افغانستان در سال ۲۰۲۵ همچنان با یکی از بزرگ ترین و شدیدترین بحران‌های انسانی جهان دست و پنجه نرم می‌کند. این بحران میلیون‌ها شهروند را با چالش‌هایی چون فقر، گرسنگی، آوارگی و نیاز فوری به کمک‌های بشردوستانه مواجه ساخته است. بر اساس آمار دفتر هماهنگ‌کننده امور بشردوستانه سازمان ملل، نزدیک به نیمی از جمعیت افغانستان، معادل حدود ۲۲.۹ میلیون نفر، در سال جاری به کمک‌های فوری نیاز دارند. همزمان گزارش برنامه جهانی غذا نشان می‌دهد که این کشور با شدیدترین بحران گرسنگی در سطح جهان روبه‌روست؛ به‌گونه‌ای که از هر پنج نفر، یک نفر نمی‌داند وعده غذایی بعدی خود را از کجا تامین کند.

آمارهای رسمی حاکی از آن است که حدود ۱۴.۲ میلیون نفر با ناامنی غذایی مواجه هستند و حدود ۳.۵ میلیون کودک زیر پنج سال در معرض خطر جدی سوءتغذیه قرار دارند. افزون بر این، اخراج گسترده مهاجران افغان از ایران و پاکستان بحران انسانی را پیچیده‌تر کرده است. کمیساری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان گزارش داده است که از ابتدای سال ۲۰۲۵ تا کنون بیش از ۲.۲ میلیون مهاجر افغان از کشورهای همسایه به وطن بازگشته‌اند؛ در حالی که ظرفیت افغانستان برای رسیدگی به این جمعیت به‌شدت محدود است.

بیش از چهار و نیم دهه منازعات مسلحانه، بی‌ثباتی‌های سیاسی مداوم، کوچک شدن اقتصاد به یک سوم حجم پیشین، وقوع مکرر حوادث طبیعی، تغییرات اقلیمی و توقف یا کاهش چشم‌گیر کمک‌های توسعه‌ای، توان افغانستان را برای مقابله با بحران‌های انسانی به شدت کاهش داده است. این عوامل، وابستگی کشور به کمک های بشردوستانه بین‌المللی را روز به روز افزایش داده است.

افغانستان طی سال‌های اخیر همواره در فهرست اضطراری کمیته بین‌المللی نجات قرار داشته و بارها به‌عنوان یکی از شدیدترین بحران‌های بشری جهان معرفی شده است. این گزارش نگاهی مقایسه‌ای به روند بحران انسانی افغانستان از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ دارد؛ روندی که نشان می‌دهد با وجود برخی کاهش‌های مقطعی در شاخص‌ها، کشور همچنان درگیر یکی از جدی‌ترین بحران‌های انسانی جهان باقی مانده است.

افغانستان در رتبه‌بندی اضطراری کمیته بین‌المللی نجات

در سال های اخیر افغانستان از جمله کشور هایی به شمار می‌رود که همواره در فهرست اضطراری کمیته بین‌المللی نجات، جایگاهی برجسته داشته است. این کشور در سال ۲۰۲۱ پس از یمن در رتبه دوم فهرست قرار داشت. با سقوط حکومت قبلی در اواسط سال ۲۰۲۱، بحران انسانی ابعاد تازه‌ای پیدا کرد. افغانستان در انزوای سیاسی قرار گرفت، دارایی‌های این کشور مسدود گردید،  کمک‌ها به حالت تعلیق درآمد و اقتصاد این کشور تقریباً بر لبه سقوط رسید و در نتیجه افغانستان در سال ۲۰۲۲ به صدر فهرست IRC رسید. در این سال، افغانستان به‌عنوان آسیب‌پذیرترین کشور جهان در معرض بحران انسانی معرفی شد.

با وجود افزایش نیازمندی‌ها در افغانستان، شدت بحران در بخش هایی از غرب آفریقا باعث شد که این کشور در سال ۲۰۲۳ پس از سومالی و اتیوپی در جایگاه سوم قرار گیرد. گزارش‌های تازه کمیته بین‌المللی نجات نشان می‌دهد که در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ افغانستان دیگر در میان ده کشور نخست این فهرست قرار نگرفته است و در نیمه دوم و عدم رتبه‌بندی شده این فهرست قرار دارد؛ هرچند همچنان تقریباً نیمی از جمعیت کشور برای ادامه زندگی نیازمند کمک‌های فوری بشردوستانه هستند.

آمار مردم نیازمند

بر اساس آمار نهادهای بین‌المللی، افغانستان طی سال‌های اخیر یکی از گسترده‌ترین بحران‌های بشری جهان را تجربه کرده است. در سال ۲۰۲۱ تعداد افراد نیازمند به کمک‌های فوری بشردوستانه به بیش از ۱۸.۴ میلیون نفر می‌رسید و این رقم در سال ۲۰۲۲ به ۲۴.۴ میلیون نفر افزایش یافت. بحران انسانی در سال ۲۰۲۳ به اوج خود رسید؛ زمانی که حدود ۲۸.۳ میلیون نفر، معادل ۶۵ درصد جمعیت کشور، برای بقا به کمک های فوری نیاز داشتند. این بالاترین سطح نیاز در سال‌های اخیر ارزیابی شده است. با این حال، آمارهای جدید نشان می‌دهد که در سال های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ روند بحران اندکی کاهشی بوده و تعدادی نیازمندان به ۲۲.۹ میلیون نفر کاهش یافته است. این رقم هنوز هم نیمی از جمعیت افغانستان را در بر می‌گیرد که بیانگر تداوم نیاز شدید به کمک‌های بشردوستانه است.

ناامنی غذایی

بر اساس تازه‌ترین آمار نهادهای بین‌المللی، افغانستان طی سه سال اخیر شاهد کاهش نسبی در تعداد افرادی بوده است که با بحران شدید ناامنی غذایی دست و پنجه نرم می کنند. در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۲.۸ میلیون نفر از جمعیت کشور با اوج بحران غذایی مواجه بودند؛ رقمی که نیمی از جمعیت افغانستان را شامل می‌شد. با وجود تداوم چالش‌های اقتصادی، بی­کاری شدید،‌ تغییرات اقلیمی و خشک‌سالی‌های پی در پی و توقف کمک‌های توسعه‌ای، این رقم در سال‌های اخیر روندی کاهشی داشته است. در سال ۲۰۲۴ میزان افراد درگیر ناامنی غذایی به ۱۵.۳ میلیون نفر رسید و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد این عدد در سال ۲۰۲۵ به ۱۴.۲ میلیون نفر کاهش یابد. بر اساس آمار برنامه جهانی غذا، در این سال هنوز هم ۹.۵ میلیون نفر در معرض ناامنی غذایی قرار دارند.

فقر

افغانستان طی سال های اخیر با نوسانات شدید در میزان فقر مواجه بوده است. در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ حدود ۹۷ درصد جمعیت کشور به شکلی بی‌سابقه در معرض فقر قرار داشتند؛ آماری که نگرانی‌های جدی جامعه جهانی را برانگیخت. این روند در سال ۲۰۲۴ کاهش چشم‌گیری داشت و سطح فقر به حدود ۵۰ درصد رسید. اما آخرین داده‌ها حاکی از آن است که در سال ۲۰۲۵ بار دیگر میزان فقر افزایش یافته و به ۶۴ درصد رسیده است. به این ترتیب، نزدیک به ۲۷.۷ میلیون نفر از مردم افغانستان همچنان در شرایط فقر شدید به سر می‌برند.

آوارگان

افغانستان همچنان در فهرست کشورهایی قرار دارد که بیش‌ترین تعداد آوارگان بی خانمان داخلی و مهاجران خارجی را به خود اختصاص داده است. آمارها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۱ حدود ۴.۲ میلیون نفر در داخل کشور بی‌خانمان شدند و همزمان ۲.۸ میلیون نفر به کشورهای دیگر مهاجرت کردند. در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ روند مهاجرت خارجی ادامه یافت و به ترتیب ۲.۶ و ۲.۷ میلیون افغان به بیرون از کشور کوچ کردند. در همین حال، سال ۲۰۲۴ شاهد افزایش شدید آوارگان داخلی بود و تعداد آنان به ۶.۳ میلیون نفر رسید. بر اساس تازه‌ترین داده‌ها، در سال ۲۰۲۵ مجموع آوارگان داخلی و خارجی افغانستان به رقم نگران‌کننده ۹.۳ میلیون نفر رسیده است. اخراج گسترده مهاجران افغانستان از ایران و پاکستان این بحران را پیچیدتر ساخته و روند رسیدگی به وضعیت بشردوستانه را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. آمارها حاکی از آن است که از آغاز سال جاری میلادی تاکنون بیش از ۲.۲ میلیون مهاجر افغان از کشورهای همسایه به وطن بازگشته‌اند.

عوامل کلیدی بحران بشری در افغانستان

بر اساس گزارش‌ها مجموعه‌ای از عوامل ساختاری و مداوم، افغانستان را در یکی از عمیق‌ترین بحران‌های انسانی جهان قرار داده است. منازعات طولانی‌مدت نظامی و سیاسی، اقتصاد شکننده و وابستگی شدید به کمک‌های خارجی، از جمله دلایل اصلی این بحران عنوان شده است. گزارش‌ها همچنین نشان می‌دهد که انزوای سیاسی، توقف یا کاهش چشم‌گیر کمک‌های توسعه‌ای و وقوع مکرر حوادث طبیعی همراه با تغییرات اقلیمی، شرایط زندگی میلیون‌ها افغان را دشوارتر ساخته است. روند بهبود وضعیت انسانی در افغانستان تا زمان برطرف شدن این چالش‌ها با کندی و پیچیده‌گی همراه خواهد بود.

منبع: روزنامه هشت صبح

لینک:

https://8am.media/fa/a-look-at-the-humanitarian-crisis-in-afghanistan-2021-2025/