اخراج مهاجران از ایران نه‌تنها بحران انسانی شدیدی در افغانستان ایجاد کرده، بلکه ضربه شدیدی به اقتصاد کشور وارد کرده است. هزاران نفر از شهروندان افغانستان که در ایران مشغول کارند، درآمد خود را از طریق حواله‌های غیررسمی برای خانواده‌هایشان می‌فرستند. این حواله‌ها به‌طور مستقیم وارد چرخه­ی اقتصاد داخلی می‌شود و نقش مهمی در ثبات مالی و تأمین معیشت هزاران خانواده ایفا می‌کند. اما با آغاز روند اخراج گسترده مهاجران از ایران، دسترسی به این منابع مالی کاهش یافته است؛ موضوعی که موجب افت گردش پول، رکود بیشتر در اقتصاد غیررسمی و فشار فزاینده بر خانواده‌های وابسته به این درآمدها شده است. در نتیجه، فقر در میان این خانوارها تشدید یافته و خطر مهاجرت دوباره یا وابستگی روزافزون به کمک‌های بشردوستانه خارجی به‌شکل نگران ‌کننده‌ای افزایش یافته است.

فعالان حوزه حواله ‌پولی تأیید می‌کنند که پس از اخراج گسترده مهاجران از ایران، میزان حواله‌های ارسالی مشتریانشان به‌شدت کاهش یافته است. به گفته آنان، مهاجران افغانستان مقیم ایران برای خویشاوندان‌ خود در پاکستان نیز پول ارسال می‌کردند، اما با خروج گسترده این مهاجران، روند ارسال پول کاهش یافته و محدود شده است.

یکی از حواله کنندگان پول که نخواست نامش در گزارش ذکر شود، می‌گوید: "در این چند روز، حواله‌ها به‌شدت کاهش یافته است. در جریان همین اخراج تنها یک حواله داشتیم. پیش از این، حواله زیاد داشتیم، اما حالا بیکار نشسته‌ایم. بیشتر مهاجران رد مرز شده‌اند یا دستمزدشان را از  صاحبان کار دریافت نکرده‌اند. این کار بر روی بازار پولی بسیار تأثیر گذاشته است."

در همین حال، آذرخش حافظی، آگاه مسائل اقتصادی و عضو هیأت مدیره اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان، می‌گوید که سالانه به‌طور تخمینی حدود ۵۰۰ میلیون دلار از سوی کارگران و شهروندان افغانستان مقیم ایران به خانواده‌هایشان برای خرید و سرمایه‌گذاری‌های دیگر به افغانستان فرستاده می‌شود. به گفته‌ او، با خروج دسته‌جمعی این شهروندان از ایران، میزان این پول‌ انتقالی کاهش یافته و این موضوع سبب از بین رفتن قدرت خرید خانواده‌ها، رکود بازار و آسیب به جریان پول و خدمات مالی در کشور می‌شود.

این عضو هیأت مدیره اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان می‌افزاید که براساس برآوردهای انجام‌شده در پایان سال ۲۰۲۴ از مجموع حدود دو هزار و ۷۰۰ میلیون دلار پولی که مهاجران افغانستان سالانه به کشور می‌فرستند، حدود ۵۰۰ میلیون دلار آن از ایران به افغانستان منتقل می‌شود. به گفته‌ او، مهاجرانی که درآمد حاصل از کار خود را با خانواده‌هایشان در افغانستان شریک می‌کنند، نقش مهمی در تقویت قدرت خرید مردم و رونق بازار ایفا می‌کنند و خروج دسته‌جمعی آنان از ایران، یک فاجعه اقتصادی برای افغانستان به‌شمار می‌رود.

آقای حافظی می‌افزاید که بیشتر افرادی که از کشورهای میزبان اخراج می‌شوند، نیروی کار جوان و دارای تجربه هستند، اما در داخل افغانستان برای آنان فرصت کاری وجود ندارد و این مسئله خود به بحرانی جدی‌تر منجر می‌شود. او می‌گوید که نه‌تنها ایران و پاکستان، بلکه کشورهای دیگری چون ایالات متحده، آلمان، ترکیه و سایر کشورهایی که اقدام به اخراج مهاجران افغانستان می‌کنند، نه‌تنها زندگی این افراد را به چالش می‌کشند، بلکه معیشت خانواده‌هایشان در داخل افغانستان را نیز با مشکلات گسترده روبه‌رو می‌سازند.

میر شکیب‌ میر، مسئول پیشین توسعه خدمات مالی در بانک مرکزی حکومت پیشین، نیز تأیید می‌کند که مهاجران افغانستان مقیم ایران با ارسال پول برای خانواده‌های‌ خود در داخل کشور، نقش مهمی در تأمین معیشت آنان ایفا می‌کردند. به گفته او، این انتقالات مالی نه‌تنها زندگی روزمره خانواده‌ها را ممکن می‌ساخت، بلکه به‌طور کلی تأثیر مثبتی بر اقتصاد خانوادگی در افغانستان داشت.

سازمان بین‌المللی مهاجرت، پیشتر گزارش داده بود که پس از فروپاشی نظام مالی افغانستان، حدود ۹۰ درصد تراکنش‌های مالی در این کشور از طریق حواله‌ها انجام می‌شود. طبق گزارش، بیش از ۹۰۰ شرکت و فرد حواله ‌دهنده در سراسر افغانستان فعال هستند و نقش حیاتی در تأمین نقدینگی و گردش مالی دارند. بر پایه همین گزارش‌ها، حدود ۱۵ درصد از خانواده‌های روستایی افغانستان حواله دریافت می‌کنند؛ منابعی که به‌طور میانگین نزدیک به ۲۰ درصد از هزینه‌های زندگی آنها را پوشش می‌دهد.

حواله‌های ارسالی مهاجران برای سال‌ها یکی از منابع مهم درآمد برای بسیاری از خانواده‌های افغانستان بوده است. برآوردها نشان می‌دهد که حدود ۵ درصد از جمعیت کشور در خانوارهایی زندگی می‌کنند که حواله‌ها منبع اصلی درآمد آنها به شمار می‌رود. برای بسیاری از مردم، پولی که از سوی بستگانشان در خارج از کشور فرستاده می‌شود، نقش حیاتی داشته و گاه تنها راه بقا و تأمین معیشت است. به‌عنوان نمونه، در سال ۲۰۲۰ مجموع حواله‌های ارسالی به افغانستان حدود ۷۸۷ میلیون دلار آمریکایی تخمین زده شد؛ رقمی که معادل تقریباً ۴ درصد تولید ناخالص داخلی کشور بوده است.

این نگرانی‌ها در حالی افزایش یافته که براساس دستورالعمل وزارت کار و امور اجتماعی ایران، کارگران افغانستان تنها مجاز به فعالیت در مشاغل سخت و کم‌درآمد مانند کارگری ساختمان، زباله‌گردی و کشاورزی هستند. این اقدام فرصت‌های شغلی را برای مهاجران به‌شدت محدود می‌سازد و آنان را در معرض بهره‌کشی، ناامنی اقتصادی و اخراج اجباری قرار می‌دهد.

ایران پس از جنگ ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی، روند اخراج اجباری پناهجویان افغانستان را شدت بخشیده و روزانه تا ۳۰ هزار نفر را به افغانستان بازگردانده است. این اقدام، نگرانی‌های گسترده‌ای را به‌دنبال داشته است.

مهاجران اخراج ‌شده تنها با کمک‌های مردمی از مرز اسلام‌قلعه به ولایت‌هایشان منتقل می‌شوند و در هرات نیز مردم محل برای آنان آب و غذا توزیع کرده‌اند.

رزا اوتونبایوا، رئیس هیأت معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما)، خواستار رسیدگی فوری به وضعیت بازگشت‌کنندگان شده است. او هشدار داده که این مسئله باید زنگ خطر را برای جامعه جهانی به صدا درآورد. اوتونبایوا تأکید کرده که مدیریت این بحران فراتر از توان نهادهای امدادرسان است.

منبع: روزنامه هشت صبح

لینک:

https://8am.media/fa/interruption-of-remittances-from-iran-deepens-economic-crisis-in-afghanistan/

and-hope/