تولد نوزاد
در ترکمنستان مانند هر کشوری مراسم و آداب و رسوم خاصی برای وقایع مهم زندگی وجود دارد، از جمله این مراسمها، جشن جالبی است که به مناسبت تولد نوزاد با حضور اقوام، خویشان و همسایگان برگزار می شود.
در بین مردم ترکمن رسم است که وقتی نوزاد را از بیمارستان مرخص می کنند، اگر پسر باشد ماشینی با رنگهای آبی یا سبز و اگر دختر باشد با رنگهای صورتی و یا قرمز تزیین می شود. روی ماشینها اسم نوزادشان را می نویسند و یا متنهایی همچون «پدرت دنبالت می آید»، «تشکر برای پسر یا دختر گلم» (خطاب به عروس خانواده) نوشته می شود. جوانهای خانواده با گروه موسیقی به بیمارستان می روند. آنجا از لباس پوشاندن نوزاد فیلم و عکس می گیرند و به کادر درمانی که مراقب کودک بودهاند، مژدگانی می دهند.
تا گروه جوانان از بیمارستان برگردند، بزرگان خانواده دیگهای غذا (خدایولی) را آماده می کنند و از گروهی که با نوزاد به خانه بر می گردند، با شیرینی «پِشمه» و دودهای اسفند استقبال می کنند. سفره رنگی پخن می شود و خدایولی میدهند. یکی از اصلیترین برنامه ها نیز اهدای هدایای مختلف به عروسی که بچه آورده، از سوی مادربزرگ و پدربزرگ می باشد. بر اساس آداب و رسوم ترکمنها، مادر عروس به نوه خودش گهواره
هدیه می دهد. پدر نوزاد به همسرش بابت نوزاد هدیه می دهد، سپس سایر میهمانان هدیهی خودشان را بالای سر نوزاد می گذارند. پس از آن ریشسفید یا ملای محله می آید به گوش نوزاد اذان می خواند و نامگذاری انجام می شود.
تمام میهمانان به مادر و پدر و مادربزرگ و پدربزرگ نوزاد «یاشی اوزین بولسون» (عمرش طولانی باشد)، «بختی آچیق بولسون» یعنی « بخت و اقبالش باز باشد». اگر نوزاد دختر به دنیا آمده باشد به خانواده می گویند: ثروتمند شدید. خدا به شما ثروت دادهاست و اگر پسر به دنیا بیایید، می گویند: خدا به شما دولت (برکت) داده است.
نامگذاری نوزاد
بر اساس آداب و رسوم ترکمنها، فرزند را مادربزرگ و پدربزرگ با مشورت با فرزندانشان نامگذاری می کنند.
در زمانهای قدیم نوزادان را بلافاصله نامگذاری نمی کردند، بلکه اجازه می دادند او بزرگ شود و به هنگام جوانی رفتاری از خود نشان بدهد، تا متناسب با آن کار خارقالعادهاش او را نامگذاری کنند.
در بین ترکمنها رسم است چنانچه کسی از خانواده قبلاً فوت کرده باشد، اسم متوفی را با توجه به مرد یا زن بودنش روی نوزاد می گذارند. در این صورت اگر نوزاد دختر باشد و مادربزرگ فوت کرده باشد، نام مادربزرگ روی نوزاد نهاده می شود. آنگاه به احترام مادربزرگ نزدیکان نامش را به زبان نمی آورند و نوزاد با یک لقب دیگر مثل «اِنِش»، «اِجِش»، «اِنهجان»، «اِنهگل» نامگذاری می شود. اگر نوزاد پسر باشد و از طرفی پدربزرگش فوت کرده باشد، نام پدربزرگ را بر روی نوزاد می نهند و او را «کاکاجان»، «کاکیش»، «آتاجان»، «آتاش»، «آتاگلدی» صدا می زنند. چون بر اساس آداب و رسومی که هست به زبان آوردن نام مادر، پدر، مادربزرگ یا پدربزرگ را زشت می دانند.
مناسبت ها در نامگذاری
از جمله آداب و رسوم جالب نامگذاری در ترکمنستان تاثیر پذیری از شرایط، هوا، فصل، روزهای هفته و الهامگیری از طبعیت است. مثلا: «دانگ آتار» (وجه تسمیه نوزادی که به هنگام سپیده سحر به دنیا آمده باشد)، «تویلی»(عموماً به نوزادی اطلاق می شود که در طول مراسم جشن و عروسی به دنیا آمده باشد). باز در ارتباط با الهامگیری از طبیعت و شرایط زیست محیطی نام حیواناتی چون قوچمراد، قوچگلدی، آرسلان (شیر)، قورت (گرگ)، مارال، جِرِن، کِییک (آهوی ماده)، توُشان (خرگوش)، کَکیلیک (کَبک)، سونا (مرغابی ماده) به چشم می خورد. نام گیاهان نیز مطرح است: اوزومگل (گل انگور)، نارگل (گل انار)، باگل (گل رُز) و همچنین فرزندی که روز جمعه به دنیا بیاید اسم جمعه، جمعهگلدی، .جمعهمراد و .... نامیده می شود.
آنها با این تسمیه آرزو می کنند که نوزاد در اوصافی همچون قدرت، شهامت، زیرکی، چالاکی، متانت و زیبایی هم درردیف حیوانی باشد که نام او را برگزیدهاند.
آرزوهای والدین به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر بر نامگذاری از حیطه اعمال وسیعی برخوردار است. مثلاَ بعضی والدین بخاطر اینکه به هم رسیدن را هدف و مقصد رسیدن می دانند، به اولین فرزند خودشان مقصد (برآورده شدن آرزو و یا به هدف رسیدن) می نامند، والدینی که می خواهند صاحب خانه بشوند یا خانه بخرند به فرزندشان نام مکان می دهند. باتیر به معنی با شهامت، مرگن به معنی تیرانداز ماهر و چیره دست، قایقیسیز به معنی بدون غم و غصه و ... تعدادی از این اوصاف هستند که والدین با انتخاب آنها مکنونات قلبی خود را در تجلی یافتن آن اوصاف در فرزندانشان نمایان می سازند. گاهی نیز اسامی منتخب، بیانگر امید و آرزوهایی خارج از شخصیت و وجود دارنده اسم است. دیده شده خانوادهای که عزیزی را به سفر دشوار یا جنگ فرستاده، فرزند خود را امانگلدی، امانمراد، اماندورسون، امانبیبی... نامیده و بدین وسیله آرزوی به سلامت برگشتن عزیز خود را آشکار ساخته است.
اغولجمال، اغولبخت، اغولگوزل و ... اسمهایی هستند که نامگذاران با انتخاب آن برای نوزاد دختر، تمایل و آرزوی خود را برای صاحب فرزند پسر شدن به نمایش می گذارند.
همچنین در نامگذاری، اعداد نیز دخیل هستند. مثلاً در خانوادههایی که فرزند زیادی دارند روی پسر چهارم، چاری (فرزند چهارم)، به پسر پنجم، بَشیم (فرزند پنجم)، آلتی (فرزند ششم) نامگذاری می کنند.
بعضی خانوادههایی که صاحب فرزند دختر می شوند و می خواهند پسر به دنیا بیاورند، نامهای اغولگرک (پسر لازم)، بِسدیر (بِسه)، دویدوک (سیر شدیم) را نامگذاری می شود.
بعضی نامهای نوزادان نیز بر اساس مناسبت ها انتخاب می شوند. مثلا اگر در عید قربان به دنیا بیاید: قربان، قربانسحد، قربانگلدی، قربانجمال، در ماه رمضان: آراز، آرازجمال، رمضان، در ماه محرم: عاشیر، عاشیربردی، عاشیربیبی، در عید نوروز: نوروز، نوروز جمال و .... نامیده می شوند.
از طرفی مادر خانواده (مادربزرگ نوزاد) به کسی که به نوزادش اسم گذاشته، یا ملا یا ریشسفید هدیهای می دهد و سپس برای وی دعا گرفته و به گردن او می اندازند تا چشم نخورد.
چله نوزاد
بعد از چهل روز نوزاد را طی مراسمی به خانه هفت تا خانواده و سپس پدر و مادر زن می برند تا او را به پدربزرگ و مادربزرگ مادری نشان دهند. آنجا نیز همسایهها و فامیلها جمع می شوند و روی نوزاد نقل و نبات و پول می ریزند و هر کدام به او هدیهای می دهند.
یکی دیگر از مراسم در طول چهل روز از تولد نوزاد این است که بالای بالش نوزاد قرآن و تکهای نان می گذارند. قرآن نشانه اعتقاد به دین اسلام و دور کردن از بلاها و نان نشانه برکت و بی نیازی نوزاد در طول زندگی خود می باشد.
نظر شما