فهرست مطالب
استراتژی توسعه سیاست های مذهبی دولت گرجستان سال ۲۰۱۵م : ۲
هدف از استراتژی توسعه سیاست های دینی ۴
اصول استراتژی توسعه سیاست های دینی ۶
قوانین ملی گرجستان در حوزه دین ۷
قوانین بین المللی در تنظیم مناسبات دینی ۹
قوانین ثبت موسسات دینی و وضعیت قانونی آنها ۱۱
دارائی و اموال موسسات وانجمن های دینی ۱۲
آژانس دولتی امور ادیان(شخص حقوقی - قانون عمومی) ۱۶
برنامه اقدامی دولتی از حقوق بشر گرجستان (برای سال ها ۲۰۱۴-۲۰۱۵) ۱۸
استراتژی توسعه سیاست های مذهبی دولت گرجستان سال ۲۰۱۵م :
استراتژی توسعه سیاست های دینی و مذهبی دولت گرجستان،یک سند جامع و راهنما است، که براساس تجزیه و تحلیل قوانین نظارتی ملی و بین المللی در زمینه دین و وضعیت دینی و مذهبی حاکم بر جامعه ، مسیرهای توسعه قوانین دینی در گرجستان را تعریف می کند و چشم اندازها ، اهداف و اصول استراتژیک مناسبی را شکل می دهد.
الف)گرجستان یک کشور چند فرهنگی است. مردم گرجستان از طیف گسترده ای از قومیت ها ، نژادها، ادیان و مذاهب مختلف تشکیل شده اند. تنوع دینی و خودشناسی بالای مذهبی جامعه از عوامل مهم زندگی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور مردم گرجستان است.گروه های مهم دینی ذیل، تنوع دینی گرجستان را تشکیل می دهند :
· مسیحی ارتدکس– ۲۳۳ ۶۶۶ ۳ (۸۳.۹%)
· مسلمان - ۷۸۴ ۴۳۳ (۹.۹%)
· پیروان کلیسای حواری ارمنی – ۱۳۹ ۱۷۱ (۳.۹%)
· مسیحی کاتولیک – ۷۲۷ ۳۴ (۰.۸%)
· یهودی – ۳۵۴۱ (۰.۱%)
· سایر – ۴۶۸ ۳۳ (۰.۸%)
· هیچکدام – ۶۳۱ ۲۸ (۰.۶%)
سایر گروه های مذهبی طبق تحقیقات آمار مختلف :
· ایزدی – ۰۰۰ ۳۰ (۰.۷%)
· شاهدان یهوه – ۰۰۰ ۱۵ (۰.۳%)
· باپتیست - ۶۰۰۰ (۰.۱%)
· مسیحیان کاریزماتیک یا پنطیکاستی - ۵۰۰۰ (۰.۱%)
· مالاکان (Molokan)- ۲۰۰۰ (۰.۰۴%)
· دوخوبورها (Doukhobors) – ۱۵۰۰ (۰.۰۳%)
· سالویشن آرمی یا سپاه رسـتـگاری(salvation army) - ۸۰۰ (۰.۰۲%)
· لوتر - ۷۰۰ (۰.۰۱%)
· عضو کلیسای جدید حواری - ۷۰۰ (۰.۰۱%)
· بهایی - ۵۰۰ (۰.۰۱%)
· ادونتیست های روز هفتم (Seventh-day Adventist Church)– ۴۰۰ (۰.۰%)
· پیروان آیین هندو یا کریشنا(Hinduism) – ۲۰۰ (۰.۰%)
· پیروان گروه های مختلف مذهبی دیگر - حداکثر. ۳۰۰ (۰.۰%)
براساس داده های موجود ، گروه های اصلی دینی(مسیحیت ارتدوکس)و سنتی ( کاتولیک ، کلیسای حواری ارمنی ، یهودی و مسلمان) در گرجستان ۹۸.۶ درصد از جمعیت را تشکیل می دهند.
ب) دهها انجمن و موسسه دینی و مذهبی به طور رسمی درگرجستان ثبت شده اند و فعالیت می کنند. بخشی ازآنها به عنوان اشخاص حقوقی ثبت شده اند(در مجموع ۳۶ انجمن موسسه، ازجمله کلیسای ارتدکس گرجستان) ، بخشی به عنوان اشخاص حقوقی غیرانتفاعی(تعیین دقیق تعدادشان دشوار است ، چرا که هم اتحادیه های دینی و همین طور سازمان های غیردولتی دینی هم به عنوان اشخاص حقوقی غیرانتفاعی ثبت شده اند).
ج) ویژگی های حوزه دین در گرجستان به شرح ذیل می باشد :
· تنوع قومی و فرقه ای(به عنوان مثال گروه مسلمان شامل گرجی ها، آذربایجانی ها،چچن ها، لک ها و سایر مسلمانان می باشد)؛
· اتحاد فرقه های مذهبی با جهت گیری های آموزه های مختلف در یک سازمان دینی (به عنوان مثال: شخص حقوقی قانون عمومی– اداره مسلمانان گرجستان که مسلمانان شیعه و سنی ساکن در گرجستان را در یک نهاد متحد وسازماندهی می کند).
· موقعیت جغرافیایی گروه های مذهبی و قومی در مناطق مرزی گرجستان با کشورهایی که دارای قومیت یا مذهب مشابه قرار دارند(به عنوان مثال،جامعه ارمنی سامتسخه-جاواختی باارمنستان،جامعه آذربایجانی کوِموکارتلی باجمهوری آذربایجان،جامعه مسلمانان گرجستان منطقه آجارا باترکیه هم مرزاست و غیره).
این وضعیت،وظایف ویژه ژئوپلیتیکی خاصی را برای کشورگرجستان به وجود می آورد به طور خاص:پیشگیری از تلاش و دخالت کشورهای همسایه با سوء استفاده از اقوام دینی مشابه در جامعه گرجستان برای رسیدن به اهداف و منافع خاص خود،که مغایر با سیاست های داخلی دولت گرجستان باشد.
د) درسال های اخیر در گرجستان-پیش از تشکیل" آژانس دولتی ادیان واموردینی"-، یک سیاست دینی سازمان یافته، مدون و یک چارچوب قانونی مناسب و هدفمند برای تدوین قوانین و اعمال نظارت بر امور دینی وجود نداشت و سیاست های دولت صرفاً به حمایت از حقوق اقلیت های مذهبی محدود می شد، در حالی که حفاظت از منافع گروه های مذهبی می بایست با در نظر گرفتن مسائل امنیتی داخلی و خارجی کشورگرجستان لحاظ می شد.
ه) در گرجستان پیش از تشکیل" آژانس دولتی ادیان و امور دینی" تحت نظر نخست وزیر، هیچ نهاد دولتی وجود نداشت که سیاست های اساسی ، اصولی و قوانین نظارتی حوزه ادیان و امور دینی و مذهبی را بر اساس تحلیل های عمیق حرفه ای با در نظر گرفتن مصالح و منافع دولت گرجستان وضع کند، بدلیل وجود این خلاء آژانس دولتی ادیان و امور دینی به عنوان یک شخصیت حقوقی بر اساس قانون عمومی تاسیس شد، دولت با این اقدام ، رویکردی مؤثر وحرفه ای در راستای ساماندهی حوزه ادیان و امور دینی طرح ریزی کرد. پیش از تأسیس این آژانس،ساماندهی امورادیان و مسائل دینی ومذهبی اقلیت ها در یک نهاداداری مستقل متمرکز نبود، در نتیجه یک مانع بزرگ در زمینه تنظیم قوانین و ساماندهی امور ادیان وجود داشت این امر نشان دهنده نگرش نامناسب دولت نسبت به حوزه ادیان و امور دینی و مذهبی بوده است.
هدف از استراتژی توسعه سیاست های دینی
الف) هدف استراتژی توسعه سیاست های دینی دولت گرجستان به شرح ذیل می باشد:
۱. تعیین سازوکارهای قانونی برای اطمینان از برخورداری برابر و کامل از حقوق بشر و آزادی "عقیده " و "بیان " تضمین شده توسط قانون اساسی گرجستان ، قوانین ملی و معاهدات بین المللی.
۲. تعریف سازوکارهای قانونی برای ریشه کن کردن هرگونه تبعیض بر اساس دین یا عقیده؛
۳. تعیین نوع مشارکت مشروع دولت در زمینه امور دینی، مطابق با اصول تفکیک دین وحکومت و استقلال دولت در راستای ارائه دیدگاه سیاسی خود ؛
۴. تعیین تعهدات مثبت و منفی دولت در جهت ارتقاء وضعیت حقوقی و فعالیت هایی موسسات دینی و مذهبی فعال در گرجستان.
۵. تعریف اصول اساسی ، تجدید نظر و بهبود قوانین ملی در حوزه امور دینی و مذهبی ؛
۶. تعیین سازوکارهای اجرای حقوق و آزادی های تضمین شده در قوانین ملی در زمینه دین؛
۷. تعیین مصلحت و فرمت آموزش میان رشته ای "موضوع دین" در مدارس و مؤسسات آموزش عمومی که در سیستم یکپارچه آموزش عمومی قرار دارند.
۸. تعیین مصلحت و شکل ایجاد نمایندگی دینی و مذهبی ("A chaplain ") در نهادهای ذیربط؛
۹. تعیین مکانیسم های مؤثر و کارآمد برای جلوگیری بروز مناقشات دینی و قومی؛
۱۰. تعیین مکانیسم های حمایت از حقوق و آزادی های اقلیت های دینی تضمین شده براساس قانون اساسی گرجستان، معاهدات بین المللی و قوانین ملی.
۱۱. ارائه تصویری درست و صحیح از حقوق و آزادی های ادیان و نحوه تعامل میان آنها و ایجاد روابط مسئولانه مبتنی برشناخت و انسجام ملی؛ چرا که حوزه دین بسیاری ازروابط مختلف را در بر می گیرد و موضوعات مختلف و متنوعی را باهم متحد می سازد.
بنابراین دولت در چارچوب صلاحیت، اختیارات و معیارهای خود، به طرق مختلف در این امور مشارکت خواهد کرد.دولت فقط یکی از طرفین سهیم در این رابطه است. بنابراین ، روابط مناسب در حوزه دین تنها با مشارکت فعال یا منفعل دولت نمی تواند تضمین شود. علاوه بر دولت،هر یک از افراد و گروه های مذهبی و
جامعه مدنی باید بتوانند در این زمینه نقش آفرین باشد.ادیان اصلی و سنتی در گرجستان می تواند در کنار افراد و اقلیت ها ی مذهبی نقش ویژه و هم افزا ایفاد کنند.
اصول استراتژی توسعه سیاست های دینی
الف) اصول هدایتی استراتژی توسعه سیاست ادیان دولت گرجستان عبارتند از:
۱. گرجستان یک کشور سکولار است که بر اساس اصل تفکیک و جدایی دین از سیاست بنا شده است و با حفظ استقلال با موسسات دینی و گروه های مذهبی در تعامل متقابل خواهد بود .۲. قانون و مقررات حوزه دین به دو بخش اصلی تقسیم می شود:
- حقوق دینی بشر
- و مقررات قانونی فعالیت های موسسات دینی.
۳. حقوق دینی بشر ، شامل جنبه های درونی و بیرونی آزادی مذهب (forum internum) و (forum externum) می باشد که هر یک از آنها یک مقوله حقوقی مستقل طلب می کند و قالب های مطلق (جنبه درونی) و نامحدود (جنبه بیرونی) آزادی دین و مذهب با یکدیگر تفاوت دارند.
۴. حمایت از حقوق اقلیت های دینی و مذهبی با شناخت هویت اشخاص (حقیقی و حقوقی) با وضعیت مشابه و مشارکت مناسب آنها در سیاست عمومی یکپارچه دولت اجرا می شود.
۵. وضعیت حقوقی موسسات و اتحادیه های دینی می بایست مبتنی بر قانون باشد، اگرچه وضعیت حقوقی این موسسات متفاوت می باشند ولی همه آنها در برابر قانون از حقوق یکسان و برابری برخوردار هستند.
۶. کمکهای مالی و دارایی های دولت به موسسات دینی باید دریک سیستم واحد متمرکز تعریف شده صورت پذیرد و متناسب با وضعیت حقوقی هریک از موسسات عمل شود.
۷. ترویج آموزه های دینی از سوی دولت باید تضمن کننده رویکرد همزیستی مسالمت آمیز ادیان مختلف درجامعه متنوع چندفرهنگی و قومی گرجستان باشد ؛ تحقق این هدف از طریق آگاه سازی متقابل گروه های مختلف دینی و با غلبه بر ترس و نگرانی نسبت به یکدیگر حاصل خواهد شد.
۸. استراتژی یکپارچه توسعه سیاست های دینی دولت،باید بگونه ای تنظیم شودتا ضمن در نظرگرفتن حساسیت های حوزه دین، منافع قانونی کشور تضمن شود .
قوانین ملی گرجستان در حوزه دین
الف) قوانین مربوط به امورحقوقی و روابط بین دینی گرجستان مبتنی بر اسناد بالادستی به شرح زیر می باشد:
۱. قانون اساسی گرجستان (۱۹۹۵)؛
۲. موافقتنامه رسمی جامع بین دولت گرجستان وکلیسای خودمختار ارتدکس گرجستان (۲۰۰۲)؛
۳. قانون مدنی گرجستان (۱۹۹۷)؛
۴. قانون مالیاتی گرجستان (۲۰۱۰)؛
۵. قانون گرجستان در زمینه آموزش عمومی (۲۰۰۵)؛
۶. قانون گرجستان در زمینه آموزش عالی (۲۰۰۴)؛
۷. قانون جزایی گرجستان (۱۹۹۹)؛
۸. قانون رفع اعمال تبعیض آمیز گرجستان (۲۰۱۴).
۱. قانون اساسی گرجستان (مصوب ۱۹۹۵)(مطابق ماده ۹ قانون اساسی مبانی و شکل روابط حقوقی بین دولت گرجستان و کلیسای خودمختار ارتدکس گرجستان و طبق ماده ۱۹ موضوع آزادی دین و اعتقاد و طبق مواد ۱۴و ۳۸ برابری حقوق انسان و شهروندان صرف نظر از اعتقادات دینی آنها تعیین می شود).
۲. موافقتنامه رسمی جامع بین دولت گرجستان وکلیسای خودمختار ارتدکس گرجستان (۲۰۰۲) وضعیت حقوقی و روابط بین کلیسای ارتدکس گرجستان و دولت را تعیین می کند.
۳. قانون مدنی گرجستان (۱۹۹۷) مقررات ثبت موسسات و اتحادیه های دینی را تعیین می کند.
۴. قانون مالیاتی گرجستان (۲۰۱۰): مطابق مواد(۹؛۱۱؛۳۰؛۳۳ ؛۲۰۶؛ این قانون ؛ نوع و محتوای فعالیت های مذهبی موسسات دینی تعریف شده و فعالیت آنها در زمره فعالیت های غیرانتفاعی قلمداد می شود و مجوز معافیت مالیاتی این موسسات از نظر دارایی و املاک نیز صادرمی شود و طبق (مواد ۹۹ ،۱۶۸) مقرراتی را برای
۵. معافیت از مالیات برخی از فعالیت های کلیسای ارتدوکس گرجستان وضع می شود، همچنین طبق ماده ۲۱۹ رهبر کلیسای ارتدوکس گرجستان از نظارت گمرکی نیز معاف می باشد.
۶. قانون آموزش عمومی گرجستان (۲۰۰۵)؛طبق ماده ۳ این قانون دولت استقلال مدارس دولتی (عمومی) از موسسات دینی و مذهبی به رسمیت می شناسد و در ماده ۱۳، اصول بی طرفی و عدم تبعیض را تعریف نموده و در روند آموزش مدارس دولتی هرگونه تبلیغ وتحمیل اجباری و اختیاری پذیرش دین را منع می کند؛ همچنین طبق ماده ۱۸ قرار دادن نمادهای مذهبی در قلمرو یک مدرسه دولتی برای مقاصد غیر علمی ممنوع می شود و آزادی دین و اعتقاد دانش آموزان، والدین و معلم را تضمین می کند.
۷. قانون آموزش عالی گرجستان (۲۰۰۴): ماده ۲ این قانون، ماهیت آموزش عالی الهیات ارتدوکس را تعریف می کند و آیین تاسیس مؤسسات آموزش عالی الهیات ارتدکس و مدیریت فرایند دانشگاهی در (فصل IV۱ ، ماده ۸۹۴،۸۹۵،۸۹۶) بیان شده است و مواد ۴۷ ، ۵۶. برنامه های آموزشی برای آموزش عالی الهیات ارتدکس را تعریف می کند.
۸. قانون جزایی گرجستان (۱۹۹۹) : طبق ماده ۵۳ نحوه مجازات مجرم یا مجرین با ماهیت دینی تعریف شده است و این قانون مصادیق جرم مانند؛نقض حقوق انسانها به دلیل وابستگی یااعتقادات دینی؛جلوگیری عمدی از برگزاری مناسک یا آیین های مذهبی؛ آزار و اذیت افراد به دلیل داشتن اعتقادات دینی و فعالیت های مذهبی؛ ممانعت از تأسیس موسسات دینی و مذهبی که فعالیت های آنها با خشونت علیه بشریت همراه باشد و گروگان گیری به دلیل ماهیت دینی در مواد ۱۴۲، ۱۵۵،۱۶۶، ۱۵۶ و۲۵۲ و۳۲۹ بیان کرده است .
۹. قانون رفع اعمال تبعیض آمیزگرجستان (۲۰۱۴): این قانون علاوه برقانون اساسی گرجستان ، مکانیسم رفع هرگونه تبعیض باماهیت دینی یا اعتقادی را تبیین می کند.
ب) هنجارهای حقوقی مربوط به آزادی های دینی را درحوزه های مختلف:پزشکی،زندان ها،فضای کسب و کار ، محیط نظامی ، دادرسی کیفری ، انتخاباتی- سیاسی و غیره را تامین می کند.
پ) در گرجستان قانون جامع با هنجارهای حقوقی مشخص درتمام حوزه های دین به صورت یکپارچه وجود ندارد و هنجارهای حقوقی موجود عمدتاً دارای ماهیت بخشی است و نمی تواند طیف وسیعی از حقوق و روابط موسسات دینی را تحت پوشش خود قرار دهد..
به عنوان مثال: این قانون "مقررات ثبت موسات و انجمن های مذهبی" را تعریف می کند ، اما ماهیت و نوع "موسسات دینی و مذهبی" را به عنوان یک مقوله حقوقی جداگانه تعریف نمی کند ، یا آن را برای اهداف محدود توضیح می دهد.
بنابراین لازم است یک قانون جامع"در زمینه ساماندهی اموردینی و ادیان مختلف" تدوین و تصویب شود به طوری هم حقوق دینی بشر و هم ضوابط و مقررات قانونی وعمومی در زمینه ثبت قانونی موسسات، نوع فعالیت ، تعهدات و مسئولیت های حقوقی ، ضوابط فعالیت ، امور حقوقی رسیدگی به اموال و امور مالی موسسات، نمایندگی های دینی و سایر موارد را تشریح کند.
قوانین بین المللی در تنظیم مناسبات دینی
الف) گرجستان رعایت تعدادی از معاهدات و موافقت نامه های بین المللی در زمینه تضمین آزادی دین و عقیده را پذیرفته است.
۱. کنوانسیون "حفاظت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی" این قانون اجرایی برای دادگاه حقوق بشر اروپا است ، که استفاده کامل از این قانون آزادی کامل را تضمین می کند؛ کنوانسیون اروپایی ۱۹۵۰م.؛ که توسط پارلمان گرجستان در سال ۱۹۹۹م. تصویب شده است . براساس (ماده ۹) این کنوانسیون ماهیت آزادی اندیشه ، وجدان و دین را تعریف شده است.
۲. میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی(۱۹۶۶/۱۹۶۷م.؛ گرجستان از سال ۱۹۹۴ به آن میثاق پیوست) این سند ماهیت آزادی تفکر، وجدان و دین را تعریف کرده و مقررات آن را تنظیم می کند،همچنین طبق ماده ۱۸ آزادی والدین و سرپرستان قانونی برای اطمینان از تربیت دینی و اخلاقی فرزندان خود مطابق با عقاید خود را فراهم می آورد .
۳. کنوانسیون عدم تبعیض درآموزش وپرورش(۱۹۶۰/۱۹۶۲ م.) گرجستان از سال ۱۹۹۳ به آن کنوانسیون پیوست است ماده ۵ این کنوانسیون،در روند آموزش و پرورش هر شکل از تبعیض بر پایه باورهای دینی را ممنوع اعلام کرده و حق کودکان در دسترسی به آموزش های دینی را تعریف می کند.
ب) گرجستان علاوه براین معاهدات و کنوانسیون ها به سایر معاهدات و موافقت نامه های بین المللی که تضمین های قانونی بین المللی برای حمایت از آزادی دین و عقیده را ارائه می دهند ، پیوسته است.
حقوق دینی بشر
الف) آزادی دین و اعتقاد یکی از حقوق اساسی بشراست. همه انسان ها بدون در نظر گرفتن هویت دینی از حقوق برابر برخوردارند و وضعیت شهروندی ، مدنی و سیاسی مختلف مانع از بهره مندی از این حقوق نمی شود.
ب) آزادی«عقیده» و آزادی «دین»، بخشی از «شخصیت درونی» انسان را تشکیل می‌دهد و هیچ «مقوله حقوقی» ، نمی‌تواند محدودیتی و یا تحمیلی در زمینه عقیده و دین اعمال نموده و هر نوع تبعیض به دلایل دین یا عقیده را ممنوع کرده است.
ج) آزادی دین و عقیده ، به عنوان یک حق بیرونی انسان ها و مقوله حقوقی است و در برخی موارد خاص محدودیت های خاصی توسط قانون گرجستان اعمال شده است. طبق ماده ۱۹ قانون اساسی گرجستان (۱۹۹۵)،تنها در صورتی اعمال محدودیت آزادی عقیده و دین به رسمیت شاخته می شود که موجب نقض حقوق دیگران شود.
د) تبعیض براساس دین یا عقیده یک چالش بزرگ برای جامعه مدرن گرجستان است در راستای رفع این چالش، پارلمان گرجستان سند"استراتژی ملی حقوق بشرگرجستان برای ۲۰۱۴-۲۰۲۰ "، تدوین و تصویب کرده است . که در ادامه به بخشی از این سند اشاره می شود :
تضمین آزادی دین و عقیده
این سند الزمات تحقق آزادی "دین"،"عقیده" و"بیان "را به عنوان حق درونی و بیرونی شهروندان را درجامعه فراهم و تضمین می کند.
اهداف عملیاتی:
۱) انجام تدابیر مؤثر برای جلوگیری و رفع هر نوع تبعیض مبتنی بر مذهب یا عقیده
۲) فراهم کردن امکانات و تسهیلات برای فعالیت های موسسات دینی و مذهبی بدون محدودیت.
۳) انجام اقدامات پیشگیرانه به منظور کاهش تخلفات و جرائم دینی ناشی از عدم تحمل مذهبی.
چ) پیشگیری از بروز مناقشات دینی، مذهبی، قومی از وظایف اصلی دولت بشمار می رود ، چرا که در صورت بروز اختلافات دینی و قومی درجامعه چندفرهنگی مبتنی بر تَکَثُّرگَرایی یا پلورالیسم، همزیستی مسالمت آمیز گروههای مختلف دینی با تهدید و مخاطراتی همراه خواهد شد. دولت در استفاده از روش های پیشگیرانه باید سطح آگاهی عمومی و آموزش دینی مردم را افزایش دهد. در این زمینه داشتن دانش تخصصی بی طرفانه و اطلاع رسانی صحیح و پیوسته باعث می شود ، ترس و نگرانی گروه های مختلف دینی از بین برد و با اجرای قوانین کشور محیطی امن ایجاد شده و از بروز درگیرگی های احتمالی جلوگیری می شود.
د) اقلیت های دینی- مذهبی بخشی جدایی ناپذیر از جامعه گرجستان است. آنها سهم ویژه و چشم گیری در شکل گیری و پیشرفت جامعه کثرت گرا دارند بنابراین دولت نباید در جزئیات امور دینی و مذهبی آنان دخالت کند .اساسی ترین وظیفه دولت تضمین برابری و برقراری عدالت برابر قانون است.بنابراین وجود هرگونه تبعیض و نابرابری برای اقلیتها و گروه های دینی از نظر قانون مجاز نیست .
قوانین ثبت موسسات دینی و وضعیت قانونی آنها
الف) قوانین ثبت موسسات دینی و وضعیت قانونی آنها توسط قانون مدنی گرجستان (ماده ۱۵۰۹۱) تعیین می گردد :
۱. "موسسات دینی طبق می توانند به عنوان اشخاص حقوقی حقوق عمومی ثبت شوند.
بند اول این ماده حق ثبت سازمان ها و موسسات دینی به عنوان اشخاص حقوقی (غیرانتفاعی) مجاز دانسته و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد.
از جهات گوناگون، اشخاص حقوقی را می توان دسته بندی نمود:
۱ اشخاص حقوقی حقوق عمومی؛
۲ اشخاص حقوقی خصوصی غیرانتفاعی
۳ مؤسسات و تشکیلات دولتی بدون نیاز به ثبت [۱]
شایان ذکر است قانون گذار معیار یکسانی را بر همۀ انواع اشخاص حقوقی مقرر نداشته است.
ب) با توجه به تنوع ادیان و مذاهب درگرجستان و تعریف نوع و شکل حقوقی موسسات و اتحادیه های دینی نیازمند اتخاذ رویکرد چند بعدی دارد. مهم است وضعیت حقوقی این موسسات به گونه ای تعریف شود که موضوع و نوع فعالیت آنها با اعتقادات دینی شان سازگار باشد .
می بایست ثبت انجمن ها و موسسات مذهبی به صورت رایگان باشد و تعیین نوع موسسه نیز به انتخاب گروه دینی یا موسس موسسه باشد و وضعیت حقوقی موسسات دینی مذهبی ثبت شده و گروه های دینی مذهبی ثبت نشده باید از هم تفکیک شوند دولت موظف است در هر حال، از حق و حقوق قانونی موسسات و گروه های مذهبی محافظت کند.
ثبت موسسات و اتحادیه های دینی مذهبی، نوع فعالیت ها و روابط آنها با دولت باید مبتنی بر اصل قانون اساسی تفکیک دین از سیاست و اصل حفظ استقلال موسسات و اتحادیه های دینی مذهبی صورت پذیرد.
دارائی و اموال موسسات وانجمن های دینی
الف) مقررات حقوقی و مالی دولت در ارتباط با موسسات و اتحادیه های دینی مذهبی بطور مدون تدوین و تنظیم نشده است بنابراین هیچ معیاری و ضوابطی برای تأمین منابع مالی مورد نیاز این مراکز وجود ندارد.
رسیدگی به اموال ودارائی های موسسات و انجمن های دینی مذهبی، ضوابط و مقررات ساخت و ساز بناهای مذهبی ، حق تملک،استفاده و مالکیت ساختمان های مذهبی و سایر اموال منقول و غیر منقول موجود براساس قوانین عمومی کشور است و تاکنون ضوابط و مقررات خاص در این زمینه تدوین و تصویب نشده است.
ب) ماهیت ویژه روابط دینی و اصل تفکیک دولت و دین مستلزم تنظیم قانونی خاص در زمینه امور مالی و دارایی های موسسات و اتحادیه های دینی مذهبی است:
در قوانین عمومی کشور می بایست میزان منابع مالی، سال مالی و اهداف برنامه ای موسسات و اتحادیه های دینی مذهبی و سایر موارد به شرح زیر تعریف شود :
· قوانین ساخت و تملک ساختمان ها و اماکن مذهبی می بایست تعریف شود.
· حق مالکیت ، چگونگی استفاده و تملک بناهای مذهبی از سوی موسسات دینی باید تنظیم شود.
· به دلیل پراکندگی اطلاعات ضرورت دارد یک پایگاه اطلاعاتی واحد از بناهای دینی- مذهبی ایجاد شود.
· تنظیم مقررات و قوانین مالی ، اموال و دارایی موسسات دینی مذهبی متناسب با وضعیت حقوقی آنها .
پ) با عنایت به ضرورت ساماندهی امور"معابد مورد اختلاف" ضرورت دارد یک کمیسیون ویژه چندجانبه ایجاد شود تا در زمینه انجام مطالعات ، کارشناسی اصالت ساختمان های مذهبی و همچنین روند انتقال مالکیت ، استفاده و تملک ساختمان ها فعالیت کند.
ت) وضعیت حقوقی بناهای دینی- مذهبی گرجی در قلمرو یک کشور خارجی باید با استفاده از سازوکارهای حقوقی دیپلماتیک و بین المللی با کشورهای مربوط و بالعکس مشخص شود؛ باید حقوق کشورهای خارجی برای ساخت و یا تملک ساختمان های مشابه در قلمرو گرجستان تعریف شود.
موافقتنامه بین دولت گرجستان و کلیسای ارتدکس گرجستان (۲۰۰۲) تعهد دولت را در موارد ذیل تعریف می کند: "دولت متعهد می شود با دولت های خارجی ذیربط در مورد حفاظت ، نگهداری و مالکیت کلیه کلیساهای ارتدکس گرجی،صومعه ها ، خرابه های آنها ، یا سایر ساختمان های کلیسایی و همچنین اقلام کلیسایی در قلمرو آن کشور، مذاکره و همکاری متقابل کند".(ماده ۱۰)
ج) موضوع جبران خسارت های مادی و معنوی وارده شده به اقلیت ها و موسسات و اتحادیه های دینی مذهبی سرزمین گرجستان در دوران رژیم توتالیتر اتحادجماهیر شوروی برای دولت گرجستان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.اگرچه قانون گرجستان تعهد قانونی برای پرداخت و جبران خسارات مادی و معنوی اقلیت ها و موسسات و اتحادیه های دینی مذهبی دوران رژیم توتالیتر اتحاد جماهیر شوروی ندارد.
ولی دولت گرجستان با در نظر گرفتن ضرر وزیان های مادی و معنوی وارده به دینداران و موسسات و اتحادیه های مذهبی و برقراری عدالت سازوکارهایی قانونی را برای جبران این خسارات پیش بینی و در نظر گرفته است .
بر اساس تصویبنامه شماره ۱۱۷مورخ ۲۷ ژانویه سال ۲۰۱۴ دولت گرجستان" قوانینی برای اجرای برخی اقدامات مربوط به جبران جزئی خسارات وارده به موسسات و انجمن های دینی درگرجستان در دوران رژیم توتالیتر شوروی" تصویب نموده است . براساس این مصوبه دولت ، موسسات و انجمن های دینی مسلمانان، یهودیان،رومیان- کاتولیک ها و ارمنی ها که قبل از تصویب این تصویب نامه به عنوان اشخاص حقوقی حقوق عمومی در گرجستان ثبت شده اند، خسارت پرداخت می شود. این کمک جبرانی دولت فقط شامل ادیان و موسسات و انجمن های دینی می شود که در گرجستان ثبت شده می شود و تعهدی برای جبران خسارات مادی و معنوی سایر اقلیت های دینی و مذهبی نوظهور که در دوران رژیم اتحاد جماهیرشوروی وجود نداشتن ندارد،
در سال ۲۰۱۴ مبلغ قابل پرداخت به موسسات و انجمن های دینی از بابت خسارت مبلغ ۰۰۰/۷۵۰/۱ (یک میلیون و هفتصد و پنجاه هزار) لاری براساس تصویب نامه دولت گرجستان به شماره N۱۹۴۲. مورخ ۳۰.۱۰.۲۰۱۴ و در سال ۲۰۱۵ مبلغ ۰۰۰/۵۰۰/۳ (سه میلیون و پانصد هزار) لاری طبق قانون بودجه دولت گرجستان سال ۲۰۱۵ مورخ ۱۲/۱۲/۲۰۱۴).
دین و آموزش دینی
موضوع دین و آموزش از دو جنبه تشکیل شده است:
۱. آموزش دینی و مذهبی و ۲. آموزش دین در مدارس و مؤسسات آموزش عمومی.
الف) قانون آموزش عمومی گرجستان (مصوب سال ۲۰۰۵) آموزش دین در مدارس و مؤسسات آموزش عمومی را قانون آموزش عمومی گرجستان تعیین نمی کند. این قانون در فرایند آموزش و پروش فقط از حقوق دانش آموزانی محافظت می کند که در معرض تلقین دینی یا تحمیل جبری دین قرار نگیرند (ماده ۱۳). همچنین قرار دادن نمادهای مذهبی در قلمرو یک مدرسه دولتی برای مقاصد غیرعلمی ممنوع است (ماده ۱۸).
ب) تنوع مذهبی در گرجستان و علاقه زیاد مردم به دین و آموزه های دینی ، دسترسی مردم به اطلاعات درست و بدون جانبداری درباره ادیان و مذاهب مختلف را اجتناب ناپذیر کرده است. بنابراین،آموزش " دین" در مدارس دولتی در قالب برنامه درسی ضروری است، که هم پدیده دینداری و ایمان انسانی و هم مؤلفه های آموزه ای،تاریخی و فرهنگی ادیان خاص را در هم می آمیزد.در نتیجه،دانش آکادمیک،نگرش های کلیشه ای و هراس بی اساس درجامعه را از بین می برد.
پ) اهمیت علم و تعلیمات دینی انکارناپذیر است که با آزادی دین محافظت می شود. در نتیجه ، دولت با موسسات و انجمن های دینی تعاملات مثبتی دارد ، چرا که آنها امکان آموزش دین را برای شهروندان فراهم می کنند.
آموزش دینی به صورت مستقل از دولت از سوی موسسات و انجمن های دینی برای شهروندان ارائه می گردد در عین حال دولت حق دارد از شکل و محتوای آموزش آموزه های دینی اقلیت ها و ادیان و مذاهب مختلف مطلع شود.
برای جلوگیری از افراط گرایی و بنیادگرایی دینی ومذهبی وایجاد محیط سکولار،دولت ممکن است به نفع تامین امنیت ملی کشور گرجستان در برخی موارد محدویت های را برای آموزش آموزه های دینی ایجاد کند، همچنین دولت در راستای توسعه آموزش و تعلیمات دینی شهروندان خود،کمک های مالی و اداری (شناخت گواهینامه های آموزشی و غیره) را ارائه می نماید.
دین و رسانه
الف) با توجه به به اهمیت اطلاع رسانی درجامعه، رسانه ها غالباً تحولات جاری در حوزه دین را پوشش می دهند. سیاست های رسانه ای،مبتنی بر بی طرفی ، برابری،حرفه ای بودن و سایر عوامل ضروری؛ افزایش آگاهی جامعه علاقه مند به حوزه دین را تضمین می کند.
ب) قانون رسانه ای گرجستان (۲۰۰۴) مقررات اجباری برای پوشش مطالب مذهبی را بشرح زیر تعریف می کند:
سیاست تحریریه اخبار رسانه ها در برابر تأثیرات مذهبی باید محافظت شود (ماده ۱۶)؛ ممنوعیت پخش برنامه هایی که باعث ایجاد یا تشدید درگیری های قومی و مذهبی، توهین یا تبعیض میان اشخاص حقیقی و حقوقی دارای گرایشات دینی و مذهبی خاص شود (ماده ۵۶). در مقررات ناظر بر رسانه ها (مصوب ۲۰۰۹) تصریح شده است : تولید و
پخش اخبار با بیان موضع حمایتی به نفع دین و مذهب گروه یا موسسات دینی خاص جایز نیست (ماده ۱۶)؛ از انتشار مطالبی که موجب نفرت یا عدم تحمل بر اساس وابستگی دینی مذهبی می شود باید خودداری شود(ماده ۳۱) ؛ رسانه ها هنگام پخش وپوشش اخبار و اطلاعات مذهبی موظف هستند اطلاعات دقیق ، قابل اعتماد ، متعادل و متناسب را درباره گروه دینی و مذهبی شهروندان گرجستان ارائه دهد (ماده ۳۲)؛ رسانه ها باید از تولیدو پخش اخبار و گزارش با گرایشات متعصبانه قومی یا مذهبی و بیان اعتقادات مذهبی غیر ضرور اشخاص حقیقی خودداری کنند (ماده ۳۳).
پ) نظر به نقش،ضرورت، اهمیت وجایگاه خبرنگاران و روزنامه نگاران و خدمات اجتناب ناپذیر آنها و نیز مخاطرات مختلف سیاسی، امنیتی، حقوقی، قانونی و اجتماعی پیش روی آنان، ضروری است؛ به منظور جلوگیری از تهیه و پخش اخبار و گزارش های خبری نادرست آموزش آنان در اولویت قرارگیرد. برای این منظور ، برگزاری دوره های حرفه ای آموزش خبرنگاری یک ضرورت است دولت متعهد شود که برنامه های آموزشی مناسب را ترتیب دهد.
ج) به منظور اطمینان از تولید و انتشار اخبار و اطلاعات عینی ، کسب اطلاعات باید از منابع موثق موسسات و انجمن های دینی و مذهبی انجام شود. بنابراین، رسانه ها در اسرع وقت باید به دنبال به دست آوردن اطلاعات رسمی مستقیم از موسسات و انجمن های دینی و مذهبی باشند و سیاست های اطلاع رسانی باز را دنبال کنند. در جریان همکاری ، هم باید منافع عمومی جامعه و هم منافع مستقل انجمن ها و موسسات دینی -مذهبی در نظر گرفته شود. در هر صورت ، باید حساسیت های حوزه دین در نظر گرفته شود و از تفسیر آزادانه اطلاعات خودداری شود.
آژانس دولتی امور ادیان(شخص حقوقی - قانون عمومی)
الف) نبودن یک نهاد متمرکز دینی مستقل در دولت کشور گرجستان ، مانع جدی در زمینه تدوین، تصویب و نهادینه شدن سیاست دینی حرفه ای دولت محسوب می شود و از طرفی عدم هماهنگی و انسجام مناسب بین سازمان های دولتی مشکلات قابل توجهی را در حوزه دین بوجود آورده بود.
ب) این شرایط ایجاب می نمود تایک مؤسسه ویژه آژانس دولتی ادیان واموردینی با ابتکاردولت ومشارکت متخصصان و دانشمندان تاسیس شود. براساس تجارب تاریخی و ارزش های جهانی،تحقیقات حرفه ای و تجزیه و تحلیل علمی، آژانس توصیه هایی را در راستای مواجه با چالش های حوزه دین ارائه می دهد.
ج) مقاصد ایدئولوژیک آژانس،ترویج همزیستی مسالمت آمیز مبتنی بر برابری و تحمل در یک محیط چند قومی و چند مذهبی، براساس تجارب تاریخی و هنجارهای شناخته شده بین المللی تعریف شد.شعارآژانس ایمان، عمل آزادی است.
د) با مصوبه شماره ۱۱۷ مورخ ۱۹ ماه فوریه ۲۰۱۴ دولت گرجستان آژانس دولتی ادیان و اموردینی(شخص حقوقی قانون عمومی)تأسیس واساسنامه آن تصویب شد.براساس این مصوبه،این آژانس یک نهاد شخص حقوقی قانون عمومی است، که فعالیت های اطلاع رسانی،پژوهشی ، علمی-آموزشی و مشاوره ای را در در حوزه دین برای به نمایندگی از دولت گرجستان و نخست وزیر گرجستان انجام می دهد.
ر) اختیارات آژانس دولتی امور ادیان طبق آیین نامه به شرح زیر تعریف شده است:
- تحقیق و تدوین سیاست‌ها و خط مشی‌های دولت گرجستان در حوزه دین ومشارکت درفرایند سیاستگذاری.
- تهیه پیش نویس اقدامات قانونی و ارائه خدمات مشاوره ای و فراهم‌آوردن تسهیلات لازم برای موسسات و انجمن های دینی و مذهبی
- ساماندهی کلیه امور مرتبط با اجرای اهداف و مقاصد مندرج در توافقنامه دولت و کلیسای جامع ارتدکس.
- ایجاد هماهنگی و ارتباط سازمانی مناسب بین دولت گرجستان و سازمان های کشورهای اتحادیه اروپا .
- تحقیق و بهره گیری از تجارب و استانداردهای سازمان بین المللی و منطقه ای در زمینه دین .
- انجام مطالعات لازم برای تقویت مناسبات دینی در جامعه و ارائه پیشنهاد به دولت
- برقراری روابط و همکاری با سازمان های دینی و مذهبی مشابه در کشورهای مختلف.
- طراحی و تأسیس بانک جامع اطلاعات در حوزه دین و موسسات و انجمن های دینی و مذهبی.
- ساماندهی امور طراحی ، جانمای و احداث ساختمان ها و بناهای دینی – مذهبی
- حل و فصل موضوعات اختلافی احتمالی بین موسسات و انجمنهای مذهبی به نمایندگی از دولت گرجستان
- - سیاستگذاری و تصویب طرح های مناسب آموزشی در حوزه دین مطابق با قوانین و مقررات جاری دولت .
- ارائه پیشنهاد و توصیه برای حمایت از ایجاد محیطی مناسب برای تحمل و مدارا در جامعه مدنی
- تعمیق و ارتقاء گفتگوهای بین دینی و بین فرهنگی میان موسسات و انجمن های دینی و مذهبی.
- انجام دستورات نخست وزیر در حوزه دین" از طریق آژانس دولتی ادیان و امور دینی شامل :
- آژانس دولتی براساس اختیارات خود ،چشم انداز ، اهداف و خط مشی‌ها و سیاست های اساسی دینی دولت گرجستان را تعریف و تعیین نموده و برنامه‌ها ، طرح های عملیاتی را با همکاری سازمان های مذهبی، مراکز علمی- آموزشی و بخش مدنی آماده و به دولت ارائه می نماند و در صورت لزوم شوراهای، مشورتی دائمی و موقتی را تاسیس می کند.
- پیش نویس اسناد قانونی درحوز دین را با رویکرد از بین بردن شکاف های قانونی تدوین و به دولت ارائه می دهد.
- آگاهی عمومی را با رویکرد اصل تقویت ایمان عملی و آزادی انتخاب درونی هر انسان ارتقاء می دهد.
- با در نظر گرفتن اعتقادات دینی مردم گرجستان ؛ به طور مرتب گزارش ها و توصیه های سالانه سازمان های بین المللی مطالعه و بررسی می نماید.
- با در نظرگرفتن روندهای دینی کشور گرجستان و تجزیه و تحلیل وضعیت ژئوپلیتیک منطقه ای، سازوکارهایی مناسب برای جلوگیری از بروز اختلافات احتمالی به دلایل دینی و مذهبی را پیش بینی و تدوین می کند.
- بانک اطلاعاتی معتبر برای غلبه بر بیگانگی میان جامعه و گروه های مختلف دینی مذهبی ایجاد می کند.
برنامه اقدامی دولتی از حقوق بشر گرجستان (برای سال ها ۲۰۱۴-۲۰۱۵)
الف) مطابق باتصمیم دولت گرجستان، به منظور بهبودوضعیت حقوق بشردرگرجستان وانطباق و همخوانی رهنمودهای اصلی سیاست اجرائی قوه مجریه با استراتژی ملی حقوق بشر گرجستان (۲۰۱۴-۲۰۲۰) که از سوی پارلمان گرجستان، به عنوان یک "برنامه اقدامی حقوق بشر گرجستان" برای این دوره به تصویب رسیده بود براساس مصوبه شماره ۴۴۵ مورخ ۹/ ژوئیه ۲۰۱۴ دولت گرجستان یک " شورای هماهنگی بین نهادها" را برای نظارت برروند اجرای "برنامه اقدامی حقوق بشرگرجستان" تأسیس کرد.
ب) بند ۱۲ برنامه اقدامی حقوق بشر دولت گرجستان (۲۰۱۴-۲۰۱۵) به آزادی دین و عقیده و حمایت از حقوق اقلیت های مذهبی اختصاص یافته است.هدف از برنامه اقدام به ایجاد تحمل دینی وجلوگیری از تبعیض بر اساس نوع دین و مذهب است. در این بند مسئولیت های آژانس دولتی ادیان و امور دینی به همراه نهادهای مختلف دولتی ذکر شده است:
۱۲.۱. ایجاد ضمانت های قانونی برای محافظت از گروه های مذهبی از هر گونه تبعیض:
۱۲.۱.۱. مطالعه تجارب وروش های مورد استفاده سایر کشورها و تدوین راهبردهای توصیه ای مربوطه در مورد بوجود آوردن هنجارهای قانونی در زمینه احداث ساختمان های دینی- مذهبی.
۱۲.۲. جلوگیری مؤثر از بوجود آمدن جرم و جنایات ناشی از نفرت / عدم تحمل مذهبی:
۱۲.۲.. شناسایی شکاف های قانونی در حوزه دین و تهیه و ارائه طرح های ابتکاری و قانونی مربوطه.
۱۲.۳. تقویت اصل سکولاریسم در خدمات عمومی:
۱۲.۳.۱. افزایش آگاهی عمومی درباره موضوعات بی طرفی مذهبی و سکولاریسم.
۱۲.۴. جبران خسارت مادی و معنوی موسسات و سازمان های دینی و مذهبی:
۱۲.۴.۱. بررسی موضوع تعیین خسارات وارده به موسسات و سازمان های دینی - مذهبی و جبران بخشی از آن توسط آژانس دولتی ادیان و امور دینی .
۱۲.۴.۲. وزارت آموزش، علوم ، فرهنگ و ورزش و آژانس حفاظت از میراث فرهنگی باید برنامه حفظ، نگهداری و بازسازی ساختمان بناهای دینی سازمان ها و موسسات دینی مذهبی را در برنامه سالانه خود در نظر بگیرد.
۱۲.۴.۳. مالکیت تاریخی ساختمان های دینی مذهبی بررسی و تعیین تکلیف نماید؛
۱۲.۴.۴. تهیه ضوابط و مقررات قانونی برای ثبت قانونی ، مرمت و بازسازی بناهای دینی مذهبی.
۱۲.۵. تدوین و معرفی اصول برابری دینی در سیستم آموزشی :
۱۲.۵.۱.در تدوین کتب درسی ؛ محتوای کتب درسی می بایست با درنظر گرفتن تنوع دانش آموزان گرجستان از نظر نژاد،رنگ پوست،زبان،جنسیت ، مذهب ، دیدگاه سیاسی وسایر دیدگاه های اقلیت های قومی واجتماعی، محل سکونت و غیره در نطر گرفته شود.
۱۲.۵.۲. کتب درسی باید به رشد تفکر و نگرش غیر کلیشه ای و چند جانبه گرایی دانش آموزان کمک کند.
۱۲.۵.۳. وارد کردن یک مؤلفه توسعه حرفه ای در روش ها و راهبردهای آموزشی بین اعتقادی / بین فرهنگی در برنامه های توسعه حرفه ای معلمان.
۱۲.۶. ارتقاء آگاهی عمومی جامعه :
۱۲.۶.۱. تهیه یک ساز و کار اطلاع رسانی برای افزایش مدارا و تحمل در جامعه.
اجرای و نظارت بر استراتژی
الف) برای دستیابی به اهداف تعیین شده ، آژانس دولتی ادیان و امور دینی هر ساله برنامه اقدامات یک ساله را در چارچوب استراتژی توسعه سیاست های مذهبی کشور گرجستان ، تصویب و ابلاغ می کند و اقدامات را در دوره معین با در نظر گرفتن زمان اجرا و نتایج مورد انتظار ارزیابی می کند.
ب) در روند نظارت برمیزان تحقق اهداف ازپیش بینی شده در این سند، مطالعات و گزارش های موسسات و انجمن های دینی - مذهبی ، مشارکت عمومی مردم گرجستان، سازمان های محلی و بین المللی باید در نظر گرفته شود. نتایج این نظارت در گزارش عمومی سالانه آژانس دولتی ادیان و امور دینی منعکس می شود.
[۱] به موجب قانون خاص به وجود می آیند و به محض ایجاد و بدون نیاز به ثبت، دارای شخصیت حقوقی می شوند. ( برای فعالیت نیازمند ثبت نیستند ) . این گونه اشخاص مقید به مدت زمان نیستند و فعالیت آن ها مستمر است.
نظر شما