باعث افتخار است که فرصت بحث در مورد "قدرت زنان در نوآوری علمی و فنّاوری" را با همه کارشناسان داشته باشم. نوآوری فنّاوری موتور (یا نیروی) اصلی پیشرفت جهان است و زنان با دیدگاه ها و خرد منحصر به فرد خود در حال تغییر چشم انداز توسعه فنّاوری هستند. در ادامه، تجربه چین را از سه بعد یعنی "توسعه و برخاست"، "مواجهه با چالش ها" و "توانمند سازی سیاست" به اشتراک خواهم گذاشت.
یک: برخاستن و توسعه زنان چینی در زمینه نوآوری علمی و فنّاوری
الف: اولویت آموزشی و برابری جنسیتی به عنوان دو نیروی محرک: چین بزرگترین سیستم آموزشی زنجیره ای کامل جهان را برای استعدادهای علمی و فنّاوری زن ایجاد کرده است.
دولت چین به تعمیق استراتژی ملی "اولویت آموزش، برابری جنسیتی" ادامه می دهد و با ایجاد یک سیستم آموزشی با کیفیت بالا و متعادل و حذف جامع نابرابری های جنسیتی در آموزش، بزرگترین سیستم آموزش ذخیره علم و فنّاوری زنان جهان را ایجاد کرده است که آموزش اجباری تا آموزش عالی را پوشش می دهد. در سطح آموزش اجباری، میزان خالص ثبت نام ابتدایی برای دختران در سال های اخیر در 99.9 درصد بالا باقی مانده است. با تکیه بر میکانیزم ارتقای کیفیت و تعادل آموزش اجباری، در مجموع 300 "پایگاه نمایشی برای آموزش علوم و فنّاوری دختران" در سراسر کشور ایجاد شده است. این پایگاه ها میلیون ها دختر را از طریق دوره های پیشرفته مانند برنامه نویسی هوش مصنوعی و شیوه های پرورش فضا پوشش می دهند تا بتوانند عمیقا در شیوه های نوآورانه شرکت کنند و توسعه آینده را در آزمایش ها درک کنند. در سطح آموزش عالی، توسعه زنان یک پیشرفت چند سطحی را نشان داده است: زنان 53 درصد از دانشجویان آموزش حرفه ای و بیش از 40 درصد از دانشجویان کارشناسی علوم و مهندسی را تشکیل می دهند. با در نظر گرفتن تیم کابین بیولوژیکی "Yuegong-1" دانشگاه هوانوردی و فضانوردی پکن (Beihang University) به عنوان مثال، محققان زن 65 درصد را تشکیل می دهند و نتایج موفقیت آمیز آن به نمونه ای واضح از "کمبودی در دانشمندان زن در زمینه علم و فنّاوری سخت وجود ندارد" تبدیل شده است. این سلسله پیشرفت ها از نقش اساسی حذف جامع نابرابری های جنسیتی در آموزش اجباری و ایجاد یک سیستم آموزشی با کیفیت و متوازن جدایی ناپذیر است.
ب: راهنمایی استراتژیک، پیشرفت های چند بعدی: راهنمایی پروژه اصلی استعدادهای علم و فنّاوری زن چین، اثربخشی آموزش سیستماتیک ملی را نشان می دهد.
در زمینه پروژه های بزرگ ملی علم و فنّاوری، استعدادهای علمی و فنّاوری زن در حال دستیابی به پیشرفت جهشی از "مشارکت کنندگان مهم" به "رهبران کلیدی" هستند. در پروژه های استراتژیک مانند پروازهای فضایی سرنشین دار و محاسبات کوانتومی، میزان مشارکت محققان زن از 30 درصد فراتر رفته است. در فاز سوم ایستگاه فضایی چین"Tiangong"، مهندسان زن هوافضا 35 درصد را به خود اختصاص می دهند و پروژه "تشخیص ذرات کیهانی" به رهبری تیم وانگ یا پینگ (Wang ya ping) برنده جایزه طلای بین المللی نوآوری هوافضا در سال 2024 شد. در زمینه اکتشافات اعماق دریا، تانگ لی می (Tang li mei)، اولین غواص زن از "کشتی زیردریایی سرنشین دار جیائولونگ"، کشف گونه های جدید در منطقه گرمابی بستر دریا را رهبری کرد و گزارش تحقیقات علمی او به عنوان الگویی از آموزش دریایی توسط یونسکو فهرست شد؛ در زمینه زندگی و سلامت، مشتقات آرتمیسینین توسعه یافته توسط تیم تو یو یو (Tu Youyou) منجر به ٪99.8 میزان درمان مالاریا، و میلیون ها نفر از کودکان آفریقایی از طریق "ابتکار سلامت زنان آفریقای مرکزی" نجات یافته اند؛ در زمینه حکمرانی اخلاق دیجیتال، "کمیته اخلاق زنان در علم و فنّاوری" که توسط فدراسیون زنان سراسر چین ترویج می شود، اولین "دستورالعمل هایی برای توسعه هوش مصنوعی" در جهان را تدوین کرده است و 62 درصد از مفاد اصلی آن توسط دانشمندان زن چینی تهیه شده است. این مجموعه از پیشرفت ها اثربخشی مکانیسم آموزش سیستماتیک تحت استراتژی ملی "اولویت آموزشی و برابری جنسیتی" را تأیید می کند و ارزش پیشرو زنان در ساخت قدرت علمی و فنّاوری را برجسته می کند.
دو: چالش های پیش روی زنان چینی در زمینه نوآوری علمی و فنّاوری
در سال های اخیر، تیم استعدادهای علمی و فنّاوری زن چین روند "ارتقاء کمیت و کیفیت" را نشان داده است: از سال 2024، کارگران علمی و فنّاوری زن 45.8 درصد از پرسنل علمی و فنّاوری کشور را تشکیل می دهند و بیش از 6000 رهبر پروژه زن در پروژه های کلیدی تحقیق و توسعه ملی وجود دارد که 27 درصد از نیروی ستون فقرات را تشکیل می دهند و میزان مشارکت زنان در تحقیقات پایه، فنّاوری مهندسی و سایر زمینه ها همچنان در حال افزایش بوده است. با این حال، هنوز چالش های ساختاری برای نقش زنان در علم و فنّاوری وجود دارد.
الف: کمبود استعدادهای علمی و فنّاوری زن در سطح بالا هنوز وجود دارد
در حال حاضر زنان حدود 45.8 درصد از کارگران علمی و فنّاوری چین را تشکیل می دهند، اما با بهبود موقعیت های حرفه ای و فنی، نسبت زنان به تدریج کاهش یافته و کمبود رهبران علمی و فناوری زن وجود دارد. در سال 2019، زنان به ترتیب 6% و %5.3 از دانشگاهیان آکادمی علوم چین و آکادمی مهندسی چین را تشکیل می دادند. تنها 10 درصد از زنان برای برنامه استعدادهای ملی انتخاب می شوند.
ب: استعدادهای فنّاوری زنان منابع کافی ندارند.
اول، از نظر بودجه پروژه، داده های بنیاد ملی علوم طبیعی چین نشان می دهد که زنان 27 درصد از پروژه های تحقیقاتی پایه (مانند بودجه جوانان) را تشکیل می دهند، اما 11.6 درصد از پروژه های کلیدی دانشمندان ارشد زن و کمتر از 8 درصد از پروژه های گروه تحقیقاتی نوآورانه هستند. در سال 2025، 9.7 درصد از زنان برای برنامه جوانان برجسته انتخاب می شوند که به طور قابل توجهی کمتر از نرخ درخواست 19 درصد است؛ دوم، از نظر تصمیم گیری علم و فنّاوری، زنان کمتر از 20 درصد از کارشناسان مشاوره استراتژی ملی علم و فنّاوری را تشکیل می دهند. نسبت اعضای زن کمیته بررسی نهایی جایزه ملی علم و فنّاوری کمتر از 15 درصد، میزان مشارکت زنان در گروه مشورتی راهبردی ملی کمتر از 10 درصد است و دیدگاه جنسیتی در تدوین مسیرهای عمده علمی و فنّاوری غایب است؛ سوم، از نظر شبکه های دانشگاهی، بیش از 30 درصد از استعدادهای علمی و فنّاوری زن به دلیل عدم مشارکت در کنفرانس های بین المللی، نمی توانند توانایی خود را بهبود ببخشند. میزان مشارکت زنان در همکاری های بین المللی در زمینه ها مانند هوش مصنوعی کمتر از یک سوم مردان است. تفاوت جنسیتی در تخصیص منابع ضمنی مانند زمان استفاده از آزمایشگاه وجود دارد که 27 درصد کمتر از مردان است.
پ: استعدادهای فنی زنان با فشار دوگانه یعنی کار و خانواده روبرو هستند.
در سال 2024، 78 درصد از محققان زن به دلیل زایمان با وقفه مداوم تحقیقات علمی مواجه شد و میزان وقف تحقیقات علمی پس از زایمان 3.2 برابر گروه مردان است. همپوشانی بین دوره باروری و دوره طلایی توسعه حرفه ای منجر به کاهش 42 درصدی میانگین زمان تحقیق علمی موثر روزانه شده است. سیستم ارزیابی فعلی موسسات تحقیقاتی علمی به طور کلی فاقد مکانیزمی برای ارزیابی انعطاف پذیری بارداری و شیردهی است و تنها 12 درصد از آزمایشگاه های کلیدی دولتی یک سیستم دوره باروری انعطاف پذیری ایجاد کرده اند. در استخدام شغلی، تنها 6 درصد از مؤسسات سیاست اعلام تعویق را برای محققان علمی زن باردار و شیرده اجرا کردند. کمتر از 20 درصد از میزان پوشش مکانیسم های تضمین تحقیقات علمی دوستدار زایمان به دست می آید. میزان خدمات و مراقبت از کودکان مؤسسات تحقیقاتی علمی در استان های غربی تنها یک سوم منطقه شرقی است. در نتیجه تبعیض ضمنی، دسترسی زنان به منابعی مانند حق استفاده از تجهیزات تحقیقات علمی و سهمیه تبادل دانشگاهی 23 تا 35 درصد کمتر از مردان است.
سه: توانمندسازی سیاست: ایجاد یک اکوسیستم نوآوری "دوستدار زنان"
به منظور شکستن گلوگاه توسعه شغلی استعدادهای علمی و فنّاوری زنان و تحریک نشاط نوآوری، وزارت علوم و فنّاوری به همراه 13 بخش از جمله فدراسیون زنان سراسر چین، «اقدامات متعددی برای حمایت از استعدادهای علمی و فنّاوری زن برای ایفای نقش بیشتر در نوآوری علمی و فنّاوری» را صادر کرد که یک چارچوب حمایتی سیستماتیک را از طریق شش بعد ایجاد می کند: پرورش استعدادهای علمی و فنّاوری زن در سطح بالا، حمایت جدی از نوآوری و کارآفرینی استعدادها، بهبود مکانیسم ارزیابی و تشویق، حمایت از تحقیقات علمی استعدادهای زنان باردار و شیرده، تقویت پرورش استعدادهای علمی ذخیره زنان و کارهای اساسی.
الف: مکانیسم آموزش، نردبان "سقف" حرفه را می شکند.
اول، از نظر حمایت از پروژه، "طرح آموزشی دوره ی کامل برای دانشمندان زن" در برنامه تحقیق و توسعه کلیدی ملی تنظیم شده است، سن درخواست برای زنان برای پروژه جوانان بنیاد ملی علوم طبیعی چین به 40 سال کاهش یافته است، و برنامه جوانان برجسته یک کانال انحصاری برای زنان ایجاد کرده است. دوم، از نظر مشارکت در تصمیم گیری، لازم است که کارشناسان زن حداقل 30 درصد از فعالیت هایی مانند تدوین سیاست های علم و فنّاوری و بررسی پروژه ها را به خود اختصاص دهند تا صدای زنان در اکوسیستم نوآوری علم و فنّاوری تقویت شود. در سال 2024، تعداد زنان در مجموعه کارشناسان بررسی جایزه ملی علم و فنّاوری به 35 درصد افزایش یافته است. سوم، از نظر انتخاب استعداد، طرح ملی استعدادها اصل "اولویت زنان با شرایط یکسان" را اجرا می کند و نسبت زنان در میان دانشگاهیان جدید آکادمی علوم چین در سال 2024 به 12 درصد افزایش می یابد که رکورد بالایی است.
ب: یک محیط تحقیقاتی دوستدار باروری بسازید.
اول، از نظر مکانیسم کاری انعطاف پذیر، مؤسسات تحقیقاتی علمی در سراسر کشور یک "سیستم نقطه انعطاف پذیر برای مشاغل تحقیقات علمی" را اجرا کرده اند که امکان ارزیابی بارداری و شیردهی را تا 24 ماه به حالت تعلیق در می آورد. پس از آزمایشی در دانشگاه Tsinghua، میزان برنده شدن محققان زن در پروژه های ملی 22 درصد افزایش یافت. سیستم "بانک زمان تحقیقات علمی" برای حمایت از انباشت امتیاز در ساعات کاری غیر پیوسته ایجاد شده است و دوره ی ارزیابی سالانه 46 آزمایشگاه کلیدی محقق شده است. دوم، از نظر ضمانت های ویژه، یک میلیارد یوان "صندوق ویژه برای احیای تحقیقات علمی زنان" راه اندازی شده است و 2,135 زن برای بازگشت به آزمایشگاه در سال 2024 تأمین مالی شده است و 32 درصد از پروژه های تأمین شده به پیشرفت های تکنولوژیکی دست یافته اند. "طرح سه ساله تسریع تحقیقات علمی" برای کسانی که پس از زایمان به آزمایشگاه باز می گردند اجرا می شود و نرخ یارانه خرید تجهیزات پشتیبانی به 45 درصد افزایش می یابد. سوم، از نظر امکانات پشتیبانی، میزان پوشش اتاق های جدید مادر و نوزاد در پارک علم و فنّاوری ملی به 95 درصد رسیده است و یک مرکز نگهداری هوشمند 24 ساعته با میانگین زمان سرویس روزانه 18 ساعت ساخته شده است. در منطقه دلتای رودخانه یانگ تسه، "بسته حمایت از خانواده تحقیقاتی علمی" به صورت آزمایشی اجرا شد، از جمله رفت و آمد انعطاف پذیر، مشاوره آموزشی کودکان و سایر خدمات، و میزان رضایت به 91 درصد رسید و به طور موثر تعارض زمانی بین والدین و تحقیقات علمی را حل کرد.
پ: مکانیسم تشویقی کل زنجیره باعث تحریک نشاط نوآوری می شود
اول، سیستم ارزیابی را بازسازی کنید. اثربخشی اجرای برابری جنسیتی در شاخص های اصلی ارزیابی سالانه موسسات تحقیقاتی علمی گنجانده شده است و 30 دانشگاه، از جمله دانشگاه Tsinghua، در اجرای آزمایشی "مدل ارزیابی پویای دوره ی زایمان" برای نتایج تحقیقات علمی پیشگام شده اند و مکانیسم تبدیل سنتی برای نتایج ازدواج و فرزندآوری لغو شده است. در سه سال گذشته، میانگین کارایی برونده تحصیلی پژوهشگران زن در واحدهای پایلوت 19 درصد افزایش یافته و میزان موفقیت ادامه پروژه پس از زایمان به 78 درصد افزایش یافته است.
دوم، سیستم افتخار ارتقا یافته است. در جوایز ملی مانند جایزه علم و فنّاوری جوانان چین و مسابقه نوآوری ملی، یک هیئت داوری مستقل زن تشکیل می شود و نسبت زنان برنده جوایز در سال 2024 به 36 درصد می رسد که نسبت به قبل از اصلاحات 8 درصد افزایش داشته است. پس از اجرای سیاست "اولویت زنان با شرایط یکسان" در مکانیسم همکاری دانشگاهی، نسبت دانشگاهیان زن جدید آکادمی علوم چین و آکادمی علوم چین در سال 2025 به رکورد بالایی رسیده است. سوم، اکوسیستم کارآفرینی بهینه شده است. تصریح شده است که سهم بنیانگذاران زن در پروژه های تدارکات دولتی برای شرکت های کوچک و متوسط مبتنی بر فنّاوری نباید کمتر از 20 درصد باشد و میزان اجرای واقعی در سال 2024 به 23 درصد رسیده است. با تکیه بر پروژه "اقدام زنان نوآوری علم و فنّاوری"، 20 مؤسسه زن پیشرو در علم و فنّاوری را با ارزش بیش از 10 میلیارد یوان پرورش داده است که زمینه های استراتژیک مانند هوش مصنوعی و زیست پزشکی را پوشش می دهد.
علاوه بر این، چین به طور سیستماتیک "معیار نوآوری علم و فنّاوری زنان" را شکل داده است، موارد موفقیت آمیز دانشمندان زن را عمیقا کاوش کرده و به فعالیت هایی مانند "تبلیغات زنان" برای ایجاد تبلغات چند سطحی متکی است و یک سیستم نمونه از "دانشگاهیان برتر + استعدادهای جوان + کارشناسان مردمی" شکل داده است. عمل فوق انگیزه درونی جامعه پژوهشی زنان را فعال کرده است. در سال 2024، تعداد درخواست ها برای ستون فقرات زنان آزمایشگاه های کلیدی نسبت به سال گذشته 18 درصد افزایش می یابد و نسبت تیم های زن در زمینه های فنّاوری و اطلاعاتی مانند هوش مصنوعی از 30 درصد فراتر رفته است.
خانم ها و آقایان! جوهر علم و فنّاوری خدمت به کرامت و رفاه انسان است. چین و ایران از جاده ابریشم برای اتصال خرد و تمدن استفاده کردند. در موج جهانی نوآوری های علمی و فنّاوری امروزی، استعدادهای علمی و فنّاوری زن از چین و ایران با استوار و خرد در حال تزریق شتاب جدیدی به توسعه علمی و فناوری دو کشور هستند. بیایید دست به دست هم دهیم تا همکاری های عملی را برای دستیابی به "همزیستی هماهنگ بین فرهنگ های مختلف" تعمیق دهیم و در عین حال خرد زنان را برای برابری جنسیتی جهانی و نوآوری های علمی و فنّاوری فراهم کنیم و سهم بیشتری به ترویج ساختن سرنوشت مشترک بشر داشته باشیم.
نظر شما