مقدمه:

در سال های اخیر تعداد برنامه های کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری در موسسات آموزش عالی گرجستان بطور مداوم افزایش یافته است. این امر به توجه روزافزون دانشگاه ها به سمت جلب و تأمین خواسته های دانشجویان خارجی اشاره دارد. آب و هوای خوب گرجستان ، نزدیکی جغرافیایی به ایران، هزینه های پایین اقامت و تحصیل نسبت به کشورهای اروپایی و شرایط نسبتاً سهل و راحت پذیرش دانشجو موجب شده است که در سال های اخیر استقبال دانشجویان ایرانی برای تحصیل درگرجستان به طرز قابل توجهی افزایش یابد و شاهد رشد تعداد دانشجویان ایرانی در دانشگاه های گرجستان باشیم. البته همزمان با شیوع کرونا و بسته شدن مرزهای بین المللی گرجستان و اتخاذ تدابیر سختگیرانه برای ورود اتباع ایرانی موجب شده تا روند رو به رشد پذیرش دانشجو در دانشگاه های گرجستان با وقفه ای مواجه شود اما همچنان افراد و موسسات مختلف اقدام به تبلیغ دانشگاه های گرجستان و تلاش برای جذب دانشجو برای دانشگاه های گرجستان می کنند.

 آمار تحصیل دانشجویان خارجی در گرجستان:

در سال های اخیر ، تعداد دانشجویان خارجی درگرجستان افزایش یافته است. طبق آمار رسمی گرجستان درحال حاضر ۱۴۶۱۴ نفر دانشجوی خارجی در گرجستان تحصیل می کنند که تعداد ۵۵۰۵ نفر در مقطع کارشناسی و ۹۱۰۹ نفر در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری تحصیل می کنند و از نظر رشته های تحصیلی اکثریت دانشجویان خارجی در رشته های پزشکی و پیراپزشکی درس می خوانند که شامل  ۸۷۳۵ نفر در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری و ۳۹۵۷ نفر در مقطع کارشناسی می باشد و مابقی دانشجویان در رشته های علوم انسانی و علوم اجتماعی و هنر، فنی و مهندسی تحصیل می کنند. ۹۰% درصد دانشجویان خارجی در گرجستان از شهروندان جمهوری  آذربایجان ، هند ،ایران ، عراق ، نیجریه ، ترکیه و فدراسیون روسیه هستند.

 شرایط تحصیل در گرجستان:

همانطورکه اشاره شد،یکی ازمزیت های تحصیل درگرجستان،شرایط سهل و راحت پذیرش دانشجو است. یکی از این مزیت ها این است که دانشجوها برای ثبت نام در دانشگاه های گرجستان ملزم به ارائه مدرک زبان انگلیسی تافل یا آیلتس نیستند. تدریس در دانشگاه ها عمدتاً به زبان گرجی انجام می گیرد و در برخی دانشگاه ها و رشته ها تدریس به زبان انگلیسی صورت می گیرد. اگر دانشجویی مدرک معتبر زبان نداشته باشد و به زبان گرجی و انگلیسی آشنا نباشد. همزمان با ثبت نام دانشجو در دانشگاه های گرجستان، به وی اقامت تحصیلی اعطا می گردد و دوره های آموزش زبان انگلیسی و گرجی برای دانشجویان خارجی ارائه می شود . مادامی که دانشجو درحال تحصیل است این اقامت تمدید می گردد. مدت زمان تحصیل درمقطع کارشناسی،۴ سال در مقطع کارشناسی ارشد، ۲ سال، در مقطع دکتری، ۳ تا ۵ سال، در رشته های پزشکی عمومی، ۶ سال و دندانپزشکی ۵ سال می باشد.

 تعداد دانشجویان ایرانی در دانشگاه های گرجستان:

با توجه به مزیت های متعدد دانشگاه های گرجستان از جمله شرایط نسبتاً سهل و راحت پذیرش دانشجو و امکان تحصیل در رشته پزشکی و رشته های مرتبط با آن، بسیاری از دانشجویان ایرانی در سال های اخیر به سمت تحصیل در دانشگاه های گرجستان به ویژه رشته های پزشکی گرایش پیدا کرده اند. بیشترین دانشجوی ایرانی درگرجستان دردانشگاه گرجستان(University of Georgia) تحصیل می کنند. طبق آمار های به دست آمده، ، تعداد دانشجویان ایرانی در این دانشگاه به نسبت سال ۱۳۹۶، نزدیک به سه برابر شده است. طبق اعلام وزارت خارجه گرجستان، این دانشگاه در سال ۱۳۹۶، مجموعا ۱۲۸ دانشجوی ایرانی داشت که ۱۰۸ نفر آنها در رشته های مرتبط با پزشکی تحصیل می کردند اما بنا به گفته یکی از اساتید دانشگاه، این تعداد امروز به ۳۵۰ نفر رسیده است. عمده این افراد در رشته های پزشکی، دندان پزشکی و داروسازی تحصیل می کنند علت این امر میزان بالای علاقه به تحصیل در این رشته ها در بین دانشجوهای ایرانی و سخت بودن قبولی در این رشته ها در ایران است که موجب شده بخش قابل توجهی برای تحصیل در رشته های پزشکی و رشته های مرتبط با آن به گرجستان سفر کنند. یکی دیگر از دانشگاه هایی که تعداد قابل توجهی دانشجوی ایرانی دارد، دانشگاه اروپا (European) است. تعداد دانشجویان ایرانی این دانشگاه در سال ۱۳۹۶، ۶ نفر بود که این تعداد در سال جاری به ۵۰ نفر رسیده است.به جز دو دانشگاه فوق الذکر، دانشگاه های دولتی تفلیس (جواخیشویلی)، دانشگاه فنی گرجستان (تکنیکال)، دانشگاه دولتی پزشکی (مدیکال)،دانشگاه قفقاز،دانشگاه بین المللی دریای سیاه، دانشگاه گرجستان و آمریکا، دانشگاه بین المللی قفقاز،کنسرواتوار،دانشگاه نیو ویژن و دانشگاه بین المللی باتومی،دانشگاه هایی است که مورد توجه دانشجویان ایرانی قرار دارد. (آمار دانشجویان این دانشگاه ها به پیوست می باشد ).

Ø افراد و موسسات مرتبط در زمینه اعزام دانشجوی ایرانی به گرجستان:

شمار افراد و موسساتی که در زمینه مشاوره و اعزام دانشجو از ایران به گرجستان فعالیت دارند، زیاد هستند با این وجود با جستجو در اینترنت می توان شمار قابل توجهی از موسسات مختلف دراین حوزه را شناسایی کرد. با این وجود برخی از این موسسات و افرادی که در حوزه پذیرش دانشجوی ایرانی در دانشگاه های گرجستان فعالیت می کنند به شرح ذیل معرفی می گردند:

 چالش های تحصیل دانشجویان ایرانی در دانشگاه های گرجستان:

۱- عدم تایید مدارک دانشگاه های گرجستان از سوی وزارت علوم ایران و حتی برخی کشورهای اروپایی

به استثنای برخی دانشگاه های گرجستان (دانشگاه فنیGTU، دانشگاه جاواخویشویلی تفلیس و دانشگاه ایلیا)، مدارک دانشگاهی صادره از سوی دانشگاه های گرجستان به ویژه در رشته های پزشکی، دندان پزشکی و داروسازی، مورد تایید وزارت علوم جمهوری اسلامی ایران نیست. همین مساله موجب شده تا فارغ التحصیلان این رشته ها نتوانند از مدارک خود در ایران استفاده کنند و وارد بازار کار شوند ،این مساله موجب اتلاف وقت و هزینه این افراد می شود. برخی از فارغ التحصیلان برای اینکه بتوانند از مدرک خود در ایران استفاده کنند، ادامه تحصیلات خود و یا دوره های تخصصی خود را به دانشگاهی در اروپا  با روسیه که مورد تایید ایران است منتقل می کنند. این در حالی است که حتی برخی کشورهای اروپایی هم مدارک شماری از رشته های دانشگاه های گرجستان مانند پزشکی را به طور کامل قبول ندارند و دانشجویانی که قصد دارند برای ادامه تحصیل به کشورهای اروپایی بروند، باید برخی دوره های آموزشی را بگذرانند.

۲- تبلیغات برخی موسسات مهاجرتی و عدم آشنایی دانشجویان با شرایط حاکم بر گرجستان

مهاجران ایرانی مقیم گرجستان بدون کسب اطلاعات کافی و با صحبت‌های اغوا کننده برخی سودجویان تصمیم به ترک کشورمان می‌گیرند که اکثر این مهاجرت‌ها ناموفق بوده و افراد با از دست رفتن سرمایه خود مواجه می‌شوند؛ موسسات اعزام دانشجوی زیادی در کشور مشغول به فعالیت هستند که بدون مجوز و نظارت مراجع ذیربط قانونی فعالیت می کنند ؛ برخی از موسسات تبلیغاتی با سوء استفاده از عدم آشنایی برخی از دانشجویان با شرایط حاکم درگرجستان و علاقه آنها جهت تحصیل در خارج از کشور و رشته های پزشکی، تبلیغات بسیاری را از این جهت مطرح می کنند. این درحالی است که دانشجویان ممکن است اطلاعات کافی درخصوص نحوه کسب اقامت دانشجویی و تمدید آنها،کاردانشجویی،مخاطرات زندگی درگرجستان واعتبار مدرک تحصیلی نداشته باشند لذا اطلاع رسانی درست در این زمینه ضروری است .

۳- جذابیت تحصیل در رشته های پزشکی و مرتبط با آن برای خانواده ها و دانشجویان ایرانی

با توجه به سخت بودن قبولی در رشته های پزشکی و مرتبط آن در ایران، یکی از راههای تحقق رویای پزشک شدن ، برای اکثریت دانشجویان ایرانی ، تحصیل در گرجستان است با توجه به نزدیک بودن کشور گرجستان به ایران و پایین بودن هزینه ها در این کشور نسبت به کشورهای اروپایی ، علاقه دانشجویان ایرانی برای تحصیل در این رشته ها در دانشگاه های گرجستان بیشتر شده است که آمار آنها پیش تر اعلام شد. جدا از سطح و کیفیت آموزش رشته های پزشکی و مرتبط آن در دانشگاه های گرجستان در مقایسه با دانشگاه های ایران، فارغ التحصیلان این رشته ها به دلیل عدم اعتبار مدارک خود، قادر به فعالیت در کشورمان نیستند. ضروری است با مذاکره با وزارت علوم و تحقیقات راه کارها و سازوکارهای مناسب در این زمینه فراهم گردد.

۴- خروج ارز از کشور

یکی از مهمترین آفت های تحصیل برای دانشجویان ایرانی درگرجستان، خروج ارز از کشور است آن هم در شرایطی که کشور با مشکلات ارزی به واسطه تحریم های اقتصادی مواجه است. اگرچه هزینه تحصیل وزندگی درگرجستان به نسبت برخی کشورهای اروپایی پایین تراست اما در مقایسه با هزینه های تحصیل وزندگی در ایران به مراتب بالاتر است که تامین آنها مستلزم خروج ارز از کشور است.لذا باید برای جلوگیری ازخروج و یا پذیرش دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در دانشگاه‌های خارج اعم ازاینکه دانشگاه های دانشجویان موردتایید وزارت علوم باشدیا خیر تدابیری اندیشیده شود و سازوکاری برای ساماندهی این امور صورت پذیرد.

 نتیجه گیری:

باتوجه به بالا بودن«نرخ خروج دانشجویان»،بالا بودن«میل به مهاجرت»،«ماندگاری فارغ‌التحصیلان در کشورهای میزبان» و پایین بودن «بازار جذب دانشجویان بین‌المللی» در ایران پیشنهاد می شود باتوجه به وظایف سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و نمایندگیهای  فرهنگی جمهوری اسلامی ایران لازم است با تشکیل جلساتی در وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری ، همزمان تصمیماتی درسه سیاست نگهداشت، بازگشت و مشارکت دانشجویان ایرانی اتخاذ شود. بـرای برنامه‌ریزی دقیق‌تر لازم اسـت ابتـدا برنامه‌های اجراشده مورد آسیب شناسـی و ارزیابـی قرار گیرد.

۱- نگهداشت: بـرای حفـظ و نگهداشـت دانشـجویان، باید شرایـط و دلایلـی را کـه باعـث خـروج دانشـجویان ازکشـور می‌شـوند،دریابیم تا بتوانیم پاسـخ‌های سیاسـتی متناسـب بـا آن را توسـعه دهیم. در راستای تلاش برای جلوگیری از خروج دانشجویان ایرانی، اطلاع رسانی دقیق به آنها در خصوص آسیب های تحصیل در دانشگاه های گرجستان در قالب مصاحبه، مقاله، گزارش، کلیپ و .... و مقابله با موسسات و افرادی که اقدام به ارائه اطلاعات ناکافی درخصوص تحصیل در گرجستان به افراد علاقه مند می کنند، از جمله اقدامات ممکن می باشد.

۲- بازگشت: درخصوص عوامل بازگشت تحصیلکردگان خارج از کشور به کشور لازم است شرایط ادامه تحصیل دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج ازکشور در دانشگاه های ایران فراهم شود تا دانشجویان علاقه مند بتوانند ادامه تحصیل خود را در ایران بگذارنند. در ایران مساله سربازی برای پسران، فرآیند زمانبر تایید مدارک وجذب دانشگاه‌ها و نبود یک مکانیزم مشخص برای بازگشت به کشور از جمله مهم‌ترین چالش‌های بازگشت نخبگان به کشور است.

۳- مشارکت: یکی از راههای جلب این مشارکت، اعتماد سازی و ایجاد کانال‌های ارتباطی بادانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل از طریق راه اندازی انجمن علمی دانشجویان ایرانی مقیم و کمک به رفع مشکلات تحصیلی دانشجویان می باشد .