مقدمه

هر دینی اعتقادات و آیین ‌های مقدس مختص خود را دارد، مسلمانان قرآن کریم و پیامبر اکرم (ص) را مقدس می‌ دانند، یهودیان حضرت موسی(ع) و تورات را مقدس می‌ دانند، مسیحیان حضرت عیسی(ع) و انجیل را مقدس می ‌دانند، هندوها کتاب ‌های خود را مقدس می ‌دانند، سیک ‌ها گورو ناناک را مقدس می دانند و همچنین سایر ادیان برای مقدسات خود احترام ویژه ای قائل هستند. بنابراین برای صلح متقابل و عشق و مدارا در یک جامعه چند مذهبی بسیار مهم است که مردم از توهین به مقدسات یکدیگر خودداری کنند. در قرآن کریم نیز به مسلمانان دستور داده شده است که به خدایان مشرکان توهین نکنند تا کافران نیز به مقدسات اسلامی توهین نکنند. از سوی دیگر، در گذشته‌ای نه چندان دور، شاهد افزایش غیرمنتظره جرایم توهین به مقدسات در سطح ملی و بین‌المللی بوده ایم و هر روز که می‌گذرد بر تعداد این گونه حوادثات افزوده می‌شود هرچند که توهین به مقدسات در سال تنها یک بار منجر به شورش می‌شود، اما باعث از بین رفتن آرامش در طول سال می‌گردد. وظیفه مسلمانان است که چنین شرایطی را ایجاد نکنند که کفار به مقدسات ما توهین کنند و در پوشش آزادی بیان جرأت کنند به شأن پیامبر اکرم (ص) اهانت کنند. همچنین این وظیفه جامعه جهانی است که به خاطر صلح جهانی از هرگونه اقدامی که قلب یک و نیم میلیارد مسلمان را به درد می آورد خودداری کند، اما متأسفانه در چند سال اخیر این اهانت ها در جامعه اروپایی افزایش یافتند و صد ها بار به قرآن کریم و پیامبر اکرم(ص) اهانت شده است، ولی دولت های اروپایی این را آزادی بیان قرار داده و هیچ اقدامی علیه موهنین انجام نمی دهند، این چه نوع آزادی بیان است که قلب یک و نیم میلیارد جمعیت جهان را جریحه دار می کند. همانطورکه یادآوری هولوکاست برای جامعه اروپایی قابل تحمل نیست، توهین به مقدسات برای مسلمانان نیز قابل تحمل نیست. این اقدام باعث شد تا اقلیت ‌های غیرمسلمان در پاکستان، تحت تأثیر جامعه غربی، جرأت پیدا کنند که دست به توهین به مقدسات مسلمانان بزنند. دولتهای پاکستان به ویژه دولت عمران خان، نخست وزیر سابق پاکستان برای جلوگیری از این توهین ها در سطح بین المللی اقدامات زیادی انجام دادند که در این مورد گزارشاتی تهیه و ارسال شده است. در پاکستان، به دلیل افزایش موارد توهین به مقدسات، سوءاستفاده از این قانون نیز به دلیل تعصبات مذهبی بیشتر شده است. درحالیکه دین اسلام به هیچ عنوان اجازه نمی دهد که فردی بی گناه مجازات شود. در پاکستان تعدادی از افراد تندرو مذهبی از قانون توهین به مقدسات بیشتر سوء استفاده می کنند. دولت پاکستان قانون توهین به مقدسات را ارتقاء داده و موهنین  مقدسات را مجازات می کند. در این بررسی موارد اجرای قانون توهین به مقدسات، ارتقای قانون توهین به مقدسات و آرا و دیدگاه های تحلیلگران ارائه می گردد.

قانون بحث برانگیز توهین به مقدسات در پاکستان

در زمان تأسیس پاکستان در سال 1947ء قوانین توهین به مقدسات از دولت بریتانیا به پاکستان به ارث رسیده است. آن ها طی سالهای 1977 ء تا 1988 ء توسط ژنرال ضیاءالحق، رئیس جمهور سابق نظامی پاکستان، گسترش و تشدید شدند. بر اساس اعلام کمیسیون آمریکایی آزادی مذهبی بین المللی در سال 2022ء، حدود 80 نفر به اتهام توهین به مقدسات در زندان های پاکستان هستند که بیش از نیمی از آن ها به حبس ابد یا اعدام محکوم شده اند[1].

تکامل قانون توهین به مقدسات در پاکستان

براساس گزارش سازمان حقوق بشر عفو بین‌ الملل، مجازات جنایات مربوط به مذهب در پاکستان در دوره استعمار بریتانیا در هند ، از جمله سرزمین ‌هایی که اکنون بخشی از پاکستان هستند، سرچشمه گرفته است. توجیه این امر جلوگیری از خشونت مذهبی بین هندوها و مسلمانان بود. این بندهای قانونی شامل بندهای 295، 296، 297 و 298 بود که در سال 1860 ء معرفی شدند. 295-الف بعداً در سال 1927ء افزوده شد. در دوران ژنرال محمد ضیاءالحق، محافظه‌ کار مذهبی و دیکتاتور نظامی پاکستانی (1977ء تا1988ء)، قوانین دیگری برای توهین به مقدسات وضع شدند که به طور خاص به اسلام مربوط هستند. در آن قوانین، اقلیت احمدی که به نام قادیانی نیز معروف هستند و خود را مسلمان می خوانند، اما پاکستان آنان را غیر مسلمان اعلام کرده است و به طور خاص مورد هدف قرار گرفتند. پرکار برد ترین قانون در قوانین جزایی پاکستان امروزه بند 295-الف (تحریک احساسات مذهبی، گسترش خشم) است. 295-ب (هتک حرمت قرآن)، ۲۹۵ -ج (هتک حرمت به نام پیامبر اسلام) و ۲۹۸- الف است (هتک حرمت به خاندان پیامبر اسلام (ص)، صحابه یا هر خلیفه ای) است. طبق اکثر این قوانین، وقتی اتهامی مطرح می ‌شود، پلیس این اختیار را دارد که متهم را بدون حکم دادگاه، دستگیر کند و بدون حکم دادگاه تحقیقات خود را آغاز کند. دادگاه فدرال شریعت پاکستان در سال 1980 ء تحت رهبری ژنرال محمد ضیاءالحق تأسیس شد تا در مورد اینکه آیا هر قانون یا جنبه ای از آن مغایر با آموزه های اسلامی است یا نه مورد بررسی قرار داده و تصمیم گیری کند تا زمانی که دولت با موفقیت به دادگاه استیناف شرعی دیوان عالی پاکستان شکایت نکند، حکم و تصمیمات دادگاه فدرال شریعت پاکستان قطعی است. در سال 1990ء دادگاه فدرال شریعت پاکستان در پاسخ به درخواست حزب جماعت اسلامی پاکستان تصمیم گرفت که مجازات اعدام طبق قانون 295-ج اجباری شود. در آن زمان، دولت محافظه ‌کار مذهبی نواز شریف، نخست ‌وزیر وقت پاکستان علیه این حکم اعتراضی نکرد و این حکم در تمام دادگاه‌ های پاکستان به اجرا درآمد[2].

صدور حکم مجازات علیه موهنین مقدسات در سال جاری میلادی، در پایتخت و حومه در پاکستان

هر ساله بسیاری از این گونه حوادث توهین آمیز در شهرهای مختلف کشور از جمله پایتخت پاکستان اتفاق می افتد که علیه جنایتکاران این موضوع پرونده هایی تشکیل شده و دادگاه ها حکم مجازات را صادر می کنند، امسال نیز در شهرهای مختلف پاکستان چنین حوادثی رخ داده است، براساس گزارش های اخیر دو حوادث در شهرهای دوقلوی پاکستان، در شهر راولپندی و اسلام آباد رخ داد و دادگاه های محلی علیه مجرمان حکم اعدام، حبس و جریمه را صادر کردند.

گزارش این حوادث درج ذیل است:

در اسلام آباد 2 جنایتکار به جرم توهین به مقدسات به اعدام محکوم شدند

دادگستری ناحیه اسلام آباد مورخ 11 بهمن ماه 1403 (30 ژانویه 2025ء) دو جنایتکار را به جرم توهین به مقدسات به اعدام محکوم کرد. برای هر دو مجرم به دلیل انتشار مطالب توهین آمیز در شبکه های اجتماعی پرونده ای تشکیل شد. مجرمان طبق بند 295-ج به اعدام و هر کدام به 5 میلیون روپیه جریمه محکوم شده است. دادگستری مذکور همچنین طبق بند 295-ب به حبس ابد، بند 298-الف به 3 سال حبس و صد هزار روپیه جریمه نقدی نیز محکوم کرد. مجرمان بر اساس بخش 11(PECA) به 7 سال حبس و یک میلیون روپیه جریمه محکوم شدند. پرونده ای در سال 2021ء توسط آژانس اطلاعاتی فدرال پاکستان (FIA Crime Cell) اسلام آباد علیه مجرمان تشکیل شد[3].

در شهر راولپندی 4 متهم به توهین به مقدسات به اعدام محکوم شدند.

قاضی دادگستری شهر راولپندی 4 متهم را در پرونده توهین به مقدسات، به اعدام محکوم کرد. هر4 متهم به توهین به مقدسات به اعدام و 80 سال حبس محکوم شدند. در حکم دادگستری آمده است که برای متهم به دلیل اشتراک گذاری مطالب توهین آمیز در شبکه های اجتماعی پرونده ای تشکیل شد. در این حکم آمده است که محکومان مجموعاً به 80 سال حبس و 5 میلیون و دویست هزار روپیه جزای نقدی همراه با مجازات اعدام محکوم شده اند. این پرونده بر اساس بخش 11 قانون پیکا و بخش های 295 الف، ب، ج، 298 الف، 109 و 34 قانون جزایی پاکستان ثبت شده است[4]. براساس گزارش دیگری توسط روزنامه نوای وقت، در پرونده دیگری نیز 4 متهم به اتهام توهین به مقدسات به اعدام محکوم شدند. دادگستری راولپندی، ضمن صدور حکم در مورد توهین به مقدسات، چهار مجرم را به اعدام، حبس ابد و 80 سال حبس محکوم کرد. دادگستری مجموعاً 4 میلیون و ششصد هزار روپیه جریمه نقدی برای مجرمان تعیین کرده است، در حالی که عدم پرداخت جریمه منجر به حبس شدید خواهد شد. جنایتکاران شامل رانا عثمان، اشفاق علی، سلمان سجاد، واجد علی]که با توجه به نام هایشان مشخص می شود که مجرمان مسلمان هستند[ هستند. این پرونده در 22 اکتبر 2022ء ثبت شده است. براساس این گزارش در فیس بوک و در سایر شبکه های اجتماعی، هتک حرمت به مقدسات، از جمله توهین به قرآن کریم و سایر شخصیتهای مقدس علیه جنایتکاران اثبات شد. دادگستری طبق بند 295-ج به اعدام، طبق بند 295-ب به حبس ابد، بر اساس بند 295-الف به ده سال حبس و به صد هزار روپیه جریمه نقدی نیز محکوم کرد. متهمان به هفت سال حبس تعزیری و جریمه نقدی به ارزش صد هزار روپیه محکوم شدند. دادگستری در حکم خود اعلام کرد که مجرمان باید تا زمان مرگ بر چوبه دار به دار آویخته شوند، توهین به مقدسات، هتک حرمت به مقدسات و توهین به قرآن کریم جرمی قابل تحمل نیست. پس از صدور حکم، محکومان به زندان "آدیاله" زندان مرکزی پاکستان در شهر راولپندی، منتقل شدند[5].

در پاکستان یک زن مسلمان نیز به جرم توهین به مقدسات به اعدام محکوم شد

دادگاهی در پاکستان در سال 2022 میلادی یک زن مسلمان را نیز به دلیل ارسال پیام توهین آمیز مذهبی در واتساپ به اعدام محکوم کرد، متهم 26 ساله است. به گزارش خبرگزاری فرانسه، یک دادگاه محلی در شهر راولپندی پاکستان یک زن مسلمان پاکستانی را به دلیل ارسال محتوای توهین آمیز در واتساپ به اعدام محکوم کرد. بر اساس گزارشات دادگاه، این زن 26 ساله پاکستانی در ماه می 2020 ء بازداشت شد. او متهم به انتشار "محتوای توهین آمیز" درباره اسلام در استاتوس واتساپ خود بود. وقتی دوست این زن از او خواسته تا وضعیت جنجالی واتساپ (Status) را تغییر دهد، او مطالب را برای او فوروارد کرده است. در همین حال دادگاه متهم را به 20 سال حبس تعزیری همراه با اعدام محکوم کرد[6].

لازم به ذکر است در سالهای گذشته حکم اعدام مجرمان توهین به مقدسات زیادی صادر شده است، در کشور مسلمان پاکستان، توهین به مقدسات یک موضوع بسیار حساس و خطرناک تلقی می شود. حکم اعدام برای کسانیکه این جنایت را مرتکب می شوند صادر می شود اگر چه تاکنون هیچ شخصی به خاطر این جنایت اعدام نشده است[7].

قانون بحث برانگیز توهین به مقدسات در پاکستان و سوء استفاده از آن قانون علیه بی گناهان

براساس گزارش های متفاوت، در بیشتر موارد توهین به مقدسات در پاکستان، این مسلمانان هستند که به هموطنان مسلمان خود اتهامات جدی وارد می کنند. به گفته فعالان حقوق بشر، اقلیت های مذهبی، به ویژه جامعه مسیحی، اغلب به دلیل اختلافات خصوصی مورد هدف قانون بحث برانگیز توهین به مقدسات قرار می گیرند. در سالهای گذشته بسیاری از افراد از جمله، یک شهروند سریلانکایی که به عنوان مدیر در کارخانه ای در شهر سیالکوت پاکستان کار می کرد، پس از شکنجه توسط یک گروه خشمگین به اتهام توهین به مقدسات، به طرز وحشیانه ای به آتش کشیده شد و در سال 2018 ء پس از آزادی زن مسیحی "آسیه بی بی" توسط دادگاه عالی در پرونده مربوط به توهین به مقدسات، اعتراضات گسترده ای را شاهد بودیم. پس از آن "آسیه بی بی" مجبور به مهاجرت به خارج از کشور شد[8].

مشال خان یوسف زیی، یک دانشجوی مسلمان پشتون پاکستانی در دانشگاه عبدالولی خان در شهر مردان پاکستان بود که در آوریل 2017 ء توسط یک گروه خشمگین به اتهام توهین به مقدسات کشته شد. وی به انتشار محتوای توهین آمیز مذهبی در فیس بوک متهم شده است. بر اساس اعلام بازرس کل نیروی پلیس ایالت خیبرپختونخوا در پاکستان آن ها هیچ مدرکی مبنی بر توهین به مقدسات از مشال پیدا نکردند. براساس اظهارات دوستان مشال که به پلیس ارائه شده است، وی یک مسلمان مومن بوده است و دلیل این حمله انتقاد وی از مدیریت دانشگاه بوده است. پس از این حادثه، 45 نفر بازداشت شدند[9]. همچنین بسیاری از افراد دیگر نیز مورد هدف این قانون جنجالی قرار گرفته اند.

      برخی از تحلیلگران معتقدند:

1. پرونده توهین مذهب علیه مسلمانان از جمله زن مسلمان پاکستانی بسیار تعجب آور است و گفتند چطور یک مسلمان می تواند با اعتقاد به دین اسلام، به توهین مقدسات اسلامی مرتکب شود، ممکن است وی نظراتی را که منتشر کرده است، آگاه نباشد که توهین به مقدسات است، یا شاید این پرونده مبتنی بر تعصبات مذهبی بوده است، زیرا برخی از افراد شخصیتهای جنجالی از جمله معاویه، قاتلان امام حسین (ع) در کربلا و سایر شخصیتهای بحث برانگیز اسلام را صحابی پیامبر اکرم (ص) قرار داده و بخشی از مقدسات قرار می دهند و علیه شیعیان چنین پرونده های دورغین را تشکیل می دهند. در این روند  افرادی را به توهین قرآن کریم و پیامبر اکرم (ص) نیز متهم می کنند، چون پلیس پاکستان در تکشیل این پرونده، بازداشت متهم و آغاز بررسی بدون حکم دادگاه، آزاد است، لذا با گرفتن پول چنین پرونده های دروغین را تشکیل می دهند. بیشتر برای تشکیل این نوع پرونده های دورغین، از مسئولین متعصب پلیس، کمک گرفته می شود.
2. بسیاری از افراد تندور مذهبی به مخالفین خود، اعم از مسلمان (شیعه) و غیر مسلمان (به دلیل عناد شخصی) را توسط این قانون سرکوب می کنند و حتی شایعاتی وجود دارد که گروهی توسط رسانه های اجتماعی با دختران و پسران شیعه جوان دوست شده و از آن ها برای به اشتراک گذاشتن مواد توهین آمیز تقاضا می کنند و سپس علیه آن ها پرونده ای تشکیل می دهد.
3. براساس قانون توهین به مقدسات بسیاری از شخصیت های جنجالی در پوشش صحابه و خاندان پیامبر اکرم (ص) مقدس به شمار می آیند و بسیاری از اظهارات افراد نقل شده از کتابهای معتبر اهل سنت نیز در خصوص این شخصیتهای جنجالی هدف این قانون قرار می گیرند.
4. در قانون جنجالی مذکور اصلاً موضوع و مصداق توهین ذکر نشده است و همچنین آیا اظهاراتی با قصد توهین، توهین شمار می آید یا نقل  کردن منابع از کتاب های معتبر اهل سنت نیز توهین به شمار می آید، در این قانون اصلاً شرحی داده نشده است. 
5. در مورد تصویب قانون اصلاً با شیعیان که سی در صد جمعیت مسلمانان را تشکیل می دهند، مشورت یا همفکری نشده است. در حالیکه طبق قانون اساسی کشور قبل از تصویب قوانین اسلامی همفکری با همه مکاتب فکری و همچنین تایید شورای ایدئولوژی اسلامی پاکستان که نماینده همه مکاتب فکری اسلامی پاکستان است، الزامی است.
6. بر اساس گزارشی که اخیراً توسط مرکز عدالت اجتماعی منتشر شده است، موارد توهین به مقدسات در کشور به سرعت افزایش یافته است. گزارش این مرکز حاکی از آن است که در سال 2020 ء بیشترین تعداد موارد توهین به مقدسات علیه 200 نفر به ثبت رسیده است. این بالاترین تعداد در 37 سال گذشته از زمان اصلاح قانون توهین به مقدسات در زمان ژنرال ضیاءالحق، حاکم نظامی سابق پاکستان است. پیش از این در سال 2009ء حداکثر تعداد پرونده ها علیه 113 نفر با این اتهامات تشکیل شده است. این گزارش همچنین نشان داد که روند شکایت مسلمانان از غیرمسلمانان در پرونده‌های توهین به مقدسات تغییر کرده است و اکنون مسلمانان به استناد این قانون پرونده‌های بیشتری را علیه یکدیگر تشکیل می‌دهند.این گزارش مدعی است که با این روند، کسانی که فرقه های اقلیت یا هویت مذهبی اسلامی هستند، بیشترین قربانیان سوء استفاده از قانون توهین مقدسات هستند. بر اساس داده های این گزارش، 70 درصد مسلمانانی که این قوانین بر آنها اعمال شده، از مذهب شیعه بوده اند[10].
7. امسال نیز موارد اتهامات نادرست توهین به مقدسات در پاکستان در حال افزایش است. دیوان عالی اسلام آباد چندی پیش نسبت به این موضوع ابراز نارضایتی کرده است. چندی پیش، این دیوان به دلیل کوتاهی دولت در تشکیل کمیسیون تحقیق در مورد جدی ترین پرونده ها و اتهامات کفر گویی که جان صدها نفر را به خطر انداخته است، انتقاد کرد. در شهریور ماه سال گذشته (در ستامبر2024ء)، دیوان عالی اسلام‌آباد رسیدگی به پرونده‌های فریب دادن دختران و پسران جوان و به دام انداختن آنان برای تشکیل پرونده‌های جعلی توهین به مقدسات را آغاز کرد. عثمان ورایچ، وکیل پاکستانی در دادخواستی که علیه این اقدام ناپسند تشکیل داده بود، به گزارش شعبه ویژه استناد کرد که یک "باند سازمان‌یافته" از طریق شهادت‌های جعلی اقدام به فریب دادن جوانان و تشکیل پرونده‌های توهین به مقدسات کذب علیه آنان می‌کند[11]

منابع: