(Psychology and Behavior of Chinese: Indigenous Research)

روان­شناسی و رفتار چینی: مطالعات بومی

 (Psychology and Behavior of Chinese: Indigenous Research)

‎انتشارات دانشگاه رِنمین چین؛ چاپ اول: 2004؛ قیمت: 32 یوان.

این اثر علمی، پژوهشی ژرف دربارۀ ویژگی‌های روانی و رفتاری مردم چین است که با بهره‌گیری از حجم گسترده‌ای از مطالعات بومی، به کشف ساختار روانی منحصربه‌فرد، الگوهای رفتاری و همچنین تحولات روانی تحت تأثیر فرهنگ چینی‌ها پرداخته­است. مؤلفان از زوایای متعددی همچون خانواده، جامعه، فرهنگ و آموزش، تحلیل جامع و ژرفی از روان­شناسی و رفتار چینی‌ها ارائه کرده‌اند. کتاب نه تنها عرصه‌های پژوهشی روان­شناسی را غنی ساخته، بلکه پشتوانه‌ای نظری و راهنمایی عملی برای درک روان و رفتار مردم چین فراهم می­آورد.

‎یانگ کوئو شو در اثر خود، پژوهشی بومی شده عرضه کرده که پایه‌گذار روان­شناسی بومی چین محسوب می‌شود. هستۀ مرکزی این کتاب، نقد هژمونی فرهنگی روان­شناسی غربی و بنیان‌گذاری نظام‌مندِ پارادایمی پژوهشی بر اساس زمینه‌های فرهنگی چین است. کتاب با پس‌زمینۀ تضادهای فرهنگی ناشی از مدرنیزاسیون چین پس از ۱۹۷۸، استدلال می‌کند که شوک مدرنیتۀ غربی، جریان‌های فکری مانند نیهیلیسم فرهنگی و ناسیونالیسم ارتجاعی را دامن زد. پژوهشگران هنگ‌کنگی و تایوانی، با برخورداری از ویژگی دوگانۀ «انفکاک» (از طریق آموزش آکادمیک غربی) و «تعیّن» (پیوندهای فرهنگی با میراث چینی)، چشم‌اندازهای بی‌نظیری برای تحلیل روان‌شناسی و رفتار چینی ارائه کردند.

‎یانگ از طریق بازاندیشی در مسیر علمی خود، محدودیت‌های فرهنگی روان­شناسی غربی را آشکار ساخت: پژوهش‌های اولیه با تقلید مکانیکی از چارچوب‌های نظری آمریکایی، سرکوب دیدگاه‌های بومی محققان چینی را در پی داشت و به یافته‌هایی منجر شد که با جامعۀ چین همخوانی نداشت. نقطۀ عطف در سال ۱۹۸۸ طی گفت‌وگوی علمی در دانشگاه هاروارد رخ داد؛ هنگامی که پرسیده شد: «بدون روان­شناسی غربی، محققان چینی چگونه می­توانند روان­شناسی مدرن را بنا نهند؟». یانگ دریافت که روان­شناسی غربی در اصل، روان­شناسی بومی آمریکا مبتنی بر نمونه‌های دانشجویان سفیدپوست است، نه حقیقتی جهان‌شمول. این بازاندیشی او را به پیشنهاد بومی­شدن به جای چینی‌سازی سوق داد و بر ضرورت تأسیس روان­شناسی بومی برای مردم چین تأکید کرد.

‎از منظر روش‌شناختی، یانگ اصل «سازگاری بومی» را مطرح می‌کند که بر اساس آن، نظریه‌ها و روش‌های پژوهشگران، باید با بافت جامعۀ فرهنگی سوژه‌ها تلفیق شود. این اصل مستلزم توجه همزمان به سه بُعد است: 

‎بُعد فرهنگی: عوامل اجتماعی، تاریخی و فلسفی شکل‌دهندۀ رفتار روانی؛ 

‎بُعد زیستی: تأثیرات ژنتیک نژادی و سازوکارهای تکاملی؛ 

‎تعامل پویا: نقش‌های تفکیک‌شدۀ عوامل فرهنگی در اکتساب و بروز رفتار روانی. 

‎هم‌نوایی این ابعاد، تضمین می‌کند که پرسش‌های پژوهش، چارچوب‌های نظری و ابزارهای اندازه‌گیری، ویژگی‌های منحصربه‌فرد روان‌شناسی چینی را به دقت بازتاب دهند. ‎اهمیت بنیادین این اثر، در دوگانگی آن نهفته است: هم انقلابی روش‌شناختی (با تأسیس پارادایم پژوهشی خودبنیاد فرهنگی) و هم نوآوری نظری (با ارائۀ تجربیات چینی به روان­شناسی جهانی) است، که تا امروز به عنوان مشعلی برای کاوش‌های ژرف‌تر در روان­شناسی بومی، روشنگر باقی مانده­است.

مترجم: خانم شائو هَن وِن؛ استادیار زبان فارسی دانشگاه گواندونگ.