مرصد الأزهر؛ دیده‌بان بیدار در میدان مبارزه با افراط‌گرایی فکری

در عصری که افکار افراطی و قرائت‌های منحرف از دین، با بهره‌گیری از ابزارهای نوین ارتباطی و فضای مجازی، مرزها را درنوردیده و جوامع مختلف را در معرض تهدید قرار داده‌اند، مرصد الأزهر برای مبارزه‌ای همه‌جانبه با این پدیده، به عنوان بازوی فکری و علمی الأزهر شریف، نقش بی‌بدیلی ایفا می‌کند. این نهاد از سال ۲۰۱۵ با هدف رصد، تحلیل، و پاسخ به محتوای رسانه‌ای گروه‌های افراطی تأسیس شده و با بهره‌گیری از گروهی از پژوهشگران متخصص در حوزه‌های دینی، فکری و زبانی، فعالیت‌های گسترده‌ای را در سطوح ملی و بین‌المللی دنبال می‌کند.

مرصد الأزهر در کنار فعالیت‌های تحلیلی و رسانه‌ای خود، با راه‌اندازی کارزارها و ابتکارات میدانی، به‌ویژه در میان جوانان و دانشگاهیان، تلاش می‌کند تا با آموزش، آگاهی‌بخشی، و بازخوانی مفاهیم اصیل اسلامی، زمینه‌های فکری و روانی رشد افراط‌گرایی را از بین ببرد. مقابله با تحریف مفاهیم دینی، بررسی راهبردهای تبلیغاتی گروه‌های افراطی، و پاسخ‌گویی علمی و مستدل به شبهات فکری، از جمله محورهای اصلی فعالیت این مرکز به شمار می‌رود.

مرصد الأزهر امروز، نه تنها نهادی رصدگر، بلکه بازیگری فعال در عرصه تقابل با افراط‌گرایی فکری و ساختن آینده‌ای متعادل و آگاهانه بر پایه اسلام رحمانی و عقلانیت دینی است.

برگزاری نشست علمی «در مسیر یک نگرش ازهری برای مقابله با افراط‌گرایی»

در چارچوب تلاش‌های پیوسته و هدفمند مرصد الازهر برای مبارزه با افراط‌گرایی و تصحیح مفاهیم نادرست دینی، این نهاد در اردیبهشت 1404، یک نشست علمی و آگاهی‌بخش در دانشکده مطالعات اسلامی و عربی ویژه بانوان در شهر پورت سعید برگزار کرد. این نشست بخشی از سلسله‌فعالیت‌های میدانی ابتکار «در مسیر یک نگرش ازهری برای مقابله با افراط‌گرایی» بود که با استقبال گسترده مسئولان دانشگاهی و دانشجویان روبه‌رو شد.

استقبال مسئولان دانشگاه و فضای علمی نشست

هیئت اعزامی مرصد الازهر در بدو ورود با استقبال صمیمانه رئیس دانشکده، دکتر محمد محمد عامر، و معاونان آموزشی و پژوهشی ایشان روبه‌رو شد. این حضور، بیانگر اهتمام جدی نهادهای آموزشی به همکاری با مرصد در جهت تقویت آگاهی دینی صحیح و مبارزه با شبهات فکری است

بازخوانی انتقادی مفاهیم: بررسی موردی "ولاء و براء"

دکتر محمد عبدالرحمن عطیه، سرپرست واحد رصد زبان عربی، نخستین سخنران این نشست بود که به تحلیل دقیق مفهوم «ولاء و براء» پرداخت؛ مفهومی که گروه‌های تندرو آن را به گونه‌ای افراطی و تحریف‌شده به عنوان یکی از ارکان ایمان معرفی می‌کنند. او تأکید کرد که این رویکرد با آموزه‌های سلف صالح و ائمه اربعه مغایرت دارد و هیچ جایگاهی در اصول ایمان اسلامی ندارد. دکتر عطیه توضیح داد که اصل این مفهوم، بر پایه محبت قلبی به اهل ایمان و برائت از اندیشه‌های مخالف با توحید است، نه نفرت کور و دشمنی مطلق. وی با استناد به آیات قرآن، این نگرش متعادل را تبیین کرد و نسبت به پیامدهای خطرناک برداشت‌های افراطی هشدار داد.

نقش «وهم» در شکل‌گیری ذهنیت افراطی

در ادامه، احمد عبدالعال، پژوهشگر واحد رصد زبان عربی، به بررسی نقش مخرب «وهم» و خیال‌پردازی‌های غیرواقعی در گرایش افراد به افراط‌گرایی پرداخت. وی تصریح کرد که بسیاری از متعصبان دینی، در اوهامی از برتری ایمانی و اخلاقی نسبت به دیگران گرفتار می‌شوند و این احساس برتری کاذب، زمینه‌ساز شکل‌گیری دشمنی‌ها و جداسازی‌های افراطی است. او با ذکر نمونه تاریخی ابوجهل، نشان داد که چگونه یک فرد می‌تواند آن‌چنان در دروغ و توهم غرق شود که حاضر باشد برای آن جان خود را نیز فدا کند.

تأثیرات روانی و عاطفی بر فرایند شست‌وشوی مغزی

دکتر شیماء سید عباس، پژوهشگر واحد رصد زبان فارسی، محور سخنرانی خود را به موضوع شست‌وشوی مغزی و بهره‌برداری گروه‌های افراطی از احساسات دینی جوانان اختصاص داد. او توضیح داد که این گروه‌ها با بهره‌گیری از شعارهایی همچون برپایی خلافت و اجرای شریعت، احساسات جوانان پرشور را تحریک کرده و آنان را به ابزارهایی برای تحقق اهداف خشونت‌بار خود تبدیل می‌کنند. دکتر عباس بر ضرورت تقویت تفکر انتقادی و درک صحیح دین از طریق آموزش‌های دینی سالم و تعاملی تأکید کرد و خواستار همکاری همه‌جانبه نهادهای فرهنگی و دینی برای مصون‌سازی نسل جوان شد.

خطرات فناوری‌های نوین در خدمت افراط‌گرایی

در بخش پایانی این نشست، احمد الجعیصی، پژوهشگر واحد رصد زبان انگلیسی، به بررسی تهدیدات ناشی از بهره‌برداری افراط‌گرایان از فناوری‌های نوین پرداخت. او با اشاره به استفاده از هوش مصنوعی، چاپگرهای سه‌بعدی، و پلتفرم‌های دیجیتال، هشدار داد که این فناوری‌ها می‌توانند در جهت تولید سلاح، شبیه‌سازی چهره، نشر اطلاعات جعلی، و حتی ساخت ویروس‌های زیستی و دستکاری ژنتیکی مورد سوءاستفاده قرار گیرند. وی به ضرورت وضع قوانین به‌روز و تقویت سواد رسانه‌ای برای مقابله با این تهدیدات تأکید کرد.

نگاهی کلی به ابتکار "در مسیر نگرش ازهری برای مقابله با افراط‌گرایی"

شایان ذکر است که این ابتکار، نتیجه همکاری مشترک مرصد الازهر با دانشگاه الازهر است که با هدف دست‌یابی به جوانان دانشگاهی در سراسر مصر طراحی شده است. مرصد، با باور عمیق به تأثیر ارتباط مستقیم با نسل جوان، تلاش می‌کند تا با ابزارهایی نوین و علمی، اندیشه‌های اعتدالی را ترویج داده و با افکار افراطی و تحریف‌شده مقابله کند.

برگزاری این نشست در بورسعید، گامی دیگر در مسیر نهادینه‌سازی عقلانیت دینی و تقویت نقش دانشگاه در مواجهه با چالش‌های فکری معاصر به‌شمار می‌آید؛ تلاشی که مرصد الازهر همچنان با جدیت در سراسر کشور ادامه خواهد داد.

https://www.facebook.com/share/1FvN3PwJNK/