جوایز ادبی عموما به دلیل خلاقیت و آفرینش ادبی نوآورانه اعطا می شوند و ممکن است به یک فرد، به یک ناشر، به یک بنیاد و یا یک موسسه تعلق بگیرند. اکثر قریب به اتفاق این جوایز سالانه اهدا می شوند، همراه با لوح و مدال هستند و مبلغی نقدی را شامل می شوند. در اسپانیا بسیاری از این جوایز دولتی بوده و از سوی وزارت فرهنگ و ورزش به برندگان اهدا می شوند. بسیاری نیز غیر دولتی هستند و یک نهاد یا بنیاد خاص متولی اهدای یک جایز هاست. همچنین برخی از جوایز یاد شده در سطح ملی داده می شوند و برخی نیز وجهه بین المللی دارند. در این گزارش نگاهی مختصر داریم به مهمترین جوایز ادبی کشور اسپانیا با تفکیک خصوصی یا دولتی بودن آنها و نیز ارزش نقدی هرکدام.

مهمترین جوایز ادبی که وزارت فرهنگ اسپانیا متولی آن است

این دسته از جوایز سالانه از سوی وزارت فرهنگ و ورزش اسپانیا و از سوی اداره کل «ارتقاء وضعیت کتاب، کتابخوانی و ادبیات»این وزارتخانه اهدا می گردند. وزارت فرهنگ اسپانیا این ارزش ها را به عنوان ارزش های اصلی و امتیاز بالاتر در انتخاب آثار برتر سال اعلام کرده است: تکثرگرایی زبانی، به معنای غنای ادبی اثر در زبان اسپانیایی، کاتالان، گالیسیایی، والنسیایی و باسکبه منظور افزایش تکثرگرایی فرهنگی در اسپانیا. از این منظر، هیات داوران انتخاب جوایز سالانه حتما شامل افرادی متعلق به هرکدام از این زبان ها و فرهنگ های کوچک تر حاضر در جامعه اسپانیایی خواهد بود. این جوایز در سه گروه کلی قابل تقسیم بندی هستند: جایزه ادبی سالانه میگل سروانتس، جوایز ملی و رقابت های ادبی سالانه (که شامل بهترین مهارت های هنرمندانه و خلاق در حوزه کتاب نیز می شود، و به جز نویسنده، ویرایشگر کتاب را نیز شایسته تقدیر می داند) و جایزه بین المللی کِوِدو که به آثاری در حوزه آمریکای لاتین تعلف می گیرد.

۱.جایزه ادبیات اسپانیایی میگل سروانتس

این جایزه بالاترین افتخار برای نویسندگان اسپانیایی و اسپانیایی تبار آمریکایی است که آثارشان به غنی سازی میراث ادبی اسپانیایی کمک کرده است. از این رو به آن جایزه نوبل ادبیات اسپانیایی نیز می گویند. هر نویسنده ای که قسمت اصلی اثرش یا همه اثر به طور کامل به زبان اسپانیایی نوشته شود، می تواند نامزد دریافت جایزه شود. داوطلبان ممکن است توسط آکادمی های زبان اسپانیایی، نویسندگان در فراخوانهای قبلی، موسسات مرتبط با ادبیات به زبان اسپانیایی و خود اعضای هیئت داوران معرفی شوند.

این جوایز از سال ۱۹۷۵ اعطا و برندگان در پایان هر سال اعلام می شوند، اما در ۲۳ آوریل (سوم اردیبهشت ماه) در دانشگاه آلکالا د انارس، زادگاه سروانتس نویسنده بزرگ اسپانیایی، توسط پادشاهان اسپانیا به فرد برنده تحویل می شوند. جایزه نوبل ادبیات اسپانیایی۱۲۵ هزار یورو است.

۲.جوایز ملی:

۲.۱ جایزه ملی ادب اسپانیایی (Premio Nacional de las Letras Españolas)

این جایزه همه زندگی ادبی و هنری نویسنده مورد نظر را در بر می گیرد و در واقع به مجموعه آثار او اعطا می شود. این جایزه دو هدف دارد. اول نشان دادن اهمیت یک نویسنده و آثار او و دوم ناه ویژه به زبان ها و فرهنگ های حاضر در جغرافیای کشور اسپانیا. این جایزه در سال ۱۹۸۴ بنیان نهاده شده و ارزش آن ۴۰ هزار یورو می باشد.

۲.۲ جایزه ملی جستار (Premio Nacional de Ensayo)

این جایزه به بهترین جستار نوشته شده در اسپانیا به هرکدام از زبان های موجود در این کشور تعلق می گیرد که در سال قبل منتشر شده اند. در واقع ایین جایزه که ارزش آن ۲۰ هزار یورو است، به یک ژانر ادبی خاص یعنی جستارنویسی اختصاص داده شده است.

۲.۳ جایزه ملی ادبیات نمایشی (Premio Nacional de Literatura dramática)

جایزه ملی ادبیات نمایشی از سال ۱۹۹۲ به بعد واجد اهمیت خاص در فضای ادبی اسپانیا گردید. این جایزه به بهترین اثر یک نویسنده (در رقابت با سایر نویسندگان شرکت کننده) تعلق می گیرد. این اثر باید در اسپانیا چاپ شده باشد و در سال قبل از اهدای جایزه منتشر شده باشد. ارزش نقدی این جایزه نیز ۲۰ هزار یورو است.

۲.۴ جایزه ملی ادبیات کودک و نوجوان (Premio Nacional de Literatura infantil y juvenil)

این جایزه که مختص نویسندگان حوزه کودکان و نوجوانان اسپانیا است مثل جوایز قبلی به یک اثر تعلق می گیرد که در اسپانیا و به یکی از زبان های موجود در این کشور نوشته و منتشر شده باشد. ارزش این جایزه نیز ۲۰ هزار یورو است.

۲.۵ جایزه ملی ادبیات داستانی (Premio Nacional de Narrativa)

این جایزه نیز که در حوزه ادبیات داستانی اهدا می شود، به یک اثر در زبان اسپانیایی تعلق می گیرد که در سال گذشته منتشر شده باشد. ارزش آن نیز ۲۰ هزار یورو می باشد. تاریخچه این جایزه طولانی تر از دیگر جوایز است وبه سال ۱۹۴۹ باز می گردد. اما شکل فعلی آن از سال ۱۹۷۷ به بعد انجام شده است. سابقه بیش از سی ساله این جایزه بی شک تاثیر عمده ای بر رشد و توسعه رمان اسپانیایی معاصر داشته است.

۲.۶ جایزه ملی شعر (Premio Nacional de Poesía)

این جایزه تعلق می گیرد به یک شعر منتشر شده از سوی شاعری اسپانیایی به یکی از زبان های موجود در این کشورکه توسط یک کمیته انتخاب تخصصی اعلام می گردد. مثل موارد قبلی، این اثر نیز باید در سال قبل منتشر شده باشد و ارزش آن ۲۰هزار یورو است. بینانگذران اولیه این جایزه یعنی محفل ادبی پادشاهی واقع در وزارت هنرهای زیبای آن دوره در سال ۱۹۲۲ آن را با عنوان «مسابقه ملی ادبیات، رشته شعر» پایه گذاشتند و این جایز ا این نام تا سال ۱۹۳۳ اعطا می شد.

۲.۷ جایزه ملی شعر جوان میگل هرناندز (Premio Nacional de Poesía Joven Miguel Hernández)

۱۴ اکتبر ۲۰۱۰ جایزه ادبی تازه ای بنیان گذاشته شد با عنوان جایزه ملی شعر جوان میگل هرناندز. این نام برای بزرگداشت صدمین سالگرد تولد این شاعر روی جایزه مذبور گشذاته شده است. این جایزه به بهترین اثر یک شاعر اسپانیایی که زیر ۳۱ سال سن دارد اهداد می شود که در همان سال اعطای جایزه منتشر شده است. ارزش این جایزه نیز ۲۰ هزار یورو است.

۲.۸ جایزه ملی تاریخ اسپانیا (Premio Nacional de Historia de España)

جایزه ملی تاریخ یک جایزه ادبی با سابقه ای بسیار طولانی است. این جایزه به اثری اعزا می شود که به نوعی تاریخ اسپانیا را مورد توجه قرار داده باشد. این جایزه ۲۰ هزار یورویی به نویسنده یا نویسندگان یک اثر که به زبان اسپانیایی آن را خلق کرده اند و در سال قبل آن را منتشر کرده اند اهدا می گردد. هدف اصلی این جایزه برجسته کردن اهمیت پژوهش تاریخی و مطالعه تاریخ اسپانیا بوده است. این جایزه در سال ۱۹۸۱ بنیان گذاشته شده است.

۲.۹ جایزه ملی بهترین ترجمه (Premio Nacional de la Mejor Traducción)

از سال ۱۹۸۴ این جایزه به بهترین اثر ترجمه شده از یک زبان خارجی به زبان اسپانیایی تعلق می گیرد. این جایزه میراث دار جایزه ای است به نام «فری لوئیس د لئون» که در سال ۱۹۵۶ تاسیس شد اما بعد به شمل فعلی درآمد. ارزش این جایزه نیز ۲۰ ۰زار یورو می باشد.

۲.۱۰ جایزه ملی برای مترجم (Premio Nacional a la Obra de un Traductor)

این جایزه که مثل جوایز پیشین ارزشی ۲۰ هزار یورویی دارد، به یک مترجم تعلق می گیرد که توانسته است با کار خود پلی میان فرهنگ ها بزند و تجربیات فرهنگی جدیدی را به جهان اسپانیایی زبان منتقل نماید.

۲.۱۱ جایزه ملی کمیک (Premio Nacional de Cómic)

این جایزه از سال ۲۰۰۷ به بعد به بهترین اثر کمیک منتشر شده در زبان اسپانیایی و دیگر زبان های موجود در این کشور اعطا می شود. این جایزه نیز ۲۰ هزار یورو ارزش دارد. پیش از سال ۲۰۰۷ مراسم تقدیر و تجلیل از هنرمندان و نویسندگان کتاب های کمیک در اسپانیا به صورت پراکنده و از سوی مجامع و محافل مختلفی برگزار می شد. اما وزارت فرهنگ اسپانیا در این سال با به رسمیت شناختن این رشته ادبی و هنری، جایزه ای ملی برای فعالان و نویسندگان آن در نظر گرفت.

۲.۱۲ جایزه ملی تصویرسازی (Premio Nacional de Ilustración)

جوایز مربوط به تصویرسازی از سال ۱۹۷۸ در اسپانیا اعطا می شدند. بعضا جشنواره هایی مثل جشنواره کتاب کودک و نوجوان برگزار می شد که در آن رشته های مختلف از جمله انواع تصویرسازی برای کودک و نوجوان نیز جایزه می گرفتند. از سال ۲۰۰۸ وزرات فرهنگ متولی اعطای این جایزه شد و یک جایزه ملی برای این مهارت هنری در نظر گرفت که به یک تصویر ساز اسپانیایی برای آثارش در یک کتاب منتشر شده در سال قبل از اهدای جایزه اعطا می شود. ارزش این جایزه نیز ۲۰ هزار یورو می باشد.

۲.۱۳ جایزه ملی روزنامه نگاری فرهنگی (Premio Nacional de Periodismo Cultural)

این جایزه به کار رزونامه نگارانه ای تعلق می گیرد که توانسته است با پوشش مناسب اخبار، تهیه گزارش های فرهنگی آسیب شناسانه و نیز شناساندن ظرفیت های فرهنگی اسپانیا برای مردم، در امر ارتقای فرهنگی و ترویج استفاده از کتاب و محصولات فرهنگی و توسعه میراث فرهنگی اسپانیا موثر باشد. این جایزه نیز ۲۰ هزار یورویی است.

۲.۱۴ جایزه ملی ترویج کتابخوانی (Premio Nacional de Fomento de la Lectura)

این جایزه برای قدردانی از تلاش های دیگر بخش های صنعت کتاب، به ویژه رسانه های جمعی اهدا می شود که نقش چشمگیری در ارتقای سطح کتابخوانی در جامعه ایفا می کنند و باعث رشد عادت کتابخوانی در جامعه و نیز انتقال پیام های فرهنگی برای افزایش میزان کتابخوانی و جا انداختن فعالیت کتابخوانی به عنوان فعالیتی مثبت و سازنده می گردند. این جایزه از سال ۱۹۹۴ به یک موسسه، نهاد، شرکت یا رسانه برای مجموعه فعالیت هایش در راستای هدف عنوان شده فوق داده می شود. این جایزه به صورت افتخاری اعطا می شود و به برنده جایزه نقدی تعلق نمی گیرد.

۲.۱۵ جایزه ملی بهترین ناشر فرهنگی (Premio Nacional a la Mejor Labor Editorial Cultural)

این جایزه به ناشر یا ناشرانی اعطا می شود که کار آنها ارزش فرهنگی بالایی داشته است و توانسته فارغ از میزان موفقیت در بازار، وجه غنی و فاخر ادبیات و فرهنگ اسپانیایی را به مخاطبان ارائه کند. این جایزه نیز ارزش معنوی دارد و به برنده وجه نقدی تعلق نمی گیرد.

مهمترین جوایز ملی که از سوی بخش خصوصی اعطا می شود

۱.جایزه پلانتا (Planeta)

این جایزه که از ۱۹۵۲ هر ساله از سوی بنگاه نشر پلانتا اهدا می شود به بهترین اثر منتشر نشده سال تعلق می گیرد. در واقع این جایزه یک جایزه تجاری است و برنده آن می تواند روی فروش بالای کتابش پس از آمدن به بازار حساب کند. رئیس این موسسه بزرگ نشر آقای خوزه مانوئل لارا هرناندز با هدف معرفی نویسندگان جدید و حمایت از نویسندگان اسپانیایی آن را بنا نهاده است. در زمان تاسیس، ارزش این حایزه ۴۰ هزار پزوتا بود که امروز حدود ۶۰۰ هزار یورو می شود. به این ترتیب جایزه پلانتا یکی از گران قیمت ترین جوایز جهان کتاب و ادبیات است. هرکدام از فینالیست های این جایزه نیز مبلغ ۱۵۰ هزار یورو جایزه می گیرند. روزو ۱۵ اکتبر هر سال، روزی است که برنده این جایزه در اسپانیا اعلام می شود.

۲.جایزه نادال (Premio Nadal)

این جایزه نیز به بهترین کتاب منتشر نشده سال تعلق می گیرد و مثل جایزه پلانتا یک جایزه تجاری است. بنیان گذار این جایزه در سال ۱۹۴۴ مجله «دستینو د بارسلونا» متعلق به خانواده نادال بوده اند که در بارسلونا زندگی می کردند. اولین دوره اعطای جایزه در کافه چینو واقع در خیابان مشهور لا رامبلای بارسلونا و در سال ۱۹۴۵ برگزار شد. این جایزه قدیمی ترین جایزه ادبی فرهنگی اسپانیا محسوب می شود و در روز ۶ ژاویه هر سال برنده خود را اعلام می کند. از سال ۱۹۵۸ به بعد، مراسم اعطای جایزه در هتل ریتز شهر بارسلونا برگزار می شود. ارزش نقدی جایزه برای برنده ۱۸ هزار یورو بوده و برای هر کدام از فینالیست ها ۶ هزار یورو در نظر گرفته می شود.

۳.جایزه ادبی شاهزاده آستوریاس (Premio Princesa de Asturias de las Letras)

جوایز «شاهزاده آستوریاس» به هدف قدردانی از تلاش های علمی، تکنیکی، فرهنگی، اجتماعی و انسانی که توسط افراد، موسسات یا گروه های فعال در فضای بین المللی و به ویژه در فضای اسپانیایی زبان انجام شده است اعظا می شود. در سال ۲۰۰۵ از سوی یوسنکو این جوایز به عنوان «مشارکت استثنایی در میراث فرهنگی بشری» شناخته شده است.

گارسیانو گارسیا، شاعر و نویسنده اسپانیایی در دهه هشتاد میلادی برای ایجاد این جایزه تلاش کرد و با ثبت بنیاد «شاهزاده آستوریاس» این موسسه را که بعدها بسیار بزرگ و معتبر شد بنا کرد. شاهزاده آستوریاس در واقع یکی از عناوینی است که به ولیعهد پادشاه اسپانیا داده می شود و در آن زمان نیز به فلیپه پسر خوان کارلوس اطلاق می شد. فلیپه امروز پادشاه اسپانیا است.

هرکدام از جوایز شاهزاده آستوریاس شامل یک دیپلم افتخار، نشان و پرچم بنیاد، و مبلغ ۵۰ هزار یورو است و اگر افرادی مشترکا بنده آن شوند این مبلغ میان آنان تقسیم می شود. از سال ۱۹۹۴ روز اعلام برندگان، آخرین جمعه ماه اکتبر انتخاب شده است.

جایزه ادبی شاهزاده آستوریاس از سال ۱۹۸۱ به فرد،گروه و یا موسسه ای اعطا می شود که کار خلاق و یا مطالعه ویژه ای در راستای ارتباط فرهنگ ها با یکدیگر و نیز در حوزه ادبیات انجام داده است.