مقدمه

دکتر احمد ناصر سرمست، موسیقی­دان افغانستانی، با بنیان‌گذاری مؤسسه ملی موسیقی افغانستان (ANIM) در سال ۲۰۱۰، نقش برجسته‌ای در احیای موسیقی افغانستان ایفا کرده است. این نهاد آموزشی که در کابل تأسیس شد، به‌عنوان اولین مؤسسه آموزشی موسیقی در افغانستان پس از سقوط رژیم طالبان، با هدف آموزش موسیقی به کودکان و نوجوانان افغان، به‌ویژه دختران، تأسیس گردید. فعالیت‌های ANIM نه تنها در زمینه آموزش موسیقی، بلکه در حوزه‌های دیپلماسی فرهنگی و حقوق هنرمندان نیز تأثیرگذار بوده است.

زندگی‌نامه و پیشینه تحصیلی

احمد ناصر سرمست در خانواده‌ای هنری و فرهنگی در کابل متولد شد؛ جایی که موسیقی و هنر بخشی از زندگی روزمره خانواده بود. پدرش استاد سلیم سرمست از نوازندگان و آهنگسازان برجسته افغانستان، نه تنها به‌عنوان مربی و استاد، بلکه به‌عنوان الگویی برای احمدناصر در مسیر هنری او نقش تعیین‌کننده‌ای داشت. تأثیر عمیق خانواده و محیط فرهنگی، علاقه و گرایش احمد به موسیقی را از سنین کودکی شکل داد و او را به مسیر حرفه‌ای موسیقی سوق داد.

در سال ۱۹۸۱ احمد ناصر سرمست از دبیرستان تخصصی موسیقی در کابل فارغ‌التحصیل شد، دوره‌ای که در آن با اصول پایه‌ای نوازندگی، آهنگسازی و نظریه موسیقی آشنا شد. این تحصیلات اولیه زمینه لازم را برای ادامه مسیر حرفه‌ای فراهم کرد و او را برای ورود به سطح دانشگاهی و بین‌المللی آماده ساخت. پس از پایان تحصیلات ابتدایی، سرمست برای ارتقای دانش موسیقی و گسترش افق‌های هنری خود، به هنرستان عالی موسیقی دولتی مسکو رفت؛ نهادی که به‌عنوان یکی از مراکز برجسته آموزش موسیقی در جهان شناخته می‌شد.

در این هنرستان، احمد ناصر سرمست توانست مهارت‌های خود را در زمینه موسیقی‌شناسی، آهنگسازی و تحلیل آثار کلاسیک و سنتی به سطحی حرفه‌ای برساند. او در سال ۱۹۹۳ موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد موسیقی‌شناسی شد و با تسلط بر روش‌های پژوهش علمی و تحلیل موسیقی، پایه‌ای مستحکم برای فعالیت‌های آتی خود ایجاد کرد.

در سال۱۹۹۴ سرمست به استرالیا مهاجرت نمود تا در محیطی متفاوت و بین‌المللی، دانش و تجربه خود را گسترش دهد و با جریان‌های متنوع موسیقی جهانی آشنا شود. در طول این سال‌ها، او علاوه بر پژوهش و آموزش، به تحلیل و ثبت موسیقی سنّتی افغانستان نیز پرداخت تا هم پیوند فرهنگی خود با کشورش حفظ شود و هم زمینه‌ای برای آموزش نسل‌های بعدی فراهم گردد.

در سال ۲۰۰۵ احمد ناصر سرمست به‌عنوان اولین شهروند افغان موفق شد دکترای موسیقی خود را از دانشگاه موناش استرالیا دریافت کند. این دستاورد نه تنها نشان‌دهنده تسلط او بر مباحث نظری و عملی موسیقی بود، بلکه جایگاه او را به‌عنوان یکی از چهره‌های برجسته موسیقی و پژوهش در عرصه بین‌المللی تثبیت کرد. مسیر تحصیلی و حرفه‌ای او نشان‌دهنده ترکیبی از تجربه عملی، آموزش علمی و تعهد به فرهنگ و موسیقی افغانستان است که بعدها زمینه‌ساز بنیان‌گذاری مؤسسه ملی موسیقی افغانستان شد.

تأسیس مؤسسه ملی موسیقی افغانستان

احمد ناصر سرمست با هدف احیای موسیقی سنتی و کلاسیک افغانستان به کشور بازگشت. در سال ۲۰۰۶ وی پیشنهاد تأسیس یک مدرسه موسیقی با برنامه‌ی درسی ترکیبی از موسیقی افغانی و غربی را ارائه داد. این پیشنهاد با استقبال وزارت معارف افغانستان مواجه شد و در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۰ مؤسسه ملی موسیقی افغانستان به‌طور رسمی افتتاح شد.

دستاوردها و فعالیت‌های فرهنگی

مؤسسه ملی موسیقی افغانستان (ANIM) در مدت کوتاهی پس از تأسیس توانست دستاوردهای چشمگیر و چندوجهی در زمینه آموزش، حفظ و ترویج موسیقی افغانستان به ثبت برساند. این مؤسسه با تمرکز بر ایجاد ساختار آموزشی منسجم، توانست نسل جدیدی از نوازندگان، آهنگسازان و موسیقی‌شناسان افغان را تربیت کند و به بازسازی فرهنگی کشور پس از سال‌ها جنگ و سرکوب موسیقی کمک کند.

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ANIMتربیت نیروی انسانی متخصص در موسیقی سنّتی و کلاسیک افغانستان بود. برنامه‌های آموزشی این مؤسسه شامل آموزش موسیقی دستگاهی، موسیقی فولکلور افغانستان، نوازندگی سازهای سنّتی و مدرن و تحلیل آثار کلاسیک و معاصر بود. این آموزش‌ها نه تنها مهارت‌های تکنیکی هنرجویان را ارتقاء داد، بلکه آن‌ها را با تاریخ، فلسفه و معناشناسی موسیقی افغانستان آشنا کرد و امکان درک عمیق‌تر از فرهنگ و هویت ملی را فراهم ساخت.

علاوه بر آموزش و اجرا، ANIM  در زمینه پژوهش و مستندسازی موسیقی افغانستان نیز فعال بود. این مؤسسه با ثبت و ضبط آثار موسیقی فولکلور، سنتی و محلی، گامی مهم در حفظ میراث فرهنگی برداشت. بسیاری از این آثار، پیش از تأسیس ANIM، به دلیل جنگ و مهاجرت هنرمندان در معرض فراموشی یا نابودی بودند. فعالیت‌های مستندسازی ANIM، علاوه بر ارزش تاریخی، امکان انتقال دانش موسیقایی به نسل‌های بعدی را نیز فراهم ساخت و زمینه پژوهش‌های علمی و تحلیلی درباره موسیقی افغانستان را تقویت کرد.

این مؤسسه با ایجاد شبکه‌های همکاری با نهادهای بین‌المللی موسیقی، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، توانست یک شبکه جهانی فرهنگی برای موسیقی افغانستان ایجاد کند. این شبکه به انتقال دانش، تجربه و منابع آموزشی کمک کرد و جایگاه موسیقی افغانستان را در سطح جهانی تثبیت نمود.

به‌طور کلی، فعالیت‌های فرهنگی و هنری ANIM، با رهبری و هدایت احمد ناصر سرمست، ترکیبی از آموزش، حفظ میراث، پژوهش و دیپلماسی فرهنگی است که نه تنها نسل جدیدی از هنرمندان افغان را تربیت کرده، بلکه تصویر افغانستان را در جهان به‌عنوان کشوری دارای فرهنگ غنی و پویا معرفی کرده است.

چالش‌ها و محدودیت‌های احمدناصر سرمست بعد از بازگشت طالبان

با بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، موسیقی در افغانستان مجدداً با محدودیت‌های شدیدی مواجه شد. احمد ناصر سرمست و مؤسسه ملی موسیقی افغانستان به پرتغال منتقل شدند و دولت پرتغال به تمامی اعضای این مؤسسه پناهندگی داد. در حال حاضر، هنرمندان موسیقی در افغانستان با مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی روبه‌رو هستند و بسیاری از آنان یا کشور را ترک کرده‌اند یا به مشاغل دیگر روی آورده‌اند.

جوایز

احمد ناصر سرمست به‌دلیل تلاش‌های بی‌وقفه‌اش در احیای موسیقی افغانستان و دفاع از حقوق هنرمندان، جوایز و افتخارات متعددی دریافت کرده است. از جمله این جوایز می‌توان به جایزه حقوق موسیقی شورای جهانی موسیقی، جایزه انسان‌دوستی دیوید چو، جایزه آموزش دولت افغانستان و جایزه فرد سال رادیو آزادی در سال ۲۰۱۳ اشاره کرد. همچنین، در سال ۲۰۱۸، مؤسسه ملی موسیقی افغانستان و احمد ناصر سرمست موفق به دریافت جایزه موسیقی پولار شدند.

تهیه کننده: حامد جهش