسم برای بدست آوردن پول جهت پرداخت بدهی هایشان استفاده می کنند این سنت از معنا و کارکرد واقعی خود بسیار دور خواهد شد . بدتر از آن زمانی است که برخی از مردان به زنان به دیده کالایی می نگرند که باید برای آن پول بپردازند و در این حالت دیگر جایی برای اعتماد وعشق باقی نمی ماند. تحت چنین شرایطی است که به عنوان نمونه یک زن نمی تواند از شوهرش جدا شود زیرا خانواده اش قادر به پس دادن مبلغ لوبولا نیستند.

حتی می توان این رسم را با گسترش شیوع ایدز مرتبط دانست . جنوب آفریقا بیشترین آمار شیوع ایدز را در دنیا دارد و گروهی مدعی اند که این سرعت بالای شیوع تا حدی به رسم لوبولا مربوط است . این رسم به عنوان یک معامله اقتصادی تلقی می شود و زن نیز یک کالای خریدنی محسوب می شود در نتیجه غالباص مرد می تواند آزادانه معشوقه یی برای خود اختیار کند. به این ترتیب امکان سرایت ایدز افزایش یافته و این موضوع می تواند باعث انتقال بیماری به همسر شود. به هر حال این مسائل از رواج این رسم نکاسته اند . لوبولا به عنوان رسمی که هماهنگی و توازن را میان زوجین و خانواده هایشان برقرار می کند و به امر ازدواج کمک کند همچنان متداول و پا برجا است .//