آفریقای جنوبی برای گرامیداشت نماد مبارزه با آپارتاید و اسقف اعظم، دزموند توتو که روز یکشنبه ۲۶ دسامبر و در سن ۹۰ سالگی در آسایشگاه کیپ تاون درگذشت، یک هفته عزای عمومی اعلام کرده است.

ناقوس های کلیسای جامع انگلیکن سنت جورج به صدا درآمد، جایی که برنده جایزه نوبل از مردم آفریقای جنوبی از همه نژادها خواسته بود تا با هم علیه آپارتاید قیام کنند. آنها برای مدت ۵ روز، در هنگام ظهر و به مدت ۱۰ دقیقه به صدا درآمدند.

درگذشت اسقف اعظم دزموند امپیلو توتو پایان زندگی پربار مردی مذهبی و انقلابی است که همواره مورد احترام مردم آفریقای جنوبی بوده است.

این اسقف انقلابی در سال ۱۹۸۴ جایزه صلح نوبل را دریافت کرد، علیه رژیم آپارتاید آفریقای‌جنوبی که اکثریت سیاه پوستان این کشور را سرکوب می کرد، قیام نمود.

ازجمله نهادهایی که در مبارزه علیه تبعیض‌نژادی در آفریقای جنوبی در خط اول قرار داشت و هم در به ثمر نشستن مبارزات نقشی تعیین‌کننده ایفا کرد، نهاد کلیسا بود و مهمترین آنها کلیسایی بود بنام کلیسای انگلیکن در آفریقای جنوبی و به رهبری «دزموند توتو» اسقف اعظم آن.

او سال‌ها پیش از سرنگونی رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی، طی نامه‌ای خطاب به دو تن از رؤسای جمهور آن یعنی «ورستر» (Vorster) و «بوتا» (Botha) هشدار داد که چنانچه نظام آپارتاید برچیده نشود کشور دچار آشوب و هرج و مرج خواهد شد

اسقف توتو بود که هزاران سیاه‌پوست خشمگینی را که در خیابان‌های ژوهانسبرگ خواهان انتقام‌جویی بودند به آرامش فرا می‌خواند، در آیین خاکسپاری قربانیان نظام آپارتاید سخن می‌گفت، و مجامع بین‌المللی را به اِعمال تحریم‌های اقتصادی علیه حکومت آپارتاید ترغیب می‌کرد. هنگامی که او در سپتامبر سال ۱۹۸۹ تظاهراتی متشکل از سی هزار نفر را در خیابان‌های «کیپ تاون» در اعتراض به تداوم سیاست‌های تبعیض‌نژادی سازمان‌دهی کرد، «دِکلرک» (de Klerk) آخرین رئیس ‌جمهور سفید پوست رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی دریافت که هنگام تغییر فرا رسیده‌است.

اسقف توتو نه تنها در مبارزات علیه آپارتاید نقش کلیدی ایفا کرد بلکه پس از پایان دوران آپارتاید در سال ۱۹۹۴ و در زمانی که دموکراسی در آفریقای جنوبی آغاز شد، ریاست کمیسیون حقیقت و آشتی را بر عهده گرفت ضمن اینکه تلاش کرده تا جنایات حاکمان رژیم آپارتاید را مستند نماید به موازات آن، به دنبال ترویج آشتی ملی نیز برآمده و اعلام داشته‌ تمام کسانی که در دوران آپارتاید مرتکب نقض حقوق بشر شده‌اند، اگر به خطاهای خود اعتراف کنند و طلب بخشش نمایند مورد عفو قرار خواهند گرفت.

بدین ترتیب او به عنوان یک صلح طلب، انقلابی مذهبی ،استاد اخلاق، و مردی با شجاعت تزلزل ناپذیر که با آپارتاید مبارزه کرد و از صلح حمایت نمود، شهرت جهانی یافته است.

البته عده معدودی هم هستند که بر او انتقاد دارند و معتقدند او به خاطر حمایت از مذاکره با حامیان آپارتاید و عضویت در تشکیلات و انجمن هایی  که ناقضان حقوق بشر و مدعیان دروغین دموکراسی در غرب ایجاد کرده بودند و در عین حال مواضع و عقاید نژاد پرستانه خود را در جهان علیه رنگین پوستان و بخصوص سیاه پوستان استمراربخشیده و خواهند بخشید، دچار اشتباه شده است و  عقیده دارند که نقش او در کمیسیون حقیقت و آشتی به نفع سفید پوستان و نه بومیان آفریقایی بوده است، آنها احساس می کنند که او نمی خواسته تا حقیقت اعمال سفیدپوستان را برملا کرده، و قصد داشته تا آن را به صورتی دیگر برای آفریقایی‌ها جلوه دهد.

بهر حال با وجود همه این نظرات، عظمت و بزرگی اقدامات این شخصیت مقاوم،خستگی ناپذیر و اسطوره ای یعنی اسقف اعظم دزموند توتو در بیداری ملت مظلوم و تحت ستم رژیم نژاد پرست آفریقای جنوبی و اطمینان او  از شکست غایی حُکّامِ خودکامه‌ای که با کلیسا ضدیت می‌ورزیدند، بر کسی پوشیده نیست والبته این اطمینان او، نشئت گرفته از اطلاعات عمیق تاریخی و خداباوری وی بوده است.

او در یک سخنرانی که  شورای کلیساهای افریقای جنوبی را مخاطب قرار داده بود  در سال ۱۹۸۲ اظهارداشت: «شما (حکومت آپارتاید) انسان‌هایی فانی بیش نیستید. در گذشته نیز خیلی‌ها مثل شما فکر می‌کردند شکست‌ناپذیرند و می‌توانند با کلیسا بجنگند، از نِرو گرفته تا هیتلر و موسلینی و ایدی امین. امروز آنها کجا هستند؟ شما نیز اگر توبه نکنید و روش‌های‌تان را اصلاح ننمایید، به راه آنها خواهید رفت و تفالۀ تاریخ خواهید شد...در حالیکه کلیسا کماکان پایدار خواهد ماند.»[۱]

مردی که در سوگش سیریل رامافوسا، رئیس جمهور آفریقای جنوبی گفت پرچم ها در سراسر کشور و در نمایندگی های دیپلماتیک آفریقای جنوبی در خارج از کشور تا شب قبل از مراسم تشییع جنازه به صورت نیمه افراشته به اهتزاز در آید.

اسقف نشین پرتوریا و شورای کلیساهای آفریقای جنوبی اعلام کردند برای او مراسم یادبود با شکوه در شهر پرتوریا پایتخت آفریقای جنوبی برگزار خواهند کرد.

مراسم یادبودهایی  نیز در کشورهای همسایه نامیبیا، بوتسوانا، لسوتو و اسواتینی برنامه ریزی شده است.

بسیاری از شخصیت‌های سیاسی، فرهنگی از کشورهای مختلف و نیز دولت‌ها، این مصیبت را به دولت و ملت آفریقای جنوبی تسلیت گفتند.

آری نام اسقف اعظم دزموند توتو بعنوان رهبرمذهبی ضد آپارتاید آفریقای جنوبی، یک وطن پرست بی همتا، یک مبارز اصولی و مردی با شجاعت و شفافیت اخلاقی و پدر ملت رنگین کمان و سرزمین آسمان های زیبا و بلاخره صدای بی صداها همواره در تاریخ آفریقای جنوبی و در ذهن ملت رنجدیده آن و همه آزادیخواهان جهان جاودان و ماندگار خواهد ماند.

                                                                                                                       دکتر احمدعلی محسن زاده

                                                                                                       رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران – پرتوریا