اطلاعات و ارقام ذکر شده در این گزارش بر اساس سندی است که از سوی کنفدراسیون اصناف و موسسات کتاب (CEGAL) در اسپانیا در نوامبر سال ۲۰۱۹ منتشر شده است[۱]. این کنفدراسیون سازمانی است که زیر مجموعه وزارت فرهنگ و ورزش اسپانیا به شمار می رود و ظیفه آن رصد و پایش بازار کتاب، فعالیت صنعت نشر و وضعیت ناشرین و نویسندگان و ویراستاران و دیگر صنف های مرتبط در تهیه و تولید و توزیع و فروش کتاب است. آمارهای مربوطه اگرچه تا اواخر سال ۲۰۱۹ را در بر میگیرند (بعد از آن هنوز به روز نشده اند) اما تصویر خوبی از وضعیت فعلی ارائه می دهند. از آنجایی که در طول سال ۲۰۲۰ و سپس تا امروز (چهار ماه نخست سال ۲۰۲۱) اسپانیا نیز مانند بسیاری از کشورهای جهان درگیر بحران ناشی از همه گیری کرونا بوده است، می توانیم آنچه در این گزارش آمده است را تقریب مناسبی برای وضعیت فعلی نیز بدانیم.

چند ناشر در بازار کتاب اسپانیا به فعالیت مشغول هستند؟

نهادهای ناظر بر بازار نشر که زیر نظر وزارت فرهنگ اسپانیا فعالیت می کنند و از سال ۲۰۱۰ به رصد دقیق آن مشغول اند، تعداد ناشران فعال در این کشور را ۳۱۶۹ نشر اعلام کرده اند. از این میان ۲۸۶۴ مورد در بخش خصوصی و ۳۰۵ مورد در بخش دولتی و عمومی فعال اند. به این ترتیب در بازار کتاب سهم بخش دولتی ۹.۶ درصد در سال ۲۰۱۹ بوده است. همچنین می بینیم که در اسپانیا به ازای هر ۱۳۵۸۷ نفر یک ناشر کتاب در حال فعالیت است. برای آنکه این عدد بهتر فهمیده شود می توانیم آن را با سرانه بار/رستورانهای این کشور مقایسه کنیم. در اسپانیا به ازای هر ۴۶۱ نفر، یک بار/رستوران وجود دارد.

در نمودار زیر می توانیم میزان تغییرات تعداد ناشران کتاب در اسپانیا را مابین سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۹ ببینیم.

میزان تولید کتاب در اسپانیا در سال چقدر است؟

ارقام اعلام شده نشان می دهند که تعداد نسخه های منتشر شده کتاب (چاپ اول و چاپ های بعدی) در سال ۲۰۱۹ که روانه بازار کتاب شده اند در مجموع ۹۰۰۷۳ (نود هزار و هفتاد و سه) نسخه بوده اند. اما اگر بخواهیم تقریبی از وضعیت کلی بازار و عناوین کتاب موجود در آن داشته باشیم، آمار نشان می دهد به جز این میزان کتاب منتشر شده در سال ۲۰۱۹، تعداد ۷۱۱۶۸۷ عنوان کتاب (منتشر شده از سال های گذشته و همچنان موجود در بازار) نیز در کتابفروشی ها در دسترس مخاطبان قرار دارند. این میزان در سال ۲۰۱۸ تعداد ۶۷۷۲۴۱ عنوان بوده است. در نمودار زیر تعداد عناوین کتاب منتشر شده در سال را می توان مشاهده و مقایسه کرد.

بر اساس آمارهای اعلامی، تعداد کل نسخه های کتاب چاپ شده در سال ۲۰۱۹ برابر با ۲۲۹۵۱۵۰۰۰ (دویست و بیست و نه میلیون و پانصد و پانزده هزار) نسخه بوده است. به این ترتیب می توانیم میزان متوسط تیراژ کتاب در اسپانیا در سال ۲۰۱۹ را به دست آوریم که معادل ۳۷۷۹ نسخه است. این میزان در سال قبل از آن (۲۰۱۸) معادل ۳۷۶۲ نسخه بوده است. در زیر ابتدا جدول تعداد تیراژ متوسط کتاب از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۹ آمده است و سپس نمودار میزان متوسط تیراژ کتاب را از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ می بینید که در آن میزان تیراژ کتاب های جیبی نیز افزوده شده است (رنگ سورمه ای تیراژ کتاب جیبی و رنگ آبی تیراژ متوسط کل کتاب ها):

وضعیت فروش کتاب در این بازار چگونه است؟

تعداد کل کتاب های فروخته شده در سال ۲۰۱۹ معادل ۱۶۲۲۲۰۰۰۰ (یکصد و شصت و دو میلیون و دویست و بیست هزار ) نسخه بوده است. قیمت متوسط هر نسخه کتاب در بازار نیز در این سال ۱۴.۱۵ یورو اعلام شده است. به این ترتیب کل فروش در این سال ارزشی معادل دو میلیارد و دویست و نود و پنج میلیون و چهارصد و سیزده یورو داشته است.

همچنین دو رقم در آمارهای ارائه شده از یکدیگر تفکیک شده اند. اول ارزش کتاب های فروخته شده در بازار داخلی اسپانیا (که در بالا محاسبه شد) و دوم ارزش کتاب های فروش رفته در بازار خارجی (به ویژه در کشورهای اسپانیایی زبان). رقم دومی در سال ۲۰۱۹ حدود ۵۳۰ میلیون یورو اعلام شده است. در این زمینه نگاهی به عملکرد بازار خارجی کتاب های منتشر شده در اسپانیا در دو سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ نتایج جالبی را نشان می دهد. از جمله اینکه در سال ۲۰۱۹ این کشور صادرات کتاب خود را به کشورهای آسیایی به شدت افزایش داده است. این موضوع در حوزه مسائل مربوط به دیپلماسی فرهنگی بسیار قابل توجه و تحلیل است. در نمودار زیر میزان صادرات کتاب های منتشر شده در اسپانیا به قاره های مختلف به تفکیک ارائه شده اند.

از سوی دیگر بازار فروش کتاب های دیجیتال و الکترونیکی نیز در سال های اخیر رشد فراوانی داشته است. مطابق آمار در سال ۲۰۱۹ درآمد بازار از فروش کتاب های دیجیتال ۱۱۹ میلیون و ۱۳۰ هزار یورو بوده است.  

کدام کتاب ها در بازار فروش بیشتری دارند؟

در پایان این گزارش نگاهی داریم به میزان فروش کتاب ها بر مبنای موضوع آن. در سند ارائه شده از سوی نهادهای مربوطه در وزارت فرهنگ اسپانیا، کتاب های ارائه شده در بازار کتاب به این گروه ها تقسیم شده اند: (به ترتیب از بالا به پایین در نمودار) داستان بزرگسالان، کودک و نوجوان، ترویج دانش عمومی، آموزش های عملی، علوم اجتماعی/انسانی، علمی و فنی/دانشگاهی، کتاب های کمیک (کارتون)، لغتنامه  دایره المعارف و دسته ای با عنوان «غیره». در نمودار زیر آمار فروش هر دسته از این کتاب ها به تفکیک سال ذکر شده است (خاکستری سال ۲۰۱۹، سورمه ای سال ۲۰۱۸ و آبی سال ۲۰۱۷). ارقام نیز به میلیون یورو نوشته شده است. همانگونه که در نمودار دیده می شود کتاب های داستانی بیشترین فروش را در بازار دارند. در سال ۲۰۱۹ این دسته کتاب ها نزدیک به ۵۰۰ میلیون یورو در بازار فروش داشته اند. فروش بالای کتاب های علوم انسانی در سال های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ در اسپانیا و سپس افت فروش چشمگیر آن در سال ۲۰۱۹ نیز از نکات جالب توجه این نمودار است.