در آن زمان این دانشکده به دانشگاه سوریه در دمشق وابسته بود، سپس در سال 1958 این دانشکده رسماً به عنوان دومین دانشگاه جمهوری عربی سوریه مجوز توسعه و فعالیت یافت و در سال 1960 در کنار دانشکده مهندسی، دانشکده دومی به نام دانشکده کشاورزی، ایجاد و هسته اصلی دانشگاه نوظهور حلب تشکیل شد.
تا پیش از بحران سوریه دانشگاه حلب دومین دانشگاه مطرح سوریه بوده و پس از دانشگاه قاهره و دانشگاه دمشق، یکی از اصلی ترین مراکز علمی جهان عرب به شمار می آمده است. براساس آمار رسمی، در سال تحصیلی 2011-2012 دانشجویان این دانشگاه به بیش از 103 هزار تن می رسیده و بیش از 3700 دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد مشغول به تحصیل بوده اند. تعداد اساتید آن هم در رشته های گوناگون به 2252 استاد رسیده بوده است. همچنین وسعت دانشگاه حلب به همراه دانشکده ها، مجموعه اداری و مجموعه خوابگاهی خود – با آن که در داخل شهر حلب واقع شده است – بسیار گسترده می باشد.
دانشگاه ادلب نیز از ابتدای تأسیس خود تا سال 2015 شعبه ای از دانشگاه حلب به شمار می رفته است که پس از این تاریخ، معارضان سوری با حمایت کشورهای خارجی، دانشگاه ادلب را به صورت مستقل معرفی و اداره می کنند.
با توجه به رشد علمی دانشگاه حلب بویژه در دهه هفتاد میلادی، این دانشگاه به عضویت انجمن دائمی دانشگاه یورومد (Euromed Permanant University Forum) و نیز اتحادیه دانشگاه های مدیترانه ای(Mediterranean Universities Union) در آمده بود؛ اتحادیه دانشگاه های مدیترانه با نام اختصاری UNIMED UNIMED یک انجمن دانشگاهی معتبر و شامل 84 دانشگاه از کشورهای حوزه مدیترانه است که مقر آن در رم پایتخت ایتالیا، می باشد.
دانشگاه حلب با بسیاری از موسسات دانشگاهی در ایالات متحده، آرژانتین، ونزوئلا، استرالیا، ژاپن، هند، مالزی، ایران، ارمنستان، گرجستان، ترکیه، قزاقستان، روسیه، اسپانیا، بریتانیا، آلمان، فرانسه، ایتالیا، اتریش، نروژ، لهستان، اوکراین، بلژیک، بوسنی، مجارستان و مولداوی همکاری های علمی مشترک داشته است و مطابق اعلام رتبه بندی دانشگاه های جهان در تارنمای (Webometrics Ranking of World Universities) در سال 2022، رتبه 4943 را به دست آورده است.
در تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۱۳ میلادی، دو انفجار پی در پی در محل خوابگاه های دانشجویی و دانشکده معماری دانشگاه حلب روی داد که بر اثر آن حداقل ۸۲ نفر کشته و ۱۶۲ نفر زخمی شدند که بیشتر آنان دانشجویانی بودند که برای شرکت در امتحانات به دانشگاه آمده بودند. هرچند دیدهبان حقوق بشر سوریه و مخالفان سوری، دولت سوریه را مسئول این حادثه دانستند اما ارتش سوریه انفجار دانشگاه حلب را ناشی از پرتاب دو خمپاره توسط «تروریست‌های مناطق اطراف حلب» اعلام کرد.
پس از شدت گیری بحران سوریه و هدف قرار گرفتن دانشگاه حلب و محاصره این شهر به دست مخالفان حکومت مرکزی، فعالیت های دانشگاه حلب متوقف و این دانشگاه به طور کامل تعطیل شد، تا آن که پس از آزادسازی حلب در سال 2016 ، دانشگاه حلب نیز به مرور فعالیت های خود را آغاز کرد اما در همان مسیر افت علمی و اداری شدید که از آغاز بحران سوریه به آن دچار شده بود.
دانشگاه حلب پیش از بحران سوریه دارای برخی رشته های تخصصی مهمی در زمینه انرژی های تجدیدپذیر، سامانه های انرژی و اقتصاد انرژی و ارزیابی زیست محیطی بود که همین رشتهها در زمان کنونی نیز فعال مانده است و سطح تنوع علمی دانشگاه را در برخی از رشته ها، قابل اعتنا نگه داشته است.
هم اکنون - با وجود مشکلات بسیاری که در موضوعات علمی و اقتصادی به چشم می خورد – دانشکده های زیر(21 دانشکده) در دانشگاه حلب به فعالیت می پردازند:
- دانشکده اقتصاد
- دانشکده ادبیات و علوم انسانی شامل گروه های؛ عربی، انگلیسی، فرانسوی، زبان فارسی، تاریخ، جغرافیا، فلسفه، جامعه شناسی و باستان شناسی.
- دانشکده تربیت مربی شامل بخش های؛ برنامه درسی، مشاوره روانشناسی و تربیت معلم.
- دانشکده حقوق
- دانشکده قانون اسلامی
- دانشکده هنرهای زیبا
- دانشکده داروسازی
- دانشکده پزشکی
- دانشکده دندانپزشکی
- دانشکده پرستاری
- دانشکده دامپزشکی
- دانشکده علوم شامل گروه های؛ ریاضی، فیزیک، شیمی، زمین شناسی، آمار و زیست شناسی.
- دانشکده مهندسی فنی شامل بخش های، فناوری مهندسی محیط زیست، فناوری مواد غذایی، فناوری مهندسی زیستی.
- دانشکده مهندسی کشاورزی
- دانشکده مهندسی برق و الکترونیک شامل بخش های؛ مهندسی سامانه های قدرت الکتریکی، مهندسی درایو الکتریکی، مهندسی کنترل خودکار و اتوماسیون صنعتی، مهندسی کامپیوتر، مهندسی ارتباطات، مهندسی سامانه های الکترونیکی و مهندسی مکاترونیک.
- دانشکده مهندسی عمران شامل بخش های؛ مهندسی عمران، مهندسی آب و مهندسی نقشه برداری.
- دانشکده مهندسی انفورماتیک
- دانشکده معماری
- دانشکده مهندسی مکانیک شامل گروه های زیر؛ مهندسی انرژی (مکانیک)، مهندسی تولید، مکانیک نساجی، مهندسی صنایع، مهندسی مواد، مهندسی هوانوردی، مهندسی هسته ای و مهندسی ماشین آلات کشاورزی.
- دانشکده علوم کاربردی شامل بخش های، فناوری های الکترونیکی و مکانیک تهویه مطبوع سرمایشی- گرمایشی.
- دانشکده کشاورزی
دانشگاه حلب، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
همچنین دانشگاه حلب علاوه بر دانشکده ها، دارای مؤسسات عالی بسیاری است که 16 مؤسسه کنونی آن به شرح ذیل است؛
- مؤسسه میراث علمی عرب؛ که مدرک تحصیلات تکمیلی، کارشناسی ارشد و دکترا در تاریخ علوم پایه، پزشکی و کاربردی و باستان شناسی اعطا می کند.
- مؤسسه فنی کامپیوتر
- مؤسسه فنی مهندسی
- مؤسسه فنی مهندسی مکانیک و برق
- مؤسسه فنی مدیریت بازرگانی و بازاریابی
- مؤسسه فنی پزشکی
- مؤسسه فنی علوم مالی
- مؤسسه فنی دندانپزشکی(دستیاران) فقط بانوان
- مؤسسه فنی دندانپزشکی
- مؤسسه فنی کشاورزی
- مؤسسه فنی صنایع کاربردی وابسته به وزارت صنعت
- مؤسسه فنی بهداشت وابسته به وزارت بهداشت
- مؤسسه فنی راهآهن (ویژه آقایان) وابسته به وزارت حمل و نقل
- مؤسسه فنی برق و مکانیک وابسته به وزارت برق
- مؤسسه فنی هتل داری وابسته به وزارت گردشگری
- مؤسسه عالی زبان با دوره های عمومی و تخصصی در رشته های انگلیسی، فرانسوی، عربی، آلمانی، اسپانیایی، ایتالیایی، ترکی، روسی، فارسی و ارمنی.
علاوه بر این، یک مرکز آموزش آزاد تحت اداره دانشگاه حلب ایجاد شده است که شامل تخصص های زیر است:
- مطالعات مالی و بانکی
- مدیریت و حسابداری در شرکت های کوچک و متوسط
- ترجمه زبان انگلیسی
- ترجمه زبان فرانسه
- مطالعات حقوقی
براساس آمار سال 2011-2012 تعداد دانشجویان آموزش آزاد در دانشگاه حلب 36213 دانشجوی دختر و پسر بوده است. دانشگاه حلب به حمایت مالی بسیاری از مراکز دانشگاهی در استان های دیگر نیز کمک می کرده است. مثلاً ایجاد هسته دانشگاه الفرات در دیرالزور در سال 2006 به کمک دانشگاه حلب صورت گرفته است.
مراکز درمانی وابسته به دانشگاه حلب نیز شامل مراکز زیر است:
- بیمارستان دانشگاه حلب
- بیمارستان زنان و زایمان دانشگاه
- بیمارستان قلب و عروق دانشگاه
- بیمارستان دانشگاهی کندی
- مجموعه درمانگاهی دندانپزشکی
- بیمارستان فک و صورت
بیمارستان زنان و زایمان وابسته به دانشگاه حلب
یادآوری این نکته مناسب است که به علّت ناآمنی ها و درگیری های بحران اخیر سوریه، بسیاری از دانشکده ها و مراکز علمی تخصصی در مناطق درگیر جنگ، دچار افت سطح علمی و کاهش حضور کمی دانشجویان شد و حتی گاه به تعطیلی کشیده شد. در مقابل، برخی از مناطق دیگر که جنگ و درگیری کمتری در آنجا وجود داشت و یا زودتر شرایط آرامش را به خود یافت؛ محل مراجعه قرار گرفت. مثلاً اندکی پس از آغاز بحران سوریه دانشگاه تشرین در لاذقیه، قسمتی از بار دانشگاه های مناطق دیگر مانند حمص، حلب و دیرالزور را به دوش کشید و از نظر کمی و کیفی با دانشگاه های مناطق درگیری، اختلاف محسوسی پیدا کرد و یا دانشگاه دمشق و بسیاری از دانشگاه های خصوصی مناطق امن تر به همین منوال، نظم معهود و مسبوق پیش از جنگ را از دست دادند و متحمل بار جدیدی شدند.
همچنین باید توجه داشت که در زمان بحران و پس از آن، بویژه بخاطر تحریم ها و شرایط نامساعد اقتصادی دولت، به صورت کلی دانشگاه ها و مراکز علمی و دانشگاهی سوریه – مانند بسیاری از دیگر عرصههای اجتماعی – سیر نزولی کیفیّت، فایده مندی و کارآمدی را طی می کنند؛ حال چه رسد به امور ظاهری و مشهود این مراکز که صد البته وضع بغرنج تری نسبت به قبل دارند و یا مناطق آسیب دیده از جنگ که کلاف مشکلات آنها پیچیده تر شده است.
ایران و دانشگاه حلب
شاید بتوان گفت که اهتمام مراکز و نهادهای رسمی، دولتی و خصوصی ایران به حلب و دانشگاه آن به صورت خاص، اگر بیشتر از دمشق و دانشگاه آن نباشد کمتر هم نیست. تردد زائران و مسئولان ایرانی به حلب پیش از بحران سوریه، حضور فعال و مؤثر ایرانیان از آغاز بحران سوریه در حلب و نقش آنان در آزادسازی این شهر بسیار مهم، فعالیت دفتر اقتصادی ایران در حلب، حضور نماینده جهاد دانشگاهی ایران در سوریه و بویژه در حلب، افتتاح سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در حلب از خرداد ماه 1400، فعالیت گروه زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه حلب و ارتباط آن با مجموعه های فرهنگی و دانشگاهی کشور مانند رایزنی فرهنگی کشورمان در سوریه و دانشگاه فردوسی مشهد و ... و بسیاری از موارد دیگر، باعث شده است که حلب و دانشگاه آن اگر نه بیش از دمشق، دست کم تا حدودی نزدیک به دمشق مورد توجه و علاقه ایران و نهادهای رسمی و کنشگران حقیقی ایران قرار گیرد.
به عبارت دیگر حضور و تردد مجموعه های مختلف ایرانی که عمدتاً در حوزههای غیرنظامی فعال هستند به ترتیب در دمشق، حلب و سپس با اختلاف محسوسی در لاذقیه، به چشم می خورد و همین اهتمام، حضور و تردد نشانگر تلاش ایرانیان برای تعامل و همکاری با حلب و مجموعه های فرهنگی و علمی مستقر در آن است. البته نبایست همه حوزه های همکاری یا مورد علاقه برای همکاری را با یک معدل ارزیابی کرد اما شاید بتوان سمت و سوی این تلاش ها برای همکاری را مثبت و ارزنده تلقی نمود. در حوزه دانشگاهی اما، به صورت خاص، با توجه به نشستها، ملاقات ها و تفاهمهایی که گاه مکتوب و رسمی اعلام شده و یا غیرعلنی، پیگیری شده است، همچنان نتیجه قابل اعتنایی به چشم نمی خورد.
البته دلیل این امر را می توان به تفصیل در گفتاری جداگانه بررسی کرد اما به صورت کلی؛ کندی روندهای بروکراسی در دو کشور بویژه در سوریه، بدقولی طرف های ایرانی، عدم قدرت مالی طرف سوری و نیز مهمتر از همه، عدم شناخت واقعی دو طرف از یکدیگر و ادامه شرایط حساس نظامی- حداقل در دید برخی از مسئولان- از موانع عدم تحقق همکاری ها در سطح مورد توقع به نظر می رسد.
شاید داستان وضعیت کنونی بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حلب، نمونه ای واقعی از موارد پیشگفته باشد، همانگونه که داستان ساختمان نیمه تمام ایران در دانشگاه دمشق نیز، نمونه مشتی از خروارها همکاری مورد علاقه ولی ناتمام است.
گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حلب که به نوعی سرمایه معنوی ایران در سوریه و جامعه علمی آن به شمار می رود مدتهاست که درگیر کمبودها و نقصان های فراوانی است. هرچند مشکلات این بخش با مشکلات دیگر دانشگاه های سوریه؛ مانند لاذقیه، حمص، دیرالزور و حتی دمشق تا حد بسیاری یکسان است اما اهمیّت شهر و دانشگاه حلب و سابقه علمی گروه زبان فارسی این دانشگاه و وجود علاقه مندان و اساتید ایران دوست و تأثیر آنان بر روند علمی کشور سوریه حکم می کند که مسئولان ذیربط ایرانی، کمک های موثرتری برای رشد این بخش داشته باشند؛ حال این که این کمک ها به هیچ وجه رضایت بخش نبوده و گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حلب در معرض تعطیلی قرار دارد.
عدم امکانات آموزشی مانند کتاب های مرجع و آزمایشگاه زبان، کاهش تعداد پذیرفته شدگان و دانشجویان این رشته، نبود بازار کار مناسب برای فارغ التحصیلان این رشته، نبود تسهیلات مناسب و متناسب برای دانشجویان و اساتید، محدود بودن تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی جهت بورسیه شدن در ایران و .... ، نمونه ای از مشکلاتی است که این گروه را از شور و نشاط و رشد و بالندگی بازنگه داشته است هرچند همانگونه که گفته شد این مشکلات در دیگر رشته ها و دیگر دانشگاه ها نیز کم کم عادی ولی آزاردهنده تلقی می شود.
نمونه ای از اطلاع رسانی انجام شده جهت برگزاری دوره آموزش زبان فارسی
روسیه و دانشگاه حلب
بیشترین تلاش های روسیه را در مراکز علمی و آموزشی سوریه بویژه در دانشگاه ها و دانشگاه حلب، علاقه مندی به راه راه اندازی و گسترش زبان روسی، اعطای فرصت تحصیلی و مطالعاتی(بورسیه) به دانشجویان مستعد و گاه اهدای برخی از کتب مرجع به زبان روسی می توان دانست. البته گاهی در برخی از مناسبت های ملّی و یا رویدادهای عمدتاً سیاسی نیز، همایش های کوچک و یا نشست های خاصی در حمایت و طرفداری از سوریه، به عنوان برنامه های جانبی دانشگاه ملاحظه می شود که آن را باید در چهاچوب اقدامات حکومتی و دستوری – و نه داوطلبانه دانشجویی – به شمار آورد.
تهیه و تنظیم: هادی کاوه
نظر شما