هرچند پدر و مادر هر دو در تربیت کودک نقش دارند، اما مادر به‌طور خاص به‌عنوان «نخستین مربی کودک و مؤثرترین عامل در شکل‌گیری شخصیت او» شناخته می‌شود.

براساس متون مقدس آیین بهائی:
«مادران نخستین مربیان و نخستین آموزگاران‌اند؛ و به‌راستی، این مادران‌اند که شادکامی، عظمت آینده، شیوه‌های ادب، دانش، قضاوت، درک و ایمان فرزندان خویش را رقم می‌زنند.»
و نیز آمده است:
«اگر مادر عالم و آگاه باشد، فرزندانش به‌نیکی تعلیم خواهند یافت. اگر مادر حکیم باشد، فرزندان به راه حکمت هدایت می‌شوند. اگر مادر دیندار باشد، فرزندان را به عشق الهی رهنمون می‌شود. اگر مادر با اخلاق باشد، فرزندان را به راه راستی و درست‌کاری سوق خواهد داد. از این‌رو، به‌روشنی پیداست که نسل آینده وابسته به مادران امروز است.»

هرچند کودکان آموزش رسمی خود را در مدرسه می‌بینند، اما منش و شخصیت آنان در خانه شکل می‌گیرد و نگرش‌های اخلاقی و معنوی‌شان در محیط خانواده پدید می‌آید. خانه نخستین محیطی است که کودکان در آن ارزش‌هایی چون بردباری، شفقت، امانت‌داری و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را فرا می‌گیرند.

از آنجا که مادر نخستین مربی کودک است، باید برای انجام این مسئولیت مهم، به‌خوبی آماده شود. لذا ضروری است که دختران خود را برای ایفای نقش‌های تربیتی و راهبری آماده کنیم. آموزش دختران نه‌تنها به این دلیل ضرورت دارد که ایشان نخستین مربیان فردا هستند، بلکه برای رشد و تعالی جوامع و ملت‌ها نیز حیاتی است. بدون حضور مؤثر زنان و مردان، توسعه اجتماعی و اقتصادی جامع و پایدار ممکن نیست.

البته، فواید آموزش زنان و دختران محدود به توسعه اقتصادی نیست. رفاه مادی تنها یکی از منافع بسیاری است که جوامع از آموزش زنان بهره‌مند می‌شوند.

جامعه بین‌المللی بهائی چنین بیان می‌دارد:
«دختران نه‌تنها در مقام مادر و مربی نسل آینده به بشریت خدمت خواهند کرد، بلکه در جایگاه زن، نقشی بی‌بدیل در ساخت نظم نوین جهانیِ عادلانه ایفا می‌کنند—نظمی آراسته به پویایی، همکاری، همدلی، و رحمتی بی‌سابقه در تاریخ بشر.»

باید راه برای حضور زنان و دختران در تمام عرصه‌های حیات انسانی هموار گردد: از هنر و دانش گرفته تا کشاورزی، تجارت، صنعت، و امور حکومتی. هیچ محدودیت طبیعی‌ای برای توانمندی‌های زنان وجود ندارد.

مادران می‌توانند عاملان تحول باشند—با توانمندسازی نسل جدید برای دگرگونی جامعه. آنان می‌توانند در فرزندان خویش عزت‌نفس، احترام به دیگران و عشق به بشریت را نهادینه کنند؛ که این ارزش‌ها، پایه‌های جوامع صلح‌محور و تمدن‌های پیشرفته‌اند.

به تعبیر جامعه بین‌المللی بهائی:
«ایجاد تمدنی جهانی که صلح‌طلب و پایدار باشد، بدون مشارکت کامل زنان در تمام عرصه‌های فعالیت انسانی، غیرممکن خواهد بود.»

با توجه به اینکه مادران نقش محوری به‌عنوان نخستین مربیان بشریت دارند و در توانمندسازی افراد برای دگرگونی اجتماعی نقشی بی‌بدیل ایفا می‌کنند، ضروری است شرایطی فراهم گردد که دختران بتوانند ظرفیت‌های خود را به‌طور کامل شکوفا سازند.

رفاه بشریت وابسته است به رشد استعدادها و فضیلت‌های بالقوه هر انسان، فارغ از جنسیت، نژاد، ملیت، طبقه اجتماعی یا مذهب. از منظر آیین بهائی:
«تنها زمانی که زنان به‌طور کامل در تمام عرصه‌های تلاش انسانی در کنار مردان حضور یابند، اقلیم اخلاقی و روان‌شناختی لازم برای ظهور صلح جهانی پدید خواهد آمد.»

اهمیت این پیام در بستر آفریقای جنوبی چیست؟

این پیام یادآور می‌شود که سرمایه‌گذاری در آموزش، توانمندسازی و سلامت زنان—به‌ویژه مادران و دختران—زیربنای تحول اجتماعی است.

دعوت این مقاله به تربیت دختران و زنان برای ایفای نقش‌های راهبری و تربیتی، دقیقاً با ضرورت اتخاذ راهبردهای توسعه فراگیر در آفریقای جنوبی همخوانی دارد. با توجه به اینکه زنان همواره در صف اول مبارزات آزادی‌خواهی بوده‌اند (نمونه‌هایی چون وینی مادیگیزلا-ماندلا، آلبرتینا سیسولو و دیگران)، این مقاله تأکید می‌کند که پیشرفت آفریقای جنوبی در جهت صلح، عدالت و پایداری، نیازمند مشارکت کامل زنان در تمام عرصه‌هاست: آموزش، اقتصاد، حکومت و خانواده.

افزون بر آن، در حالی‌که آفریقای جنوبی در پی ایجاد جوامعی صلح‌محور در میانه چالش‌های اجتماعی-اقتصادی است، به رسمیت شناختن و تقویت نقش مادران به‌عنوان مربیان اخلاقی، مروجین همبستگی اجتماعی، و سازندگان ملت امری حیاتی است. ارزش‌های پرورشیِ شفقت، عدالت و احترام که مادران در خانه می‌آموزند، پایه‌های یک جامعه عادلانه و فراگیر را شکل می‌دهند.

آسیب‌پذیرترین قشر جامعه، زنان‌اند—افرادی ارزشمند که اغلب قدرشان شناخته نمی‌شود، جایگاه واقعی‌شان در جامعه نادیده گرفته می‌شود، و در محیط‌های خود تحت ظلم، سوء‌استفاده و بی‌مهری قرار می‌گیرند. زنان نقش محوری در جامعه ایفا می‌کنند؛ آنان اساس هر انسان و سنگ‌بنای بشریت‌اند. ویرانی یک خانواده، به معنای حذف مادر است.

غرور مردانه نباید بر کرامت زن سایه افکند، چرا که عزت مرد، بدون پاسداشت حرمت زن، کامل نخواهد شد. مردان با بی‌احترامی به زنان، عزت خود را از دست می‌دهند و با توجیه چنین رفتاری، دچار خودبزرگ‌بینی می‌شوند. هیچ ملتی بدون مادران وجود ندارد، و هیچ مادری بدون زنان و هیچ زنی بدون دختران معنا ندارد. مادران عالی‌ترین جایگاه را در ساختار خانواده دارند و خانواده‌های سالم، ستون فقرات جوامع پیشرفته‌اند.

یکی از چالش‌های اساسی آفریقای جنوبی، پدیده خشونت مبتنی بر جنسیت است که عمدتاً زنان، به‌ویژه دختران ما—مادران آینده—را هدف قرار می‌دهد. با وجود آن‌که بسیاری از مبارزان آزادی‌خواه زن بودند، همچنان زنان قربانی این خشونت‌ها هستند. وینی ماندلا هیچ‌گاه از نلسون ماندلا دست نکشید و مشعل مبارزه برای آزادی او را زنده نگه داشت. تلاش‌های او نقشی حیاتی در مبارزه با آپارتاید و رهایی آفریقای جنوبی از استعمار غربی ایفا کرد.

رابطه این پیام با جمهوری اسلامی ایران چیست؟

پیام این مقاله، عمیقاً با ارزش‌هایی همسوست که در جمهوری اسلامی ایران ارج نهاده می‌شوند؛ جایی که مادران به‌عنوان ارکان اساسی جامعه مورد تکریم‌اند. در فرهنگ ایرانیِ برگرفته از آموزه‌های اسلامی، مادری نه‌تنها به‌سبب نقش عاطفی و پرورشی خود بلکه به‌عنوان سرچشمه آموزش، هدایت اخلاقی و تحول اجتماعی شناخته می‌شود.

در اندیشه اسلامی و ایرانی، مادر نخستین مدرسه کودک است—محیطی که در آن ارزش‌هایی همچون ایمان، رحمت و حکمت آموخته می‌شوند. اهمیت مادری در کلام پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) نیز بازتاب یافته است:
«بهشت زیر پای مادران است.»
این باور، نقش پررنگی در سیاست‌ها و فرهنگ ایران در زمینه ترویج آموزش و توانمندسازی زنان و دختران—به‌ویژه در مقام مادران آینده—داشته است.

جمهوری اسلامی ایران بر مبنای اصول اسلامی تأسیس شده است و در این نظام، منزلت مادران پس از خداوند قرار دارد. مادران مهد رحمت و پرورش ظرفیت‌های انسانی‌اند.

الگوی الهام‌بخش مادر در فرهنگ اسلامی و ایرانی، حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) دختر پیامبر اکرم (ص)، است که نه‌تنها مادر معنوی مؤمنان بلکه نماد قدرت، فضیلت، و دانش معرفی می‌شود. زندگی ایشان نشان می‌دهد که مادری می‌تواند با رهبری، بینش و قاطعیت اخلاقی همراه باشد.

حضرت زهرا (س) که از نگاه شیعه از جایگاهی بالاتر از تمام ائمه برخوردار است، به تعبیر پدر بزرگوارش «امّ‌ابیها» (مادر پدرش) لقب گرفت؛ چرا که در سخت‌ترین دوران‌های رسالت، پشتیبان و یار راستین پیامبر بود. سلام خدا بر او و فرزندان پاکش باد.

https://iol.co.za/saturday-star/news/2025-05-08-mothers-first-educators-of-humanity/