شناخت ترکیب جمعیتی یونان: تغییرات جمعیتی یونان در سالهای اخیر چگونه خواهد بود؟ اثرات این پدیده چگونه خواهد بود؟ چگونه میتوان شاخص باروری را در انطباق با دادههای جدید افزایش داد؟»
۱. اقتصاد یونان و مسائل جمعیتشناسی
این مقاله که خلاصه برآیندهای آن در اینجا ارائه میشود، جدیدترین و بهروزترین تحقیقی است که به وسیله مرکز مطالعاتی ـ تحقیقاتی زیانوسیس و با همکاری گروهی از محققان مرکز ملّی تحقیقات اجتماعی به سرپرستی دکتر «ذیونیسیس بالورذوس» در باب جمعیتشناسی یونان انجام شده است. این تحقیق، نرخ باروری یونان و سایر کشورهای اروپایی را به تصویر میکشد، سیاستهای حمایتی خانواده را در هر کشور بررسی و تحلیل میکند و الگویی مناسب برای خانواده یونانی در راستای حمایت و افزایش نرخ زاد و ولد ارائه میدهد. در این مطالعه، به سئولات زیر پاسخ داده میشود:
ـ چرا خانوادههای یونانی کمتر صاحب فرزند میشوند؟
ـ چرا بهتازگی خانوادهها در سنین بالاتر صاحب فرزند میشوند؟
ـ علل بروز و عواقب این مسائل چیست؟
۲. وضعیت امروز یونان چگونه است؟
در میان تمام کشورهای اروپایی، میزان نرخ باروری چند دههای است که از «محدوده تجدید نسل» (۲.۱ کودک برای هر زن) کاهش یافتهاست. این تغییرات در یونان از انتهای دهه ۸۰ آغاز شد؛ یعنی زمانی که شاخص باروری در یونان به زیر ۱.۵ رسید. از آن دوره به این سو، این روند پیوسته ادامه داشت و حتّی در سال ۱۹۹۹ میلادی به ۱.۲۳ رسید.
در سال ۲۰۱۶ میلادی، شاخص باروری در کشور یونان به ۱.۳۸ رسید که یکی از کمترین آمارها در بین کشورهای دنیا بود. امروزه تنها ۱۰۰۰۰۰ کودک سالانه در یونان متولد میشوند. به طور میانگین، زنان یونانی اولین فرزند خود را در سن ۳۰.۳ سال (در سال ۲۰۱۶ میلادی و ۲۸.۸ در سال ۲۰۰۸) به دنیا میآورند. میانگین این عدد در کشورهای اروپایی، ۲۹ سال است. تقریباً یکی از هر چهار زایمان زنان در یونان بین سن ۳۵ تا ۳۹ سال انجام میگیرد. یکی از بیشترین میزان زایمان زنان بالای ۴۰ سال در کشورهای اتحادیه اروپا با %۵.۳ متعلق به زنان یونانی است.
آمارها حاکی از آن است که %۸.۳ زنان متولد ۱۹۵۵ هیچ فرزندی به دنیا نیاوردهاند که این میزان در بین زنان یونانی متولد ۱۹۶۵ به %۱۶.۳میرسد. تنها %۸.۹ کودکان یونانی زیر سه سال به مکانهای مراقبتی کودک دسترسی دارند. این عدد نسبت به چشماندازی که اتحادیه اروپا برای سال ۲۰۲۰ میلادی (%۳۳) در نظر گرفته، بسیار پایین است.
از کشورهای اروپایی که موفق شدند شاخص باروری خود را نسبت به دیگر کشورها بالاتر نگاه دارند، سوئد ( ۱.۸۵) و فرانسه (۱.۹۲) می باشند که سیاستهای مبتنی بر حمایت از خانوادهها را با در نظر گرفتن شرایط، نیازها و تعریف جدید خانواده اعمال میکنند.
شکل ۱. تغییرات باروری در یونان ۱۹۶۰-۲۰۱۶
۳. پیشنهادها در این حوزه
اتخاذ سیاستهای مناسب برای حمایت از افزایش باروری و خانواده بر سه محور است:
ـ حمایت فعال اقتصادی و اجتماعی از خانوادهها؛
ـ همگام و همراستا کردن زندگی خانوادگی و شغل؛
ـ حمایت از زاد و ولد و ایجاد محیطی مثبت برای زندگی خانوادگی؛
در این چهارچوب، مجموعهای از پیشنهادها که محققان این حوزه به آن دست یافتهاند، عبارتند از:
ـ تقویت و افزایش بستههای حمایت مالی کودک و پرداخت آن از اولین فرزند؛
ـ پرداخت مبلغی بالاتر به مادران زیر سی سال که صاحب فرزند میشوند (۲۰۰۰ یورو برای هر کودک)؛
ـ افزایش بستههای حمایتی زایمان؛
ـ گسترش معیارهای قبولی کودکان در مراکز نگهداری کودک (= مهدهای کودک)؛
ـ حمایت شهرداریها در ایجاد و ساخت مراکز بازی کودکان و خانههای کودک که پذیرای کودکان تا رده سنّی دو سال و نیم باشد.
ـ ورود ساختارهای نو، از جمله «مؤسسه همیاران مادر»، برای کمک به زنانی که ۴ تا ۵ فرزند دارند.
ـ ایجاد بخش ویژه «سیاستهای جمعیتشناسی» در مجلس (در چهارچوب برنامه و بودجه کشور) که ریاست آن زیر نظر رئیس مجلس باشد و خود او وضعیت جمعیتشناسی کشور را بررسی و نحوه اجرای سیاستهای اتخاذشده در این حوزه را کنترل و راستیآزمایی کند.
۴. مشکل جمعیتشناسی یونان
از سال ۲۰۱۱ میلادی تاکنون و برای اولین بار پس از دو جنگ جهانی، جمعیت یونان بهشدت رو به کاهش است. نوزادان جدید یونانی و یا حتّی فرزندان کسانی که به این کشور مهاجرت میکنند، بسیار کمتر از میزان مرگ و میر و یا مهاجرت یونانیان به سایر کشورهاست. در این میان، یونان با پیری جمعیتی شدیدی روبهروست.
شکل۲. جمعیت یونان ۱۹۵۱-۲۰۵۰
۵. برخی دیگر از نتایج این تحقیق
ـ بر اساس اطلاعات بهدستآمده، جمعیت کشور یونان در سال ۲۰۵۰ میلادی، در خوشبینانهترین حالت خود، ۱۰ میلیون نفر و در بدبینانهترین حالت آن ۸.۳ خواهد بود.
ـ متوسط سنّی یونانیها (زن و مرد) در سال ۱۹۵۱ میلادی، ۲۶ سال بود و امروزه این عدد، ۴۴ سال است. انتظار میرود که این عدد در چند سال آینده، ۵ـ۸ سال پیرتر شود.
ـ کودکان مدرسهای (۳ـ۱۷ سال) در آینده بهشدت کاهش خواهند یافت.
ـ نیروی کار بالفعل از ۷ میلیون نفر در سال ۲۰۱۵ میلادی به ۴.۸ـ۵.۵ میلیون کاهش خواهد یافت.
شکل۳. متوسط سن زایمان در میان کشورهای اروپایی در سال ۲۰۱۶
نظر شما