مقدمه:

جمعیت مسلمانان با افزایشی ۴۰ هزار نفری در سال ۲۰۲۰، آمار خود را به بیش از ۲ میلیون نفر (به طور دقیق ۲،۰۹۱،۶۵۶) رسانده است. به این ترتیب مسلمانان ۴ درصد از جمعیت کشور اسپانیا را تشکیل می دهند. تعداد مسلمانانی که مقیم اسپانیا شده اند ۱.۴ درصد افزایش یافته است. پژوهش اتحادیه جوامع اسلامی اسپانیا (UCIDE) نشان می دهد که از میان مسلمانان ساکن در اسپانیا ۴۲ درصد اسپانیایی هستند (۸۷۹،۸۰۸) و درصد مسلمانان خارجی نیز ۵۸ درصد است. همچنین پژوهش نشان می دهد که در میان اسپانیایی ها، تعداد فرزندان، نوه ها و نتیجه های مسلمان افزایش قابل ملاحظه یافته است. همچنین در میان کسانی که ملیت اسپانیا را کسب کرده اند، تعداد کسانی که مسلمان اند افزایش یافته است.   

جمعیت مسلمانان در اسپانیا

در میان پنج شاخه اصلی شناخته شده از اسلام در جهان، پیروان مکتب مالکی و حنفی (از اهل سنت) بیشترین فراوانی را در میان مسلمانان اسپانیا دارند. پس از آنها شافعی و حنبلی ( اهل سنت) قرار دارند و مکتب جعفری (اهل تشیع) نیز در این بین کمترین جمعیت را داراست. در میان هرکدام از این مکاتب گروه های کوچک درویش و صوفی نیز قابل شناسایی است.

به لحاظ ملیت مسلمانان در کشور اسپانیا، می توان دو گروه بزرگ جمعیتی را بازشناخت: اسپانیایی ها و مراکشی ها. به این دو می توان جمعیت پاکستانی ها را افزود که در برخی شهرها اقلیت بزرگی را تشکیل داده اند. شهرهایی از جمله بارسلونا، بادالونا (بارسلونا)، والنسیا، لوگرونیو[۲](ایالت لاریوخا[۳]). همچنین مسلمانانی با اصالت سنگالی در شهرهایی چون سالو[۴](تاراگونا[۵])، گیسونا[۶] (ییدا[۷]) و آکرونیا[۸] و بیگو[۹] (پونته بدرا[۱۰]). به جمعیت الجزایری ها در شهرهایی چون آلاکانت[۱۱] (ییدا)، اِخه آ د لوس کابایروس[۱۲] (ساراگوسا[۱۳]) و لالین[۱۴] (پونته بدرا) نیز می توان به عنوان اقلیت هایی با جمعیت نسبتا قابل توجه اشاره نمود. بقیه ملیت ها در بخش های مختلف اسپانیا پراکنده شده اند. نتایج سرشماری و آمارهایی که به دست آمده اند در ادامه به ما تصویری از نسبت جمعیتی مسلمانان و نیز ملیت های مختلف مسلمان ساکن این کشور را خواهند داد.

در میان مهاجران مسلمان می توانیم ۴ منطقه جغرافیایی را که مبدا این مهاجرت بوده اند شناسایی کنیم:

-منطقه مغرب

-آفریقای غربی

-خاور نزدیک (Medio Próximo)

-خاور میانه (Medio Oriente)

از این مناطق و جاهایی دیگر، کسانی برای اقامت و به دست آوردن ملیت اسپانیایی از دهه ۴۰ میلادی به اسپانیا مهاجرت کردند. کسانی که امروز نوه ها و نتیجه هایی در این کشور دارند. از سوی دیگر در اواخر دهه ۶۰ میلادی، بخشی از اسپانیایی ها، در جستجوی هویت فردی به ادیان و مکاتب گوناگونی روی آوردند. دراین میان گروهی از آنان نیز اسلام را به عنوان دین خود پذیرفتند. به این ترتیب می توان مسلمانان اهل اسپانیا را اینگونه دسته بندی کرد:

-اصالتا اسپانیایی

-دارای ملیت اسپانیایی

-اهل سئوتا یا ملیا (شهرهای مراکشی جزو خاک اسپانیا)

-نوادگان مهاجران گذشته

بر اساس توزیع جغرافیایی جمعیتی، در نیمه شرقی و جنوبی اسپانیا مسلمانان بیشتری ساکن هستند. به ویژه در ایالت های خود مختار میتوانیم مسلمانان بیشتری را در آندالوسیا، کاتالونیا، والنسیا و مادرید و مورسیا ببینیم. از نظر درصد جمعیت مسلمان هم سئوتا و ملیا در صدر قرار دارند. از نظر استانی بارسلونا و مادرید و به دنبال آنها مورسیا بیشترین مسلمانان را دارا می باشند.

مهاجرت داخلی به دلیل یافتن شغل یا مسکن نیز در شکل گرفتن جمعیت های مسلمان در اسپانیا تاثیرگذار بوده است. این عوامل در کل باعث افزایش میزان جمعیت مهاجر بوده است به جز مناطقی مثل آبیلا[۱]، خائن[۲] و سامورا[۳] که روند مهاجرت در آن نزولی بوده است. همچنین ما شاهد رشد جمعیت مسلمانان اسپانیایی نیز بوده ایم به غیر از مناطق آبیلا، سئوتا و گوادالاخارا[۴] که تعداد اسپانیایی های مسلمان رشدی نداشته است. مجموع این تغییرات در سال های اخیر نشان دهنده شکل گرفتن تعادل در جمعیت مسلمان مهاجر و نیز اسپانیایی های مسلمان در اسپانیا و نیز افزایش این جمعیت نسبت به گذشته است.

شهرهایی که بیشترین تعداد مسلمان را در خود جای داده اند به ترتیب شامل بارسلونا، سئوتا، مادرید، ملیا و در نهایت ال اخیدو[۵] (آلمریا[۶]) و مورسیا هستند. از نظر فراوانی درصدی مسلمانان نیز رتبه بندی به این صورت است: آلبونیول[۷] (گرانادا)، لا موخونرا[۸] (آلمریا)، نیخار[۹] (آلمریا)، سالت[۱۰] (ژیرونا[۱۱])، تالایوئلا[۱۲] (کاسرس[۱۳]) و توره-پاچکو[۱۴] (مورسیا).

توضیح نمودار: نسبت جمعیتی ملیت های مسلمان ساکن در اسپانیا. همانطور که گفته شد ۴۲ درصد از جمعیت مسلمان اسپانیایی بوده و ۵۸ درصد خارجی هستند. ملیت های مسلمان پر جمعیت به ترتیب عبارتند از: مراکش، پاکستان، سنگال، الجزایر، نیجریه، مالی، گامبیا و بنگلادش.  

همچنین آخرین وضعیت جمعیتی مسلمانان در مناطق مختلف خودمختار کشور اسپانیا در ضمیمه ارائه شده است.