مقدمه

کمال مطلوب هرحکومت ملی ، برخورداری از ملت یکپارچه است که همگان به هویت فراگیر ملی تعلق خاطر داشته و به آن وفادار باشند . این مهم جز با سیاستگذاری و مدیریت مناسب به دست نمی آید . اتخاذ سیاست های خاص به گروه های قومی مختلف دارند باید در برنامه های متعدد سیاسی،اقتصادی و اجتماعی با ارضی جامعه گام بر دارند. گرجستان یک کشور چند قومی است بیشترمردم گرجستان مسیحی بوده و پیروکلیسای ارتدوکس گرجستان هستند و اقلیت های قومی ۱۶ درصد از کل جمعیت کشور را تشکیل می دهند.گروه های قومی شامل : گرجی ها ، آذربایجانی ها ،ارمنی ها، روس ها، اوستیایی ها ،یزیدیان ،یونانی ها ، یهودیان ،کیست ها ، اوکراینی ها ، آبخازی ها و آشوری ها می باشند.

گرجی‌ها ۸۳ درصد جمعیت گرجستان را تشکیل می‌دهند و اکثراً مسیحی ارتدکس و پیرو کلیسای ارتدکس گرجی هستند ؛ بعد از ارتدوکس های گرجی، مسلمانان بزرگترین اقلیت دینی این کشور محسوب می شوند که متشکل از آذری ها و دیگراقوام گرجی مسلمان ساکن در منطقه آجارا هستند. طبق آمار رسمی آژانس دولتی امور ادیان گرجستان که در سال ۲۰۱۹ ارائه شده است، حدود ۱۱ درصد جمعیت این کشور را ( با تعداد ۳۹۸۶۶۷ تن )مسلمانان تشکیل می دهند. این در حالی است که مسلمانان و مراکز مستقل ، ادعا می کنند که تعداد واقعی مسلمانان حداقل دو برابر آمار منتشر شده است.

 با توجه به وجود ارتباطات گسترده بین مسلمانان بویژه شیعیان این کشور با جمهوری اسلامی ایران ، شناخت سیاست گذاری های قومی و ارزیابی آنان برای درک این موضوع و برنامه ریزی های فرهنگی نیازمند واکاوی جدی می باشد. ادغام مدنی اقلیت های قومی پس از استقلال کشور گرجستان در سال ۱۹۹۱ مورد توجه ویژه قرار گرفت. بنابراین برای پایداری و بقا ، به ایجاد حس همبستگی ملی در بین اقوام خود نیاز داشتند.

از جمله اصلی ترین اقدام ها ، تدوین و اجرای سیاست های قومی مختلف است که بتوان از طریق آنها تعاملات و روابط مناسبی میان اقوام مختلف از یک طرف و بین اقوام و حکومت و همچنین با کشورهای همسایه و منطقه با منشاء قومی مشابه از طرف دیگر برقرار کرد . کشورهایی که گروه های قومی مختلف دارند بایستی در تصمیم گیری ها و برنامه های متعدد سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی با اتخاذ سیاست های خاص مربوط به گروه های قومی و با احترام گذاردن به تعدد آنان ، در راستای ایجاد همگرایی ، یکپارچگی و حفظ تمامیت ارضی جامعه گام بردارند  این موضوع به توجه مدیریت سیاسی جوامع در سیاست گذاری ها قومی نیاز دارد.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ، سازوکارهای ارتباطی موجود بین گروه های قومی مختل شد ،با توجه به پیش زمینه درگیری هایی که در سرزمین های آبخازیا و منطقه خودمختار سابق اوستیای جنوبی پدید آمد ، گرجستان موفق شد از درگیری با اقلیت های دیگر جلوگیری کند. اما به دلیل برخی اقدامات نادرست و ناموفق  دولت در زمینه ادغام مدنی اقلیت های قومی و حاکمیت ، روابط با اقلیت های قومی در دوره ای متشنج شد و این باعث کاهش درجه ای از مشارکت آنها در فرایندهای جاری کشور شد. از سال ۲۰۰۰ ، دولت گرجستان برای رفع ناکارآمدی ها، گام های خاصی را برای ادغام مدنی اقلیت های قومی برداشته است.

اسناد حقوقی و قانونی اقلیت های قومی امروز در گرجستان

در سال ۲۰۰۵ پارلمان گرجستان کنوانسیون چارچوب حمایت از اقلیت های ملی را تصویب کرد و در ۱ آوریل ۲۰۰۷ اولین گزارش ایالتی درباره وضعیت اقلیت های ملی به شورای اروپا ارسال شد. صرف نظر از این واقعیت که توجه دولت گرجستان به اقلیت های قومی در سال های اخیر بطور چشمگیری افزایش یافته است ، همچنان مشکلات جدی در رابطه با تدوین استراتزی طولانی مدت ادغام مدنی اقلیت ها وجود دارد. گرجستان  به عنوان عضو جامعه بین المللی ، چندین موافقت نامه بین المللی را تصویب کرده که تضمین هایی را برای اقلیت های قومی که در قلمرو گرجستان زندگی می کنند ، تأمین می کند. در زیر لیستی از این توافق نامه های مصوب گرجستان آمده است:

• اعلامیه جهانی حقوق بشر (۱۵.۰۹.۱۹۹۱)
• میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (۲۵.۰۱.۱۹۹۴)
• میثاق بین المللی حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی (۲۵.۰۱.۱۹۹۴)
• کنوانسیون بین المللی در مورد تبعیض در مورد اشتغال و شغل (۰۴.۰۵.۱۹۹۵)
• کنوانسیون فرهنگی اروپا (۱۶.۰۴.۱۹۹۷)
• کنوانسیون بین المللی رفع انواع اشکال تبعیض نژادی (۱۶.۰۴.۱۹۹۹)
• کنوانسیون حمایت از حقوق بشر و آزادیهای اساسی (۱۲.۰۵.۱۹۹۹)
• منشور اروپایی خودمختاری محلی (۱۶.۱۰.۲۰۰۴)
• کنوانسیون چارچوب حمایت از اقلیت های ملی (۱۳.۱۰.۲۰۰۵)
• کنوانسیون رئیسی اروپا درباره همکاری فرامرزی بین جوامع ارضی یا مقامات (۰۴.۱۱.۲۰۰۶)

قانون اساسی گرجستان نیز از حقوق برابر هر شهروند صرف نظر از نژاد، رنگ، زبان، جنسیت، مذهب، قومیت یا ملیت به رسمیت می شناسد. هرگونه نقض برابری شهروندان طبق قانون گرجستان قابل مجازات است.

الگوهای سیاستگذاری و مدیریت قومی

سه الگوی عمده ف ماهیت سیاست های قومی جوامع چند قومیتی را در زمان های مشخص و معین مفلوم می کند . این سه الگو عبارتند از : همانند سازی ، تکثرگرایی حامی برابری و تکثرگرایی نابرابر

الگوی اول همانندسازی [۲]

براساس تعریف ینگر همانند سازی فرایند تقلیل خط تمایز بوده ، و زمانی رخ می دهد که اعضا دو یا چند جامعه ، گروه های نژادی یا گروه های اجتماعی کوچک تر با یکدیگر همسان می شوند. اگر هدف از سیاست های همانند سازی را کاهش اختلافات فرهنگی و ساختاری در بین گروهای مختلف بدانیم ، در صورت تحقق کامل این سیاست ها و در نقطه اوج این فرایند، جامعه ای متجانس و همگن خواهیم داشت که در آن بین گروه ها از حیث نژادی و فرهنگی

تفاوتی وجود ندارد از این رو ، قومیت به عنوان ملاکی برای توزیع  نابرابر ثروت و قدرت چندان نقش موثری نخواهد داشت.

الگوی دوم : تکثرگرایی حامی برابری

این الگو، نقطه مقابل همانندسازی محسوب شده و در نتیجه ،تنوع گروهی و حفظ مرزهای جداکننده گروه های قومی را از یکدیگر تشویق می کند.در این الگو ، همه گروه های فرهنگی و قومی پذیرفته شده اند و از طریق مشارکت و همزیستی ، در عین حفظ وجوه تمایز خود با یکدیگر ، به یک نظام سیاسی و اجتماعی کلان تر تعلق خاطر دارند. در جامعه چندقومیتی که با اصول (تکثرگرایی مساوات طلبانه )هدایت می شود ، گروه های قومی تبدیل به گروه های ذی نفع سیاسی می شوند که بر سرمنافع اجتماعی با یکدیگر رقابت می کنند.

 الگوی سوم : تکثرگرایی نابرابر

 تکثرگرایی نابرابر دلالت بر نتایج و فرایندهایی دارد که به وضوع برای گروه های قومی جامعه نابرابرانه است . سیستم هایی تکثرگرایی نابرابر را سیاست هایی هدایت می کنند که گروه های قومی را از حیث ساختاری از یکدیگر مجزا و توزیع بسیار نابرابر قدرت و مزایا را تقویت می کنند.

 در نهایت می توان گفت ، کشوری در مدیریت تنوع قومی کارآمد محسوب شود که بتواند وحدت ملی خود را با احترام به تفاوت های قومی در همه ابعاد حفظ کرده و بالاتر ببرد . کشورهایی که پیچیدگی های نژادی ، قومی و حتی دینی و زبانی دارند ، بسترها و مولفه های مشترکی چون سرزمین واحد ، تاریخ ، فرهنگ ، اسطوره ها ، شهروندی و آمال و آرزوهای مشترک می تواند بستر همسازی و همنوایی ملی آنان شود .

در این بخش به بررسی وضعیت اقلیت های دینی و قومی گرجستان و سیاست ها و اقدامات دولت گرجستان در این زمینه می پردازیم :

تشریح مسئله

سیاست تبعیض آمیز گروه های سیاسی که پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی در گرجستان به قدرت رسیدند نیز عامل مهمی بود که منجر به مهاجرت اقلیت های قومی در آغاز دهه ۱۹۹۰ شد. با توجه به اقدامات ناسیونالیستی اولین رئیس جمهور گرجستان اقای زویاد قمساخوردیا در موارد متعدد ظلم به نمایندگان اقلیت های قومی بازتاب یافت. شعار "گرجستان برای گرجی ها" در بین مردم رواج پیدا کرد و جمعیت غیرگرجی ها  جایگاه "میهمان" پیدا کردند.پس از سرنگونی زویاد گامساخوردیا در سال ۱۹۹۲ ، وزیر امور خارجه سابق اتحاد جماهیر شوروی ادوارد شواردن زاده به قدرت رسید. وی از ادامه سخنان ملی گرایی خودداری کرد ، اما این امر باعث کاهش مهاجرت اقلیت ها نشد ؛ در حال حاضر موج شدید از مهاجرت اقلیت های گرجستان از بین رفته است و در حال حاضر تنها بخش کوچکی از اقلیت های قومی گرجستان برای کار در کشور روسیه و اتحادیه اروپا کشورشان را ترک می کنند. مسئله ادغام مدنی اقلیت های قومی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی مورد نگرانی جدی قرار گرفت ، هنگامی که گرجستان مجدداً استقلال خود را بدست آورد ، گروه های قومی اقلیت در شرایط متفاوت ظاهر شدند. غلبه حس ناسیونالیستی در ابتدای دهه ۱۹۹۰ در این کشور باعث ایجاد نوعی بی اعتمادی بین جمعیت اقوام گرجی و غیرگرجی شد.اعلام زبان گرجی به عنوان زبان رسمی و از بین رفتن جایگاه غالب زبان روسی که زبان اصلی ارتباط بین اقوام در زمان اتحاد جماهیر شوروی بود ، روابط بین گروه های قومی بیشتر تضعیف شد. این عوامل باعث انزوای اقلیت های قومی شده و در حقیقت آنها را به شهروندان فرعی درجه دوم تبدیل کرد و از منظر ثبات و توسعه ، این مسئله یک مانع جدی برای توسعه دموکراتیک و پایدار کشور شد. اگرجه دولت گرجستان قدم های بسیاری درجهت رفع مشکلات اقلیت ها برداشته است و بعد از استقلال ، مسلمانان گرجستان در انجام امور دینی و مذهبی خود از آزادی عمل برخوردار هستند و دولت برای انجام امور دینی ، امور مرمت و بازسازی مساجد و حقوق روحانیون اقلیت ها بودجه سالانه اختصاص داده است، مقاماتن دولتی در اعیاد دینی و ملی مانند عید فطر ، عید قربان و عید نوروز در جمع مسلمانان حاضر می شوند و به آنها این مناسبت ها را تبریک می گویند، همچنین مهم تر از همه  همزیستی مسالمت آمیز میان مسلمانان با پیروان سایر ادیان بویژه مسیحیت ارتدکس برقرار است.

مهاجرت در گرجستان

توخاشویلی و شلیا (۲۰۱۲) تاریخچه مهاجرت گرجستان را در سه دوره مهم تاریخی مشخص می کنند که در طی آن کاهش تعداد جمعیت رخ داده است:

1. جنگ جهانی اول
2. جنگ جهانی دوم و پیامدهای آن
3. دهه اول دوره پس از شوروی

کاهش جمعیت در دو دوره اول عمدتا ناشی از تلفات انسانی ناشی از مشارکت نیروهای نظامی گرجی ها در جنگ جهانی اول و دوم است که به ترتیب تلفات انسانی در جنگ جهانی اول ۰۰۰/۲۶۳ نفر و جنگ جهانی دوم ۰۰۰/۱۹۶ نفر تخمین زده می شود. در مقابل، از دست رفتن جمعیت در دوره پس از اتحاد جماهیر شوروی ، عمدتاً به مهاجرت بین المللی منسوب است و بیش از یک میلیون نفر برآورد می شود. نتایج حاصل از سرشماری سالهای ۱۹۸۹ و ۲۰۰۲ نشان می دهد که کاهش جمعیت مناطق روستایی بسیار کمتر از مناطق شهری تحت تأثیر قرار داده است. تقریباً ۹۰٪ این کاهش در مناطق شهری رخ داده است. به طور کلی ، جمعیت گرجستان از سال ۱۹۸۹ تا ۲۰۰۲ بیش از ۱ میلیون نفر کاهش یافته است.بیش از یک چهارم این کاهش (۰۰۰/۲۷۹ نفر) به دلیل جدای سرزمینی است. (GeoStat، ۲۰۱۳a: ۱۸).

محل اسکان اقلیت های قومی

امروز آذربایجانی ها(آذری ها) (۶.۵٪ از کل جمعیت کشور) بزرگترین اقلیت قومی گرجستان هستند و اکثریت آنها در استان  ﮐﻮﻣﻮﮐﺎرﺗﻠﯽ سکونت دارند. بزرگترین اقلیت قومی بعدی ارمنی ها هستند که ۵.۷٪ از کل جمعیت کشور را تشکیل می دهند و به طور فشرده در منطقه سامتسخه جاواختی زندگی می کنند. محل اسکان اقلیت های قومی درگرجستان به دو صورت می باشد: پراکنده و متمرکز.

سکونت گاه های متمرکزعمدتاً در مناطق کوموکارتلی و سامتسخه جاواختی، جایی که به ترتیب بیشتر آذربایجانی ها و ارمنی ها زندگی می کنند.این دو منطقه به ویژه از منظر تعداد اقلیت های قومی و توسعه خاص مناطق در دوره انتقالی متمایز هستند.آذربایجانی ها عمدتاً در مناطق مختلف گرجستان(کاختی،شیدا کارتلی)به طور فشرده زندگی می کنند. با این حال، اکثر آذربایجانی هایی که در گرجستان زندگی می کنند در منطقه کوموکارتلی مستقر هستند. آنها فقط ۴۵% از کل جمعیت استان کوموکارتلی را تشکیل می دهند. با این حال، در چهار منطقه دیگر از شش منطقه اصلی ، جمعیت آنها نماینده اکثریت مطلق یا نسبی هستند: مارنئولی(۱/۸۳٪)، دمانسی(۶۶.۷٪)، بولنیسی(۶۶٪) و گاردبانی(۴۳.۷٪) . ارامنه اکثریت در دو ناحیه سامتسخه و جاواختی تشکیل شده اند: آخالکالاکی (۹۴٪) و نینوتسیندا (۹۶٪) و در تسلا (۵۵٪) در کوموکارتلی سکونت گاه بزرگ آنها نیز در آخلیتسی (۳۶٪) می باشد و آنها بزرگترین اقلیت قومی در تفلیس (۸٪) را تشکیل می دهند. قرارگرفتن منطقه کوموکارتلی و منطقه سامتسخه جاواختی در مناطق مرزی کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان ، ممکن است در آینده باتوجه به شرایط سیاسی درمنطقه ودرگیری و تقابل جدی را بوجود آورد. بنابراین،انجام اقدامات مهم در زمینه ایجاد انسجام ملی میان تمام شهروندان گرجستان باید از اولویت های اصلی دولت باشد.این کشور باید از همه شهروندان خود فارغ از تعلق قومی محافظت کند، بدون ادغام مدنی اقلیت های قومی ، از لحاظ دموکراتیک ، توسعه پایدار بوجود نخواهد آمد و در صورت عدم حل این مشکل یا وضع موجود، در منطقه قومی قفقازجنوبی ، که منافع بسیاری از کشورها و گروه های سیاسی از آن عبور می کند، احتمال بروز خطر مداوم و درحال ظهور وجود دارد.

چالش های اصلی اقلیت های قومی

 چالش های اصلی اقلیت های قومی به شرح زیر می باشد که در ادامه مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و توصیه ها و راه کارهای برای حل مشکلات و توسعه مناسبات دینی جمهوری اسلامی ایران با مسلمانان اعم از شیعیان و اهل تسنن ارائه خواهد شد.

•  زبان مادری و آموزش زبان رسمی دولتی؛
• انزوای اطلاعاتی و رسانه ای ؛
• مشارکت سیاسی و مدنی؛
• مشارکت در زندگی اقتصادی و توسعه زیرساخت ها.
• مشارکت در زندگی فرهنگی.

سیاست  زبان و آموزش زبان رسمی دولتی

یکی از مشکلات حاد اقلیت های قومی موضوع آموزش زبان مادری اقلیت ها در مدارس و آموزش زبان رسمی گرجی برای اقلیت ها است. این مشکل یک مانع جدی در زمینه مشارکت اقلیت های قومی در زندگی اجتماعی و سیاسی است و این امر شانس موفقیت اقتصادی و حرفه ای آنها را کاهش می دهد. در زمان اتحاد جماهیر شوروی،روسی زبان ارتباطی میان اقوام ساکن گرجستان بود. مقامات اتحاد جماهیر شوروی چنین تلقین کرده بودند که زبان روسی یک زبان بین المللی است و مهارت افراد در زبان روسی یک عامل تعیین کننده برای مسیر شغلی مردم بویژه اقلیت ها بود ، ولی براساس سیاست های مدیریت قومی دولت گرجستان بعد از استقلال ، انگیزه یادگیری زبان گرجی در بین اقلیت ها بویژه شیعیان آذری زبان بشدت کاهش یافت و در نتیجه اتخاذ این سیاست، این وضعیت تاکنون نیز ادامه دارد و مشکل ارتباط بین اقوام گرجی و غیرگرجی پدید آمده است و زبان روسی دیگر جایگاه خود را به عنوان زبان ارتباطی بین قومی از دست داده است .اقلیت های قومی مجبورند در مراورات روزمره خود با جمعیت گرجی زبان گرجی صحبت کنند؛ ندانستن زبان رسمی(گرجی) از سوی اقلیت ها باعث عدم برقراری ارتباط و کاهش سطح مشارکت اقلیت ها در امور کلان کشور شده است و از طرفی  این شک و تردید را بین دولتمردان و مردم گرجی ایجاد کرده که اقلیت های قومی نسبت به دولت گرجستان وفادار نیستند، بنابراین شکاف بین گرجیان و اقلیت های قومی گسترش یافته است .در این ارتباط چندین شکاف در نظام  آموزش و پرورش از سال ۱۹۹۰ بوجود آمده و باعث کاهش سطح دانش اقلیت ها در زبان گرجی بویژه در مناطق کوموکارتلی و سامتسخه جاواختی شده است این شکاف ها عبارتند از:

1. نبود معلمان واجد شرایط و دو زبانه در مدارس غیر گرجی منطقه.
2. عدم وجود روش شناختی و علمی یکپارچه و مدرن در مورد آموزش زبان و آموزش دینی.
3. نبود کتابهای درسی استانداردها و وجود برنامه های پیچیده تدریس.
4. در درس تاریخ، نقش سایر اقلیت ها در شکل گیری گرجستان به عنوان یک کشور چند قومی، تبیین و اثبات نشده و در درس تاریخ دین ، فقط تاریخ دین ارتدکس تدریس می شود.

وزارت آموزش و علوم گرجستان  تلاش ها و اقداماتی را برای حل مشکلات اشاره شده انجام داده اند ازجمله آموزش زبان و ادبیات گرجستان در مدارس اقلیت ها اجباری شده است و به منظور ایجاد فرصت برابر برای هر شهروند گرجستان در سال ۲۰۰۸ برای فارغ التحصیلان مدارس اقلیت ها این امکان فراهم شده تا آزمون مهارت عمومی به زبان های آذربایجانی،ارمنی و روسی بگذارنند این امر پیش از این یک مانع جدی برای ورود اقلیت های قومی به دانشگاه ها بود البته اقلیت ها باید پیش از شروع تحصیلات دانشگاهی باید به مدت یکسال زبان گرجی را آموزش ببیند تا بتوانند واحدهای درسی دانشگاهی که به زبان گرجی می باشد را با موفقیت سپری کنند. البته سیاست وزارت آموزش و علوم معطوف به نسل جوان است و شامل نسل قدیمی اقلیت های قومی نمی شود ، بنابراین وضعیت ادامه تحصیل نسل جوان در دانشگاه ها فقط به زبان رسمی گرجی ممکن است و دانشگاه به زبان اقلیت ها یعنی آذری ، ارمنی و روسی وجود ندارد .

تحصیلات

براساس قانون آموزش عمومی گرجستان ، هر شهروند گرجستان حق دارد در صورتی که گرجی زبان مادری آنها نباشد،آموزش ابتدایی و متوسطه را به زبان مادری خود دریافت کنید.علاوه بر این ،آموزش زبان دولتی در مدارس نیز الزامی است و از سال ۲۰۰۸ ، دولت گرجستان بودجه مدارس اقلیت ها را بشرح زیر تامین کرده است :

1. ۱۴۱ مدرسه زبان ارمنی.
2. ۱۱۷ مدرسه زبان آذربایجانی
3. ۱۵۱ مدرسه روسی زبان

1. ۳ مدرسه زبان اوستیایی.
2. ۱۶۱ مدرسه دو زبانه
3. ۶  مدرسه سه زبانه

انزوای اطلاعاتی و رسانه ای اقلیت ها

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال گرجستان ، اکثر کانال های تلویزیونی متعلق به بخش خصوصی هستند الزام تلویزیون های خصوصی به پخش به زبان اقلیت ها عملاً غیرممکن است و این رسانه ها برنامه های خود را به زبان گرجی پخش می کنند و از سال ۲۰۰۵  فقط یک کانال تلویزیونی یک برنامه خبری کوتاه به زبان اقلیت ها (به زبان های آبخازیا ، اوستیایی،ارمنی،آذربایجانی و روسی) تهیه و پخش می کند و کیفیت برنامه های تلویویزن کشور گرجستان در رتبه پایین قرار دارد و مخاطبان بسیار کمی دارند ؛ اقلیت های قومی به دلیل ندانستن زبان گرجی عمدتاً وسایل رسانه ای غیرگرجی را انتخاب می کنند ؛ بنابراین، اقلیت ها از نظر دریافت اطلاعات و تاثیر پذیری فرهنگی،بیشتر وابسته به برنامه رسانه های کشورهای همسایه مانند ترکیه،روسیه،آذربایجان،ارمنستان هستند ؛ در نتیجه ، اقلیت های قومی به خوبی از وقایع ، فرهنگ و ارزش های فرهنگی کشورهای همسایه آگاه هستند ولی از اخبار و وقایع کشور گرجستان اطلاع چندانی ندارند ؛ وابستگی آنان به رسانه های خارجی باعث بروز مشکلات سیاسی نیز می شود و از طرفی در برخی موارد پوشش غیرحرفه ای وقایع و اخبار مناطق کوموکارتلی و سامتسخه جاواختی از سوی رسانه های گرجستان باعث شکل گیری نگرش منفی در بین اقلیت ها نسبت به حاکمیت می شود ؛ همه اینها شکاف بین اقلیت های قومی و بقیه جامعه را گسترش داده و نگرشی شکاکانه میان اقلیت های قومی نسبت به رسانه های گرجی زبان ایجاد کرده است ، اگرچه در قانون و آیین نامه داخلی رسانه ای مصوب سال ۲۰۰۶ تصریح شده باید به حقوق اقلیت های قومی و مذهبی احترام گذاشته شود ، اما این قانون به طور کامل ازسوی رسانه های گرجستان رعایت نمی شود ؛ همچنین رسانه های چاپی اقلیت های قومی به زبان اقلیت ها در گرجستان بسیار ضعیف توسعه یافته اند.

مشارکت سیاسی و مدنی اقلیت ها

از دهه ۱۹۹۰ ، میزان مشارکت اقلیت های قومی در زندگی سیاسی- عمومی بعد از استقلال گرجستان بسیار پایین است. عوامل متعددی در این زمینه موثر بودند : ندانستن زبان رسمی(گرجی)،رسیدگی به پرونده های قضایی در دادگاه ها به زبان گرجی، دشواری پیدا کردن شغل در دفاتر دولتی، بروز درگیری های قومی از جمله این عوامل هستند. از سال ۱۹۹۲-۱۹۹۵ در مجلس نمایندگان تعداد نمایندگان اقلیتهای قومی بسیار کم بود ولی از سال ۲۰۰۴ تعداد نماندگان اقلیت ها در پارلمان به طور قابل توجهی افزایش یافت اما از سال ۲۰۰۵ تا  ۲۰۰۸ تعدادی نمایندگان اقلیت های قومی به شش نفرکاهش یافت دلیل آن کاهش تعداد کل نمایندگان به۱۵۰ نفر و یک رقابت سیاسی بود. درحال حاضر آذری ها ۴ نماینده و ارمنی ها ۳ نماینده در پارلمان دارند. 

 به دلیل عدم مهارت در زبان گرجی، درجه ای  فعالیت نمایندگان مجلس اقلیت ها بسیار کم است در نتیجه این نمایندگان نمی تواند منافع و خواسته های اقلیت های قومی را طرح و از حقوق اقلیت ها دفاع کنند، زیرا آنها یا در جلسات شرکت نمی کنند و اگر هم شرکت کنند به دلیل ندانستن زبان گرجی، در جلسات مجلس سخنرانی نمی کنند و در لابی برای حل مشکلات اقلیت های قومی و توسعه زیرساخت ها در مناطق اقلیت نشین منفعل هستند.فعالیت نمایندگان اقلیت های قومی عمدتاً در تبریک دیدارهای مقامات گرجی از مناطق اقلیت نشین و بازدید از کشورهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان به همراه هیئت های پارلمان محدود می شود. برگه های رای گیری انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان فقط به زبان گرجی انجام می شود در نتیجه دستکاری  آراء آذربایجانی ها به یک فرآیند ساده تبدیل می شود و جدی ترین تخلفات در مناطق اقلیت نشین آذری مشاهده می شود. برخلاف آذربایجانی ها،ارمنی ها در زندگی سیاسی فعال تر و سازمان یافته تر هستند. میزان مشارکت اقلیت های قومی در احزاب سیاسی و به ویژه در احزاب مخالف کم است. مقامات دولتی مایل به نمایش گذاشتن نمایندگان قومی به عنوان یک دستاورد در حضور اقلیت ها در مشارکت سیاسی پس از استقلال هستند.

مشارکت در زندگی اقتصادی و توسعه زیرساخت ها

درگیری های قومی ، بی ثباتی سیاسی و تجزیه روابط اقتصادی سنتی بین جمهوری های اتحاد جماهیر شوروی که پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی ظهور کرد،منجربه فروپاشی زندگی اقتصادی درسرتاسر کشور،از جمله مناطق اقلیت نشین کاوموارتلی و جاواختی شد.دردهه۱۹۹۰ زیرساخت های اقتصادی کاملاً نابود شد،شرکت ها تعطیل شدند،ارتباطات ازنظم خارج شد ومشکلات جدی در منبع تغذیه پدید آمد. اقلیت های قومی در مقایسه با سایرمناطق گرجستان موفق به ایجاد اقتصاد پایدارترشدند. به دلیل صادرات محصولات کشاورزی به بازارهای داخلی به ویژه تفلیس وهمچنین در همسایگان ارمنستان،آذربایجان و روسیه ، حفظ یا نگهداری مزارع سنتی کشاورزی در این مناطق کم و بیش امکان پذیرشد .پس ازانقلاب گل سرخ ، جمعیت مناطق اقلیت نشین با چالش های اقتصادی جدید روبرو شدند.بسته شدن بازار عمده فروشی ساداخلو از اهمیت منطقه ای واقع در قلمرو مجاور گرجستان-آذربایجان و ارمنستان که به تجارت با کالاهای قاچاق و فرار مالیاتی متهم شده بود ، صدمات بزرگی به تجارت های کوچک و متوسط وارد کرد ، پس از انتشار قانون مالکیت اراضی کشاورزی در دهه ۱۹۹۰به دلیل عدم آگاهی اقلیت ها ، کشاورزان بخش بزرگی از زمین ها توسط مستاجران بزرگ تصرف شد و اکثر مردم بدون زمین مانده و در طی سالیان متمادی ، مردم مجبور به اجاره زمین باقیمت های نسبتاً بالا بودند. در حال حاضر دولت بودجه لازم برای توسعه اقتصادی و توانبخشی زیرساخت ها در مناطق اقلیت نشین اختصاص داده است ، همچنین پروژه های بین المللی در این مناطق اجرا می شود که سایر کشورها و سازمان های بین المللی نیز به همراه گرجستان درگیر هستند.

مشارکت در زندگی فرهنگی کشور

در نتیجه اوضاع اقتصادی ،اجتماعی و سیاسی وخیم و ناپایدار در کشور گرجستان در دهه ۱۹۹۰، زندگی فرهنگی اقلیت های قومی با مشکلات جدی روبرو شد . در دوره اتحاد جماهیر شوروی،فعالیت های مؤسسات فرهنگی کاملاً توسط دولت تأمین می شد. پس از قطع بودجه دولت و معرفی سیستم جدید بودجه مؤسسات فرهنگی، میزان مشارکت اقلیت های قومی در زندگی فرهنگی به میزان قابل توجهی کاهش یافت. مشکلات مشابهی درسراسر کشور پدید آمد. در شرایط کمبود بودجه ، کمک های مالی تنها راه بقا بود.

در مورد اقلیت های قومی ، کمک های مالی و فنی عمدتاً توسط بخش های دولتی یا خصوصی دولت های همسایه انجام می شد، که این خواسته ها را تنها در یک حد حداقل برآورده می کرد. برنامه هایی که باعث تقویت روابط فرهنگی بین اقوام مختلف ساکن گرجستان، به ویژه گرجی ها و اقلیت های قومی می شود، از سوی دولت عملی نمی شوند. مساعدت مالی و مادی دولت در باعث حفظ و تقویت هویت فرهنگی اقلیت های قومی خواهد شد.

سازمان هایی که در زمینه حمایت از اقلیت های قومی در گرجستان فعالیت می کنند

1. مرکز اروپایی مسائل اقلیت (ECMI) ، که در سال ۱۹۹۶ در آلمان تأسیس شد ، یک سازمان بین المللی است که در زمینه مدیریت اقلیت ها و حل و فصل مناقشات فعالیت می کند ECMI از طریق پروژه های عمل گرا ، جمع آوری اطلاعات و اسناد و مدارک مشاوره ، روابط اکثریت و اقلیت را در سراسر اروپا و همسایگانش تحت یک سیاست یکپارچه،  مدیریت و ساماندهی می کند. دفتر مرکزی ECMI در فلنسبورگ ، آلمان - به همراه دو دفتر منطقه ای مستقر در تفلیس -گرجستان و پریتینا - کوزوو- در راستای تقویت قوانین و ارائه بهترین شیوه در مدیریت اقلیت ها فعالیت می کند. به همین ترتیب ، ECMI ظرفیت جامعه مدنی و دولت ها را در ترغیب روابط سازنده بین اقلیت ها و ایالت ها افزایش می دهد . دفترECMI  از سال ۲۰۰۳  برای فعالیت در حوزه  قفقاز در تفلیس مستقر است.
2. انجمن سازمان ملل در گرجستان : انجمن اتحاد گرجستان (UNAG) یک سازمان غیردولتی است که در ۲۵ دسامبر ۱۹۹۵ تاسیس شده و در راستای ارتقاء مشارکت مدنی و حکمرانی دموکراتیک فعالیت می کند ، تا مهارت های لازم را برای جامعه گرجستان فراهم کند .این انجمن از سال ۱۹۹۶ عضو فدراسیون جهانی انجمن های سازمان ملل متحد است. سازمان ملل متحد گرجستان با همکاری دولت گرجستان و پشتیبانی مالی USAID برنامه چهار ساله ادغام ملی و تحمل در گرجستان (NITG) را برای ارتقاء حس همبستگی ملی را اجرا کرد.

1. موسسه صلح، دموکراسی و توسعه قفقاز : CIPDD سازمانی است که حوزه های وسیعی از فعالیت های مرتبط با توسعه دموکراسی در گرجستان را در بر می گیرد. پروژه های زیر توسط CIPDD اجرا شده است: رسانه های مستقل در قفقاز جنوبی ، حمایت از اقلیت های قومی برای مشارکت سیاسی دموکراتیک ، بهبود محیط زیست برای ادغام اقلیت های قومی در گرجستان از طریق پشتیبانی از اصلاحات در سیستم آموزش مدرسه.
2. بنیاد ALPE : یک سازمان غیر دولتی مستقل است که فعالیت های ارتباطی حرفه ای را با هدف تقویت جامعه مدنی در گرجستان دنبال می کند. یکی از پروژه های اجرا شده توسط ALPE "تقویت ادغام از طریق آموزش و فرهنگ تحمل" است.
3. بنیاد جامعه باز گرجستان : براساس اولویت های خود ، بنیاد جامعه باز گرجستان (OSGF) کمک های مالی به سازمان های غیرانتفاعی،غیردولتی یا افراد به منظور ارتقاء ارزش های یک جامعه آزاد در گرجستان ارائه می دهد.
4. مؤسسه آزادی : مؤسسه آزادی یک سازمان غیرانتفاعی و غیر حزبی است که از سیاست های لیبرال عمومی حمایت می کندو در حوزه های آزادی بیان ، دین و غیره فعالیت می کند.
5. بنیاد ادغام مدنی : بنیاد ادغام مدنی (CIF) یک سازمان غیردولتی ، غیرانتفاعی و غیر سیاسی است که برای ارتقاء مشارکت مدنی ، حقوق بشر و ادغام مدنی متعهد است. هدف اصلی CIF کمک به ادغام اقلیت های قومی در جامعه است. از جمله پروژه های اجرا شده توسط CIF زیر می توان نام برد: رسانه های مستقل برای ادغام ملکی حمایت از اقلیت های قومی برای مشارکت سیاسی دموکراتیک؛ آموزش حقوقی به عنوان راهی برای ادغام موفقیت آمیز اقلیت های ملی.

منبع :

POLICY ANALYSIS OF CIVIL INTEGRATION OF ETHNIC MINORITIES IN GEORGIA

 BTKK – Policy Research Group Ethnic Minorities Program

The study was published with funding of the UK Department for International Development (Grant AG ۵۰۵۳). Opinions expressed in the study may not refl ect the opinions of the UK Department for International Development.

۲۰۰۸ Tbilisi Project Director:  Mamuka Komakhia

Project Coordinator:  Revaz Bakhtadze

Legal Expert: Nino Khaindrava

© ۲۰۰۸ BTKK – Policy Research Group    ISBN ۹۷۸-۹۹_۱-۰-۰۶۲_-۱