کیسواحیلی از شرق آفریقا سرچشمه گرفته و در سراسر قاره و جهان گسترش یافت. این زبان به عنوان یک زبان کاری در اتحادیه آفریقا پذیرفته شده است و تلاش هایی برای تبدیل شدن آن به زبان انگلیسی یا زبان مشترک آفریقا وجود دارد. مورگان جی رابینسون یک مورخ آفریقای شرقی با تمرکز بر زبان است که کتابی در مورد کیسواحیلی به نام زبانی برای جهان منتشر کرده است. از او پرسیده شد که نسخه استاندارد پذیرفته شده امروز کیسواحیلی چگونه به وجود آمد؟

کجا به کیسواحیلی صحبت می شود؟

کیسواحیلی در سراسر آفریقای شرقی و مرکزی صحبت می شود. سخنرانان زبان مادری عمدتاً در امتداد ساحل یافت می شوند، اما کیسواحیلی به عنوان زبان دوم یا سوم توسط مردم در سراسر جهان صحبت می شود. طبق گزارش یونسکو که در سال 2021، 7 ژوئیه را به عنوان روز جهانی زبان کیسواحیلی اعلام کرد، 200 میلیون نفر به این زبان صحبت می کنند.

چه چیزی باعث شداین زبان تا اینقدر برجسته شود؟

نقش کیسواحیلی به عنوان یک زبان نمادین و کاربردی برجسته در آفریقا نتیجه عوامل متعددی است. این عوامل از سیاسی و اقتصادی گرفته تا فرهنگی و تاریخی را شامل می شود. قبلاً در دهه 1800 کیسواحیلی در سراسر شبکه تجارت ، کاروانی که از شرق و مرکز آفریقا عبور می کرد استفاده می شد. در قرن‌های قبل ، از این زبان برای فرمول‌بندی مشارکت‌های حقوقی، فلسفی و شعری استفاده می‌شد که بر کل جهان اقیانوس هند تأثیر گذاشت.

اما یکی از استدلال‌های کتاب من این است که ایجاد یک نسخه استاندارد شده از زبان در اواسط دهه 1900 در نسخه‌ای از کیسواحیلی که قابل قبول تر از همیشه بود، حاصل شد. زبان استاندارد یک نسخه مکتوب یکنواخت است که به طور کلی به عنوان فرم "رسمی" شناخته می شود. این با ایجاد فرهنگ لغت، دستور زبان و ادبیات است که به این نسخه اجازه می دهد تا بیشتر سفر کند.

بخش مهم دیگری از داستان استانداردسازی کیسواحیلی این است که در طول یک قرن برای انواع پروژه‌های جامعه‌سازی مرکزی بوده است. این زبان توسط دانش‌آموزان و مبلغان برده‌شده سابق در کنار سخنرانان بومی زنگبار استفاده می‌شد و در طول دوره استعمار به عنوان زبان اداری در تانگانیکا، زنگبار، کنیا و بخش‌هایی از اوگاندا اهمیت داشت. کیسوآاحیلی همچنین نقشی سیاسی در جنبش‌های ضد استعماری آفریقای شرقی و در میان مبارزان آزادی آفریقای جنوبی که در دهه‌های 1960 و 1970 در تانزانیا آموزش دیدند، ایفا کرد. حتی برخی از فعالان حقوق مدنی ایالات متحده از آن استقبال کردند.

همه این جوامع در زمان‌های مختلف از این زبان برای تقویت روابط و برقراری ارتباط از طریق موانعی استفاده می‌کردند که در غیر این صورت ممکن بود مردم را از هم دور نگه می‌داشتند. این امر نه تنها منجر به افزایش تعداد افرادی شد که به زبان کیسواحیلی صحبت می کنند و می نویسند، بلکه باعث شهرت آن به عنوان یک زبان بالقوه پان آفریقایی و حتی جهانی شد.

بسیاری، از جمله نویسنده‌های سنگین ادبی Ngũgĩ wa Thiong'o از کنیا و Wole Soyinka از نیجریه، از پذیرفتن کیسواحیلی به عنوان یک زبان ارتباطی پان آفریقایی حمایت کرده‌اند.

اما نگرانی مشروعی وجود دارد که استفاده گسترده از کیسواحیلی در قلمروهای رسمی و غیر رسمی می تواند تنوع زبانی شرق آفریقا را به خطر بیندازد، و این یک مشکلی است که پاسخی برای آن ندارم. شاید چندزبانگی کلید اصلی آن باشد. همانطور که Ngũgĩ در یک سخنرانی در سال 2021 در مومباسا مردم را تشویق کرد ، چنین گفت: اجازه دهید به زبان مادری خود افتخار کنیم. اجازه دهید به کیسواحیلی به عنوان زبان ملی افتخار کنیم. و اجازه دهید دانش انگلیسی یا ماندارین یا فرانسوی یا یوروبا و غیره را اضافه کنیم.  اینها فقط به مهارت و ارتباطات ما قدرت می بخشد. اما پایه و اساس ما از زبان مادری ما و زبان کل ملت، یعنی کیسواحیلی ساخته شده است.

کیسواحیلی استاندارد شده دقیقا چیست؟

همانطور که در سرتاسر جهان به زبان انگلیسی‌ زیادی صحبت می‌شود، کیسواحیلی‌هایی نیز وجود دارند. به این معنا که کیسواحیلی ، زبانی از چندین گویش است. به عنوان مثال، کیمویتا که در مومباسا صحبت می‌شود، یا کیاموی لامو  که سواحیلی استاندارد تنها یکی از آنهاست. این نسخه‌ای است که کتاب‌های درسی و برنامه‌های درسی را شکل می‌دهد که کیسواحیلی با آن در سراسر جهان آموزش داده می‌شود، به طوری که اکثر دانش‌آموزان کیسواحیلی را در کلاس‌های درس یاد می‌گیرند وزبان سواحیلی استاندارد را یاد می‌گیرند.

تاریخ آن طولانی است که یک راه واحد و مستقیم را دنبال نکرده است. با این حال، به طور کلی، سواحیلی استاندارد بر پایه کیونگوجا، گویش زنگباری این زبان است. همچنین توجه به این نکته مهم است که در حالی که سواحیلی استاندارد به خط لاتین نوشته می شود - الفبای مورد استفاده برای نوشتن انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی و غیره - کیسواحیلی سابقه بسیار طولانی تری در نوشتن به خط عربی دارد، سنتی که در برخی جوامع ادامه دارد.

لحظات کلیدی در استانداردسازی زبان چه بود؟

یکی از بحث‌های اصلی من این است که استانداردسازی کیسواحیلی یک فرآیند بلندمدت و بر حسب ضرورت، مشارکتی بود. نسخه استاندارد نه به طور کامل توسط رژیم استعماری بریتانیا در دهه 1920 تحمیل شد و نه یک ابزار "طبیعی" توسعه یافته مقاومت ضد استعماری بود. از سال 1864 با ورود مبلغان انگلیکن به زنگبار، در دوران استقلال و اوایل دوران پس از استعمار، جوامع متعددی در این فرآیند شرکت کردند. همه آنها از این زبان برای ایجاد جوامع متنوع خود استفاده کردند.

یکی از نمونه های مورد علاقه من برای توصیف این روند، شکل Owen Makanyassa است. او در جوانی به بردگی گرفته شد، اما قبل از رسیدن به مقصد، کشتی حامل او توسط نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا دستگیر شد و در اواخر دهه 1860 یا اوایل دهه 1870، ماکانیاسا تحت مراقبت یک انجمن مبلغان در زنگبار قرار گرفت. او در مدرسه مأموریت تحصیل کرد و به یک کارگر ارزشمند در چاپخانه آن تبدیل شد و برخی از ترجمه‌ها را تولید کرد که اساس زبان سواحیلی استاندارد را تشکیل دادند.

اگرچه ماکانیاسا و همکارانش و دانشجویان و کارگرانش به زبان‌های مختلف مادری صحبت می‌کردند و زبان ارتباطی آن‌ها خیلی سریع به کیسواحلی تبدیل شد و همه آنها در این مرحله اولیه استانداردسازی آن شرکت کردند - اگرچه همیشه به خاطر مشارکت‌هایشان به آنها اعتبار داده نشده است.

من در کتابم بر لحظاتی از این دست تأکید می‌کنم که در آن آزادی و عدم آزادی، ظلم و قدرت، تولید دانش رسمی و غیررسمی با هم ترکیب می‌شوند و به آرامی نسخه‌ای مکتوب از زبان سواحیلی ایجاد می‌کنند که در سراسر جهان صادر می‌شود و زبانی واقعاً جهانی ایجاد می‌کند.

(پژوهش فوق توسط مورگان جی رابینسون - استادیار دانشگاه ایالتی می سی سی پی، ایالات متحده آمریکا انجام شده است.)

منبع: 

https://www.theeastafrican.co.ke/tea/magazine/how-a-standard-version-of-the-east-african-language-was-formed-4295050