گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن در سال ۱۹۵۷ تأسیس شد. این گروه تاکنون سیصد نفر دانش‌آموخته داشته است و از قدیم­ترین مراکز آموزش زبان فارسی در چین به شمار می­رود. اکنون استادان این گروه خانم دکتر وانگ یی‌دان، آقای دکتر شی گوانگ، آقای دکتر لیو یینگ‌جون و خانم دکتر شن یی‌مینگ هستند. در کنار این استادان و طی چهل سال گذشته تاکنون آقایان دکتر سید جعفر شهیدی، دکتر برات زنجانی، دکتر مظفر بختیار، دکتر سید محمد ترابی، دکتر محمد دهقانی، دکتر زند، دکتر میرعابدینی، خانم محیط طباطبایی، دکتر محمود شکیب، دکتر محمدامیر جلالی و دکتر بهادر باقری نیز از ایران برای تدریس ادبیات فارسی به این دانشگاه اعزام شده ­اند. استادان نسل اول و بازنشستۀ گروه که تربیت‌کنندۀ استادان کنونی هستند عبارتند از: آقای پروفسور جانگ هونگ‌نیان، آقای پروفسور یه یی‌لیانگ، آقای پروفسور زنگ یان‌شنگ، خانم پروفسور لی شیانگ، سرکار خانم تنگ هوی‌جو.

این گروه در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا دانشجو می­‌پذیرد. هر چهار سال یکبار و در هر دوره حدود ۱۰ نفر دانشجوی رشتۀ زبان و ادبیات فارسی در مقطع لیسانس جذب می‌کند. اکنون (سال ۲۰۲۳) تعداد دانشجویان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن در مجموع ۱۷ نفر است که عبارتند از ۹ نفر دانشجوی کارشناسی، ۳ نفر دانشجوی کارشناسی ارشد و ۵ نفر دانشجوی دکترا.

این گروه در طی ۶۶ سال (از زمان تأسیس آن در سال ۱۹۵۷ تاکنون) جمعاً ۱۶ دوره دانشجوی مقطع کارشناسی، ۲۵ نفر دانشجوی کارشناسی ارشد و ۱۱ نفر دانشجوی دکترا را پذیرفته و چندین دورۀ کوتاه مدتِ آموزش زبان فارسی نیز برگزار کرده و حدود ۳۰۰ فارسی‌آموز مستعد پرورش داده است. اکثر این دانش‌آموختگان در بخش های مهمی از جمله وزارتخانه‌های دولتی، رسانه‌های خبری، مؤسسات تحقیقاتی علمی و شرکتهای بزرگ دولتی مشغول به کار هستند که بسیاری از آنها به ستون واحدهای خود تبدیل شده و سهم به‌سزایی در ارتقای مبادلات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین چین و ایران داشته‌اند.

تدوین و آماده‌سازی کتابهای درسی و وسایل کمک‌آموزشی در گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن

در ابتدای تدریس زبان فارسی، به دلیل وجودنداشتن کتابهای لازم جهت تدریس، استادان این گروه با پشت سر گذاشتن مشکلات فراوان مجموعه‌ای از کتاب‌های درسی زبان فارسی را به زبان فارسی و چینی طراحی و تدوین کردند. در سال ۱۹۸۴، آقای پروفسور زنگ یان‌شنگ کتاب درسی فارسی را برای دانشجویان سال اول و دوم تدوین کردند، که پایۀ خوبی برای تهیۀ کتاب‌های درسی فارسی بعدی شد. در سال ۱۹۹۱، با حمایت دانشکدۀ خاورشناسی و انتشارات دانشگاه پکن، جلد اول و دوم «دورۀ آموزش زبان فارسی» که توسط خانم پروفسور لی شیانگ تدوین شده بود، به طور رسمی به انتشار رسید. این نخستین کتاب درسی جامع و منظم زبان فارسی در چین به شمار می‌رود که برآمده از تجربۀ این استادان در امر تدریس، و همچنین نشانۀ دوستی چین و ایران در طی۴۰ سال گذشته است. در سال ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵، خانم پروفسور تنگ هوی‌جو جلد سوم و چهارم «دورۀ آموزش زبان فارسی» را برای دانشجویان سال سوم و چهارم رشتۀ زبان و ادبیات فارسی در چین منتشر کرد.

علاوه براین، استادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن کتابهای «دستور زبان فارسی»، «نثر فارسی»، «مطالعات نثر فارسی قدیم و معاصر»، «رمان مدرن فارسی»، «گزیدۀ شعر فارسی»، «دورۀ آموزش ترجمۀ فارسی- چینی»، «دورۀ آموزش ترجمۀ چینی- فارسی» و سایر کتابهای درسی را تدوین کردند که هنوز به چاپ نرسیده است.

استادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن همچنین با تلاش فراوان مجموعۀ دیگری را نیز از کتابهای درسی شفاهی زبان فارسی نوشتند. به عنوان مثال: «مکالمۀ زبان فارسی» از آقای پروفسور زنگ یان‌شنگ و خانم پروفسور تنگ هوی‌جو (انتشارات دانشگاه مینزو چین، ۱۹۹۶؛ چاپ دوم انتشارات دانشگاه پکن، ۲۰۰۷)، و «۳۰۰ جملۀ زبان فارسی» از خانم پروفسور لی شیانگ (انتشارات دانشگاه پکن، ۲۰۰۵).

در سال ۱۹۷۸، انتشارات شانگ‌وو «فرهنگ فارسی به چینی» را که توسط آقای پروفسور جانگ هونگ‌نیان، آقای پروفسور یه یی‌لیانگ و آقای پروفسور زنگ یان‌شنگ تدوین شده بود به انتشارات رساند. در سال ۱۹۹۶، با همکاری مرکز پژوهشهای فرهنگ ایرانِ دانشگاه پکن و مؤسسه لغت‌نامۀ دهخدا، «فرهنگ چینی به فارسی» به ویرایش آقای پروفسور زنگ یان‌شنگ نیز منتشر شد. آقای پروفسور زنگ یان‌شنگ هم در سال ۲۰۰۳ «فرهنگ ضرب‌المثل‌های فارسی به چینی و اصطلاحات چینی به فارسی» را تدوین کردند. در سال ۲۰۱۶، انتشارات شانگ‌وو «گزیدۀ فرهنگ چینی به فارسی» را که توسط خانم دکتر الهام‌سادات میرزانیا، با همکاری آقای پروفسور جانگ هونگ‌نیان و خانم پروفسور لی شیانگ تدوین شد، منتشر کرد.

تحقیقات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن (کتابها و همایش‌ها)

در سال ۱۹۹۰، با پشتیبانی دانشگاه تهران و دانشگاه پکن، مرکز پژوهش‌های فرهنگ‌ ایران در دانشگاه پکن تأسیس شد. کارشناسان این گروه دربارۀ ایران‌شناسی در چین، و در زمینه‌های زبان، ادبیات و تاریخ تلاش های بسیاری کرده و زحمات فراوانی را متحمل شدند تا سمینارها و سخنرانی‌های علمی‌ای با کیفیت بالا برگزار کرده، و با انتشار مقالات علمی فراوان، این تحقیقات علمی را به ثمر برسانند. این مرکز تاکنون آثاری به شرح زیر منتشر کرده است:

«مجموعۀ آثار کلاسیک فارسی»: شاهکارهای ادبی ایران طی یک دورۀ ۱۸ جلدی با برنامه‌ریزی و تلاش استادان این گروه و همکاری چند مترجم دیگر ترجمه شد و در سال ۲۰۰۱ به طور رسمی توسط انتشارات هونان ون‌یی به چاپ رسید. این مجموعه شامل «شاهنامۀ فردوسی»، «مثنوی معنوی»، «گلستان سعدی»، «بوستان سعدی»، «دیوان حافظ»، «رباعیات خیام» و «اشعار رودکی» است. دو اثر از این مجموعه که به امضای رؤسای جمهور اسبق چین و ایران، آقایان جیانگ زه‌مین و سیدمحمد خاتمی، رسید، هم اکنون در کتابخانه‌های ملی چین و ایران نگه‌داری می‌شود. در سال ۲۰۱۹، با افزوده‌شدن «گزیدۀ اشعار نظامی»، «لیلی و مجنون نظامی» و «بهارستان جامی»، این مجموعه به ۲۳ جلد رسید و توسط انتشارات شانگ‌وو تجدید چاپ شد.

دیگر ترجمه‌های استادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن که به چاپ رسیده است بدین قرار است: «تاریخ ایران» (ترجمۀ یه یی‌لیانگ از نوشتۀ عباس اقبال آشتیانی، انتشارات جینگ‌جی ری‌باؤ، ۱۹۹۷)، «چهار مقاله» (ترجمۀ جانگ هونگ‌نیان، انتشارات شانگ‌وو، ۲۰۰۵)، «فرهنگ ایران و تأثیرش بر جهان» (ترجمۀ جانگ هونگ‌نیان از نوشتۀ ذبیح الله صفا، انتشارات شانگ‌وو، ۲۰۱۱)، «تاریخ امپراتوری پارس» (ترجمۀ جانگ هونگ‌نیان از نوشتۀ عبدالحسین زرین‌کوب، انتشارات دانشگاه فودان، ۲۰۱۱؛ چاپ دوم انتشارات کون‌لون، ۲۰۱۴).

به‌جز ترجمه‌، استادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن در پژوهش‌های علمی نیز دارای تالیفات متعددی هستند. از آثار مهم و چاپ‌شدۀ این استادان می‌توان به این کتابها اشاره کرد: تاریخ ادبیات فارسی (تألیف‌ جانگ هونگ‌نیان، انتشارات دانشگاه پکن، ۱۹۹۳؛ چاپ دوم انتشارات کون‌لون، ۲۰۰۳)، پژوهشی در شاهنامۀ فردوسی (جانگ هونگ‌نیان، انتشارات دانشگاه پکن، ۲۰۰۹)، پژوهش تاریخ چین در جامع‌التواریخ رشید‌الدین [فضل‌الله همدانی] و ترجمۀ آن (وانگ یی‌دان، انتشارات کون‌لون، ۲۰۰۶)، تصحیح و تعلیق [و ترجمۀ] تنکسوق‌نامۀ ایلخان در فنون علوم ختائی (‌شی گوانگ، انتشارات دانشگاه پکن، ۲۰۱۶)، نقش ادبیات در بازسازی حافظۀ ملی: پژوهشی در حماسۀ ایرانی کوشنامه (لیو یینگ‌جون، انتشارات جونگ شی، ۲۰۲۱)، گسترش و ترجمه آثار جامی در چین در اواخر سلسلۀ مینگ و اوایل سلسلۀ چینگ: از لوایح و اشعة اللمعات به عنوان مثال (انتشارات دین و فرهنگ در چین، ۲۰۲۲).

مرکز پژوهش‌های فرهنگ‌ ایران دانشگاه پکن و گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن در کنار تألیف، همایش‌های­ ایران‌شناسی را نیز در طی هفت دوره برگزار کرده است. مجموعه مقالات سه سمینار اول توسط انتشارات دانشگاه پکن به ترتیب در سالهای ۱۹۹۳، ۱۹۹۸ و ۲۰۰۳ منتشر شد. جلد چهارم و پنجم این مجموعه نیز در سال ۲۰۲۱ توسط انتشارات جونگ شی منتشر شد. در سال ۲۰۰۹ مجموعه مقالات ایران‌شناسی در چین به زبان انگلیسی نیز به چاپ رسید.

برخی از جوایز به‌دست‌آمده توسط اعضای گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن

۱. سال ۱۹۹۲، آقای پروفسور جانگ هونگ‌نیان، جایزۀ ادبیات مرکز مطالعات فارسی بین‌المللی دانشگاه تهران.

۲. سال ۱۹۹۵، کتاب «فرهنگ فارسی به چینی» (تدوین آقایان پروفسور جانگ هونگ‌نیان، پروفسور یه یی‌لیانگ و پروفسور زنگ یان‌شنگ) برندۀ جایزۀ درجۀ دوم دورۀ اول ادارۀ انتشارات ملی چین.

۳. سال ۱۹۹۸، آقای پروفسور جانگ هونگ‌نیان، جایزۀ ادبیات و تاریخ بنیاد موقوفات افشار ایران.

۴. سال ۱۹۹۸، «فرهنگ چینی به فارسی» تألیف آقای پروفسور زنگ یان‌شنگ، جایزۀ بهترین کتاب سال خارجی ایران.

۵. سال ۲۰۰۰، آقای پروفسور جانگ هونگ‌نیان، آقای پروفسور یه یی‌لیانگ، آقای پروفسور زنگ یان‌شنگ، خانم پروفسور لی شیانگ و سرکار خانم تنگ هوی‌جو، جایزۀ محقق برجستۀ تبادلات فرهنگ ایران و چین که توسط رئیس جمهور ایران، آقای خاتمی، بدیشان اهدا شد.

۶. سال ۲۰۰۰، «فرهنگ چینی به فارسی»، جایزۀ درجۀ اول دستاوردهای تحقیقات علمی دانشگاه پکن، جایزۀ درجۀ سوم دورۀ دوم دستاوردهای پژوهشی علوم انسانی و اجتماعی وزارت آموزش و پرورش چین.

۷. سال ۲۰۰۳، ترجمۀ چینی «مجموعۀ آثار کلاسیک فارسی»، جایزۀ ترجمۀ آثار ادبیات کلاسیک فارسی در دهمین جشنوارۀ بین‌المللی کتاب ایران.

۸. سال ۲۰۰۳، اهدای جایزۀ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران به همراه لوح تقدیر با امضای وزیر فرهنگ و ارشادِ وقت، به آقای پروفسور جانگ هونگ‌نیان و خانم دکتر وانگ یی‌دان.

۹. سال ۲۰۰۴، «فرهنگ چینی به فارسی» تألیف آقای پروفسور زنگ یان‌شنگ، نامزد جایزۀ جهانی کتاب سال ایران سال ۲۰۰۴.

۱۰. سال ۲۰۰۴، «تاریخ ادبیات فارسی» و «فرهنگ ضرب‌المثل‌های فارسی به چینی و اصطلاحات چینی به فارسی»، جایزۀ درجۀ دوم دورۀ نهم دستاوردهای پژوهشی علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه پکن.

۱۱. سال ۲۰۰۴، دریافت تقدیرنامه از مرکز نشر میراث مکتوب توسط خانم دکتر وانگ یی‌دان به خاطر پژوهش «تاریخ چین در جامع‌التواریخ رشیدالدین [فضل‌الله همدانی] و ترجمۀ آن»

۱۲. سال ۲۰۰۵، اهدای جوایزی به استادان برجستۀ زبان و ادبیات فارسی، آقایان پروفسور جانگ هونگ‌نیان، پروفسور یه یی‌لیانگ و آقای پروفسور زنگ یان‌شنگ، از جانب دولت ایران، شعبۀ تحقیقات زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه ملی تدریس ادبیات خارجی ملی چین، و نیز سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران، به همراه اهدای مدال یادبود هفتادمین سالگرد تأسیس دانشگاه تهران.

۱۳. سال ۲۰۱۸، آقای دکتر شی گوانگ، برندۀ بیست و پنجمین دورۀ جایزۀ جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، به خاطر تصحیح و ترجمۀ کتاب تنکسوق‌نامۀ ایلخان در فنون علوم ختایی به زبان چینی.

۱۴. سال ۲۰۲۲، خانم دکتر شن یی‌مینگ، برندۀ بیست و نهمین دورۀ جایزۀ جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، به خاطر ترجمۀ کتاب بهارستان جامی به زبان چینی.

۱۵. سال ۲۰۲۳، آقای دکتر لیو یینگ‌جون، برندۀ سی‌امین دورۀ جایزۀ جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، به خاطر تألیف کتاب نقش ادبیات در بازسازی حافظۀ ملی: پژوهشی در حماسۀ ایرانی کوشنامه به زبان چینی.

گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن طی شصت و شش سال در زمینۀ آموزش زبان فارسی و تحقیقات ایران‌شناسی به نتایج قابل توجهی رسیده است. امروز استادان و دانشجویان این گروه میراث‌دار سنتی گرانبها و دستاوردهایی غنی از دانشمندان ایران‌شناس نسل‌های پیشین هستند و همچنان برای ارتقای روابط فرهنگی و علمی میان دو کشور چین و ایران و پربارساختن پژوهش‌های ایران‌شناسی تلاش می‌کنند و در این مسیر از هیچ کوششی دریغ نمی‌ورزند.

نوشتۀ گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن

30/10/2023

https://sfl.pku.edu.cn/jxgl/bks/ylzyjs/132914.htm