کتاب «پیش از این، بدین شکل فتوا نمی‌دادی !!»
اثر شیخ دکتر ابراهیم الشایبی؛ نگاهی پیشدستانه و نوگرا به ذهنیت فتوایی
به قلم: بدری بن منور
ما امروز بین فتواهای بحران و بحران فتواها زندگی می‌کنیم. لذا لازم است که جهان جدیدی را در دنیای فتوا تعریف کنیم که با متغیرهای جهان همراه باشد. 
این فهم و این پیشدستی را شیخ دکتر ابراهیم الشایبی درک کرد. به همین دلیل عنوان "پیش از این بدین شکل فتوا نمی‌دادی" را بر کتاب خود نهاد تا سرشار از نگاه پیشدستانه و تجدیدگرای ذهنیت فتوایی باشد. 
پیش از ورود به جزئیات این اثر جدید، به معرفی مؤلف و پرونده علمی او می‌پردازیم. 
•  قامتی که با بردباری و رؤیا بلند گشت:
ما را می‌بینید که به این چهره‌ها و این کوه ثابت می‌نگریم.. زیبا منظر... با چهره‌ای درخشان... صبور.. خورشیدی که با تواضعش بالا می‌رود... و شهابی که با دانشش می‌درخشد... ذریه شرافت و شکوه. اصالتش از بنی شیبه، متولیان کعبه و کلیدداران مسجد الحرام است... از نسل خاندان علم ناب است که از جدشان هاشم بن ابراهیم الشیبی از اهالی مکه مکرمه سرچشمه می‌گیرد. او از شاخه خاندان شیبی تونس است که در منطقه الحامه ساکن هستند و جدشان سیدی نصر بن علی الشیبی است که اصالتش به قبیله الشیاب در لیبی باز می‌گردد و به سالم الشیبی، یکی از اولیای مهاجر از اهالی منطقه الساقیه الحمراء در صحرای مغرب باز می‌گردد و از منطقه الحامه که سرشار از چشمه، نخلستان و سرسبزی است، به تونس آمدند.
وی با طی کردن مراحل آموزشی و تحصیلی دشوار، توانست از لیسانس به فوق لیسانس و سپس دکترای علوم اسلامی از دانشگاه زیتونه دست یابد.
گام‌های حرفه‌ای دشواری را برداشت که از وابسته فرهنگی، امام و خطیب و واعظ و ناظر گرفته تا ریاست یک سازمان وابسته به وزارت امور دینی را شامل می‌شود و امروز، بر کرسی استادی فقه در مرکز آموزش عالی تمدن اسلامی نشسته است. 
شیخ دکتر ابراهیم الشایبی، مردی سرشار از عاطفه جوشان و احساس لطیف و پر از اشک است. مانند بسیاری از شیوخی که در حوزه تبلیغ سخن می‌گویند، به راحتی می‌گرید.
او شیخی است که از منطق اصولی تحقیق شده و بررسی شده، و قلب چشنده صوفی، ذهن محدث راوی، زیرکی فقیه متحبر و درک یک مبلغ روشنفکر برخوردار است و در عموم سخنانی که در سخنان، خطبه‌ها، سخنرانی‌ها، تألیفات و کتاب‌هایش مطرح می‌کند، حرارت خاصی را احساس می‌کنید. برخی از نوشته‌های ایشان عبارتند از: اهدای عضو بین پرسشگر و فقیه، اختلافات بی‌ثمر بین مسلمانان، آداب متوفی بین عادت‌های مردمی و احکام شرعی، مناسبت‌های ما بین شریعت و جامعه، موسم حج بین موجود و مطلوب، مبلغان و نه متجاوزان، پیش از این بدین شکل فتوا نمی‌دادی.
همچنین، از سخنانی که از سال‌ها قبل از طریق تریبون‌های رسانه‌ای دینی اعم از رادیویی و تلویزیونی بیان می‌دارد، رایحه صداقت، غیرت و وطن‌دوستی را استشمام می‌کنید. شاخه‌های آگاهی را در جان‌ها می‌کارد و زره‌های پاسخ به شبهات و دفاع از مسلک اشعری در دو حوزه منقول و معقول و مذهب مالکی خالص و نزدیک به امور وحیانی به علاوه تصوف سنی را بر می‌آورد و همه تلاش او، کرامت بخشی و صفا بخشی به زندگی است. و برای اینکه ناظران بشارت برگیرند و شادمان شوند، خوب است بدانند که او در ظاهر نیز بر هویت خود اصرار دارد و عبا و قبا و عمامه می‌پوشد و با گشاده‌رویی سخن می‌گوید و با زیرکی با سخنان همراهی می‌کند.
شیخ دکتر ابراهیم الشایبی ستاره پرفروغ و مبلغی است که از خردی برخوردار است که آموزشش را نیکو ساخته و از منطقی قانع کننده بهره می‌برد. با آرامش و تسلط به پیش می‌رود و اگر بنشیند، در میان جمع می‌نشیند و ساکت است و مردم در جلسات و گفتگوها و نشست‌ها بر گرد او حلقه می‌زنند و اگر سخن بگوید، به گونه‌ای سخن می‌گوید که حاضران را مشتاق سخنش می‌گرداند. 
سخاوت دست و نفس و خلق در او جمع شده است. ویژگی‌های اخلاقی که انسان را به قله‌های کمال ممکن می‌رسانند در او جمع شده‌اند و او چون پرنده‌ای تیزبال و حادیِ روان در کاروان نیکی است.
بر دعوت به دانش و ذکر خداوند و همچنین بر طلب علم درست نافع که بین دانش و عمل جمع کند، اصرار دارد. دستش را دراز کرده و هم درخواست یاری دارد و هم یاری می‌کند و هم درخواست مشورت می‌کند و هم مشورت می‌دهد. او که شخصی والا مرتبه است، حق را می‌گوید و همیشه در راه حق تلاش می‌کند و در راه خیر و صلاح، از خود گذشته و پرتلاش است... با اینکه بسیار اذیت شد و آسیب دید، اما لبخند، صبر و عزمش همیشه نوری ناب را  به بینندگانش می‌دهد که از قلبی نشأت می‌گیرد که سراسر امید است. 
بنابراین، به سان یک راهب والا شأن بروز می‌کند و هر چقدر هم که تیرهای آزار و اذیت به سمتش روان گردد، باز هم نمی‌تواند او را از مسیرش بازدارند و هرگز او را نخواهد آزرد. او هوشمندی است که به صومعه‌ای پناه نمی‌برد که زندگی را در آن در عزلت بگذراند. بلکه زندگی را از کار و جهاد در راه یاری مواضع صادقانه پر می‌کند. او کسی است که به ادامه پیمودن مسیر کرامت تشویق می‌کند و این هدفش نه تغییر می‌کند و نه متحول می‌شود. در این سفر ساختن، به خورشید تأییدگر خود می‌نگرد که طلوع می‌کند و آب رود تلاش او، خروشان‌تر به مسیرش ادامه می‌دهد. 
«پیش از این، بدین شکل فتوا نمی‌دادی!!» نقشه راهی برای منظومه آینده فتوا
وقتی کتاب‌هایش را ورق می‌زنید، یک رایحه از آن به مشام می‌رسد و آن، این است که صاحب آن، با نگاه، تلاش، عقل، فکر، بصیرت و درکش از واقعیت، از زمان خود جلوتر است. در این کتاب که در 20 اوت 2020 کار آن را به پایان رساند و در یک قالب زیبا در 330 صفحه توسط شرکت انتشارات و توسعه هنرهای نقاشی تونس به چاپ رسانده است، کافی است به تمرکز نویسنده بر فتوا و حواشی مربوط به آن و متغیرهایی که بر آن عارض می‌شود که آن را به حوزه‌ای حاصلخیز برای پژوهش‌های دینی تبدیل کرده است، توجه کنیم. به همین دلیل، دکتر الشایبی به موضوع فتوا به همراه ارائه نمونه‌ها و مسائل ملموس و متغیرهای جغرافیایی، فرهنگی و شخصیتی در ارتباط با موضوعات و مسائلی از زندگی روزمره پرداخته است و طبعا در این مسیر فتواهای مربوط به زمان بحران‌ها یا شیوع بیماری‌ها را از یاد نبرد و به واسطه تحلیل فتواهای رسمی و غیرسمی و بیان نمونه‌ها و کاربردهای آن از جمله در ارتباط با ویروس کرونا و دیگر مسائل مانند اهدای عضو به این مهم پرداخت. این کتاب در مقابله با همه انواع فتواهای خشک و تنگ‌نظر و به دور از واقعیت مردم و متناقض با زمان و نیز در دعوت به فتواهایی که از رحم مقاصد و نقد و تحلیل و همراهی با تغییرها و تحولات بر می‌آید، بی‌نظیر است. 
الشایبی کتاب خود را به هفت فصل تقسیم کرد و عدد هفت را انتخاب کرد تا بر نشانه‌هایی که این کتاب از قرآن، خلقت و سنت نبوی (ره) دلالت داشته باشد. فصل نخست این کتاب به شرح نگاه کلی به اصطلاح فتوا و اهمیت آن و توجه به آن از نظر دسته‌بندی و تحول آن می‌پردازد. در فصل دوم نیز به شرح متغیر عرضی و در فصل‌های بعدی به متغیرهای جغرافیایی، فرهنگی، شخصیتی و امنیتی پرداخته شده است تا در آخرین فصل، یعنی فصل هفتم، درباره ضرورت تغییر سخن به میان آید. 
این کتاب، در حالی منتشر شد که حامل نگاه برجسته و نوگرای فراگیر مؤلف در حوزه فهم از دین و شأن نزول آن است و به انتقال از افراد تجدیدگر به نهادها و مؤسسات تجدیدگر از طریق خلاص شدن از فتواهای فردی و حرکت به سمت فتواهای گروهی برای ساختن آینده از طریق برنامه‌ریزی بر اساس مقومات تاریخی و دانشی و ریشه‌های روحی آن و نیز کسب علم، تخصص و دانش و انجام مطالعات عمیق و پژوهش‌های دقیق و فهم کامل دین فرا می‌خواند تا در یک دایره خالی از ویرانی‌ها و ساختن‌ها و سرمایه گذاری کامل در معارف انباشته شده در طول گذشته گرفتار نگردیم و حتی کوچکترین بخش آن‌ معارف به هدر نرود و همیشه با رویی گشاده با نسیم الهام و نفس معنی و وجدان برخورد کنیم و در دایره تقلید کورکورانه گرفتار نگردیم. از جمله موارد دیگری که این کتاب بدان فرا می‌خواند، چنگ زدن به نگاه نوگرا با چشم‌انداز گسترده‌ای است که فق متنی و فقه واقعی را در یک ساختار تربیتی به پیاده کردن احکام متنی در واقعیت از طریق تغییر یا اصلاح آن توانمند می‌سازد. 
همچنین می‌توان به این کتاب به چشم یک نقشه راه برای توسعه حوزه فتوا از طریق اعلام ایجاد یا برگزاری "کنگره جهانی فتوا" و "سازمان جهانی فتوا" و نیز به واسطه شکل‌دهی به یک چشم‌انداز علمی و عملی درست برای عرصه فتوا در کشور ما و در همه جهان با ایجاد یک ساختار کامل و در بردارنده معیارهای علمی و اخلاقی در این حوزه نگریست که سازوکارهای صدور فتوا، آداب مفتی و عناصر شخصیت علمی او در آن مد نظر قرار گیرد، امری که می‌تواند نقش فتوا در ساختن تمدن را شکل دهد. به ویژه اینکه فتوای درست، سنگ بنای ایجاد آگاهی درست فردی و یک جامعه همدوش و حکومت پیشگام و همچنین امت متمدن و همزیست با دیگر امت‌هاست.  
https://ar.lemaghreb.tn/%D9%82%D8%B6%D8%A7%D9%8A%D8%A7-%D9%88%D8%A3%D8%B1%D8%A7%D8%A1/item/49067-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%C2%AB%D9%85%D8%A7-%D9%87%D9%83%D8%B0%D8%A7-%D9%83%D9%86%D8%AA-%D8%AA%D9%81%D8%AA%D9%8A%D9%86%D8%A7-%C2%BB-%D9%84%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%83%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%8A%D8%A8%D9%8A-%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%82%D9%8A%D9%91%D8%A9-%D9%88%D8%AA%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A9-%D9%84%D9%84%D8%B0%D9%87%D9%86%D9%8A%D9%91%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%91%D8%A9