آپارتاید پاشنه آشیل رژیم صهیونیستی

به نظر می رسد در زمانه ای که متاسفانه شاهد گسترش روابط کشورهای بویژه اسلامی و عربی با رژیم صهیونیستی هستیم شایسته است نهادهای بین المللی کشورمان از جمله  سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و نمایندگی های فرهنگی خارج از کشور برای فعالیت جدی جهت آشکارسازی بیشتر جنبه آپارتایدی رژیم صهیونیستی به جهانیان از طریق برگزاری نشست های تخصصی ، انتشار مقالات ، مصاحبه ها ، برپایی نمایشگاه ها و .... به شرط تامین محتوای مناسب و تبیین درست موضوع به آنان بطور جدی تر وارد عمل شوند. تاکید بر خطاب بین المللی موضوع و بهره بردن از صداهای داخلی اراضی اشغالی موضوع مهمی است که دست اندرکاران امر نباید آن را کم اهمیت جلوه دهند.

ایده استفاده از واژه "آپارتاید" به عنوان یکی از عناصر تشکیل دهنده "جنایت علیه بشریت" ارتکابی توسط رژیم اسرائیل، اولین بار توسط سازمان حقوقدانان اسرائیلیِ "یِش دیم" در سال ۲۰۲۰ مورد استفاده قرار گرفت. دیگر سازمان غیردولتی اسرائیلی به نام "بت سِلِم" نیز در ژانویه ۲۰۲۱ با شکافتن بیشتر لایه‌های پنهان آپارتاید رژیم اسرائیل، اعلام کرد: "زمان آن رسیده است که بگوئیم نه به آپارتاید از کرانه‌های رود اردن تا مدیترانه".

این در حالیست که سازمان "دیده بان حقوق بشر" از آوریل 2021، از این دو سازمان غیردولتی پیروی کرد. با این وجود، این سازمان در گزارش‌های خود فقط از آپارتاید در سرزمین‌های اشغالی و غزه یاد کرده و تبعیض‌های ویژه علیه فلسطینیان ساکن در رژیم اسرائیل را از آن تفکیک کرد.

گزارشی که عفو بین الملل در اول فوریه ۲۰۲۲ منتشر کرد، بسیار فراتر از گزارش‌های قبلی گام برداشته و از واژه آپارتاید در مورد همه فلسطینی‌ها بدون توجه به محل زندگی و وضعیت آنان استفاده می کند. این سازمان در گزارش خود اشاره می کند: "آپارتایدِ اسرائیل علیه جماعت فلسطینی، نظام سلطه جوئی ستمگرانه بوده و جنایتی علیه بشریت است ".

این گزارش به صورت مفصل بازداشت‌های خودسرانه و غیرقانونی، ضبط زمین‌ها و ساختمان‌ها، قتل‌های غیرقانونی، انتقال‌های اجباری، محدودیت در رفت و آمدها، جلوگیری از آموزش و بسیاری از دیگر مصادیق نقض فاحش حقوق بنیادین بشری فلسطینیان را تجزیه و تحلیل می‌کند.

 آگنس کالامارد که از سال ۲۰۲۱ دبیرکل جدید سازمان عفو بین‌الملل شده است، تأکید می‌کند: "گزارش ما، گستردگی واقعی رژیم آپارتاید اسرائیل را برملا می‌سازد. این گزارش چه در نوار غزه، چه در بیت المقدس، چه در الخلیل (هبرون)، چه در سایر مناطق اشغالی، نشان دهنده الگویی از رفتار نژادپرستانه با جماعت فلسطینی مثل یک گروه نژادی پست‌تر است".

سازمان عفو بین الملل وفق این گزارش از دیوان کیفری بین المللی می خواهد تا در چارچوب تحقیقات مقدماتی کنونی اش در سرزمین‌های اشغالی فلسطین، مصادیق جنایت آپارتاید را در نظر گیرد و از همه دولت‌ها می خواهد که با تکیه بر قواعد جهانشمول حقوق بین الملل، افراد متهم به جنایت آپارتاید را به دست عدالت بسپارند.

نکته حائز اهمیت در این گزارش این است که به صراحت اشاره شده نظام آپارتاید با تأسیس رژیم اسرائیل در ماه مه ۱۹۴۸ به وجود آمد و دولت‌های رژیم اسرائیل، بدون توجه به گرایش حزب حاکم و یکی پس از دیگری، در طول ده‌ها سال آن را در سراسر سرزمین های تحت کنترل خود ایجاد و حفظ کردند.

رژیم اسرائیل، گروه بندی‌های مختلف فلسطینی‌ها را ایجاد کرد تا مجموعه‌های متفاوتی از قوانین، سیاست‌ها و عملکرد تبعیض آمیز و طرد و اخراج در زمان‌های متفاوت را به آن‌ها تحمیل کند. این کار، پاسخ به تصرف غیرقانونی سرزمین‌هایی بود که ابتدا در سال ۱۹۴۸ و سپس در ۱۹۶۷ به انجام رسید؛ آن گاه که رژیم اسرائیل بیت المقدس شرقی را الحاق کرده و بقیه کرانه باختری رود اردن و غزه را به اشغال در­آورد.

برخی از  اصلی‌ترین عناوین و موضوعاتی که در این گزارش مورد تجزیه، تحلیل و مستندسازی قرار گرفته اند، عبارتند از: آپارتاید در حقوق بین الملل (ممنوعیت و جرم انگاری آپارتاید، تعاریف آپارتاید در حقوق بین الملل، رژیم نهادینه شده ظلم و سلطه سیستماتیک،  ظلم و سلطه بر یک گروه نژادی، جنایات علیه بشریت، اعمال غیر انسانی، انتقال اجباری، جنایات ارتکابی وفق قواعد حقوق بین الملل، بازداشت و شکنجه، انکار حقوق و آزادی های اساسی، ملاحظات امنیتی و قصد ارتکاب آپارتاید و جنایت علیه بشریت آپارتاید).

آپارتاید در حقوق بین‌الملل

آپارتاید نقض حقوق بین الملل عمومی، نقض فاحش حقوق بشر بین المللی و جنایت علیه بشریت بر اساس قوانین کیفری بین المللی است. سه معاهده اصلی بین‌المللی، آپارتاید را ممنوع و یا صراحتاً جرم‌­انگاری می‌کنند که عبارتند از: "کنوانسیون بین‌المللی حذف تمامی اشکال تبعیض نژادی"، "کنوانسیون بین المللی سرکوب و مجازات جنایت آپارتاید (کنوانسیون آپارتاید)" و "اساسنامه دیوان کیفری بین المللی (اساسنامه رم)".

جنایت علیه بشریت آپارتاید بر اساس کنوانسیون آپارتاید، اساسنامه رم و عرف به عنوان یکی از منابع اصلی حقوق بین الملل زمانی اتفاق می افتد که نقض فاحش حقوق بشر در چارچوب، و با هدف خاص حفظ یک رژیم و کنترل تبعیض آمیز و بی رحمانه یک یا چند گروه نژادی توسط گروه دیگر ارتکاب یابد.

برای تعیین اینکه آیا رژیم اسرائیل یک نظام نهادینه شده از سرکوب و سلطه سیستماتیک ایجاد و حفظ کرده است یا خیر، سازمان عفو بین الملل نحوه اعمال کنترل رژیم اسرائیل بر مردم فلسطین را مورد بررسی قرار داد. همچنین سازمان عفو بین الملل، تعدادی از موارد نقض فاحش حقوق بشر را مورد بررسی قرار داد؛ مواردی که اگر با هدف حفظ چنین نظام ظلم و سلطه‌ای انجام شوند، جنایت آپارتاید به عنوان یکی از مصادیق جنایت علیه بشریت محسوب می شوند.

موارد نقض فاحش حقوق بشر که توسط رژیم صهیونیستی علیه فلسطینیان انجام شده عبارت است از:‌

تجاوز و سلطه بر سرزمین فلسطینیان

چند پارگی سرزمینی و تفکیک یا جداسازی

انکار تابعیت، اقامت و زندگی خانوادگی

محدودیت در حق مشارکت سیاسی

سلب مالکیت زمین و اموال

منطقه بندی و سیاست ها و برنامه ریزی های تبعیض آمیز

سرکوب توسعه انسانی فلسطینیان

جنایت علیه بشریت

عفو بین‌الملل در ادامه گزارش خود به طور خاص، اعمال غیرانسانی انتقال اجباری، بازداشت و شکنجه، قتل‌های غیرقانونی و جراحات جدی و محرومیت از آزادی‌های اساسی یا آزار و اذیت مردم فلسطین در سرزمین های اشغالی را بررسی کرده است. در این راستا، قوانین، سیاست‌ها و شیوه‌های تبعیض آمیز شرح داده شده است. این سازمان به این نتیجه رسیده است که الگوهای اعمال ممنوعه ای که رژیم اسرائیل در سرزمین­های اشغالی مستمراً مرتکب می شود، بخشی از یک حمله سیستماتیک و همچنین گسترده علیه مردم فلسطین است. این اقدامات به قصد حفظ این رژیم و به عنوان جنایت علیه بشریت آپارتاید، بر اساس کنوانسیون آپارتاید و اساسنامه رم انجام شده است.

مجموعه قوانین، سیاست‌ها و رویه‌های توصیف ‌شده توسط عفو بین‌الملل در این گزارش، نشان می‌دهد که رژیم اسرائیل یک نظام نهادینه شده ستم و سلطه مبتنی بر آپارتاید را بر جمعیت فلسطین به نفع اسرائیلی‌های یهودی در تمامی سرزمین های تحت کنترل ایجاد و حفظ کرده است.

عفو بین‌الملل نتیجه می‌گیرد که رژیم اسرائیل، فلسطینیان را به‌ عنوان یک گروه نژادی پست‌تر و غیریهودی در نظر گرفته و با آنها بدرفتاری می‌کند. این جداسازی به شیوه‌ای سیستماتیک و بسیار نهادینه شده از طریق قوانین، سیاست‌ها و اقداماتی انجام می‌شود که هدف همه آنها جلوگیری از مقاومت فلسطینی‌ها و برخورداری از حقوق مساوی با یهودیان در سرزمین های اشغالی است. همه این موارد، با یک نظام قانونی مبنی بر نفی حقوق پناهندگان فلسطینی مقیم در خارج از سرزمین های اشغالی برای بازگشت به خانه های خود تکمیل شده است.

برچیدن این نظام بی رحمانه آپارتاید برای میلیون ها فلسطینی که همچنان در سرزمین های اشغالی زندگی می کنند و همچنین برای بازگشت آوارگان فلسطینی که در کشورهای همسایه (اغلب در ۱۰۰ کیلومتری خانه های اصلی خود) آواره هستند، ضروری است.

عفو بین‌الملل در میان توصیه‌های خاص‌تر، از رژیم اسرائیل می‌خواهد تا تمامی اقدامات تبعیض‌آمیز، جداسازی و ظلم را که در حال حاضر علیه مردم فلسطین اعمال می‌شود، حذف کرده و تمامی قوانین، مقررات، سیاست‌ها و اقداماتی را که تبعیض نژادی را بر فلسطینیان روا می دارند، از بین ببرد.

گستردگی و جدیت نقض های مستند شده در این گزارش، روشن می کند که جامعه بین المللی باید فوراً و به شدت رویکرد خود را در قبال مناقشه رژیم اسرائیل و فلسطین تغییر داده و گستره کامل جنایاتی را که رژیم اسرائیل علیه مردم فلسطین مرتکب می شود، شناسایی نماید. در واقع، برای بیش از هفت دهه، جامعه بین‌الملل در کنار رژیم اسرائیل ایستاده است تا این رژیم بتواند به تجاوز و سلب مالکیت از فلسطینیان ادامه دهد.

قطعنامه‌های متعدد شورای امنیت سازمان ملل متحد که طی سال‌ها به تصویب رسیده‌اند، اجراء نشده‌ و رژیم اسرائیل به واسطه اقدامات ناقض قوانین بین المللی خود، به‌جز محکومیت‌های روی کاغذ با عواقب ملموسی مواجه نشده است.

عفو بین‌الملل در نهایت از همه دولت‌ها و بازیگران منطقه‌ای، به‌ویژه آن‌هایی که از روابط دیپلماتیک نزدیک با رژیم اسرائیل برخوردارند مانند ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن و انگلیس و همچنین کشورهایی که در حال تقویت روابط خود با این رژیم هستند مانند برخی کشورهای عربی و کشورهای آفریقایی، خواسته است که از نظام آپارتاید تبری جسته و برای حفظ چنین رژیمی کمک یا مساعدت ننمایند و باید برای پایان دادن به این وضعیت غیرقانونی همکاری کنند.

منبع:

https://humanrights.eadl.ir/news/articleType/ArticleView/articleId/102398

تهیه و تنظیم :

انور حبیبی نجفی

رئیس اداره توسعه فرهنگی کشورهای عربی غرب آسیا و شمال آفریقا

آبان ماه 1401