عنوان: مبانی اجتماعی سیاست های هوش مصنوعی چین

 The Social Foundations of China’s Artificial Intelligence Policies

نوع: گزارش/سفارش سفید (white paper) مؤسسه امنیت ملی دانشگاه ویرجینیا
تاریخ انتشار: اواخر ژوئن ۲۰۲۵

مقدمه
چین در سال‌های اخیر تلاش کرده هوش مصنوعی را بیش از یک فناوری صرف، به ابزاری کلیدی در حفظ ثبات اجتماعی و افزایش قدرت ملی تبدیل کند. مقاله حاضر ضمن تحلیل تاریخچه راهبردی و فرهنگی چین، نشان می‌دهد چگونه این کشور با بهره‌گیری از سنت‌های سیاسی خود زنجیره‌ای اجتماعی–سیاسی برای ارتقای AI شکل داده است. نویسندگان توضیح می‌دهند که نظام حکمرانی چین، با تلفیق اهداف امنیتی، توسعه اقتصادی و مشروعیت سیاسی، چارچوبی ایجاد کرده که AI نه‌فقط بازتابی از توان تکنولوژیک، بلکه نمایانگر اِکوسیستمی است برای کنترل و آینده‌نگری اجتماعی. این مقاله به‌ویژه برای کسانی که عمیقاً به رهیافت اجتماعیِ توسعه فناوری علاقه‌مندند، بسیار جذاب است.
ساختار و محتوای مقاله
۱. زمینه تاریخی و فرهنگی: ابتدا مقاله به ریشه‌های فرهنگی و سنت‌های راهبردی چین می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه این کشور با داشتن سابقه‌ای طولانی در برنامه‌ریزی متمرکز، هوش مصنوعی را با سیاست‌های توسعه ملی یکپارچه کرده است.

۲. چارچوب حکمرانی سلسله‌مراتبی : چین سیستم دوکمیته‌ای (فنی و سیاسی) برای هماهنگی سریع میان دولت، ارتش، دانشگاه‌ها و شرکت‌ها ایجاد کرده؛ این رویکرد باعث شده تصمیمات در حوزه AI همزمان زیر نظر سطوح مختلف حکومتی پیگیری شود .
اهداف ملی و امنیتی نویسندگان تأکید می‌کنند AI ابزاری برای تأمین اهدافی از جمله قدرت نرم، کنترل اجتماعی، امنیت داخلی، و اقتدار جهانی است. اشاره می‌شود: «China is not behind anybody» که نشانه عزم چین برای رهبری این فناوری است nationalsecurity.virginia.edu.
عملکرد اجتماعی  AI:  استفاده از AI در سیستم‌هایی مانند سیستم نمره‌بندی اجتماعی، نظارت جمعی، عدالت قضایی هوشمند، و عرضه خدمات عمومی به منزله ابزارهایی برای هم‌راستایی با اهداف حزب معرفی شده‌اند. sciencedirect.com.

چین از هوش مصنوعی نه تنها برای توسعه فناوری و نوآوری صنعتی، بلکه به‌عنوان ابزاری محوری برای مهندسی اجتماعی و حکمرانی دیجیتال استفاده می‌کند. این عملکرد اجتماعی را می‌توان در پنج محور اصلی دسته‌بندی کرد:
۱. نظام نظارت دیجیتال (Digital Surveillance System)
چین یکی از پیشرفته‌ترین و گسترده‌ترین زیرساخت‌های نظارت دیجیتال را در جهان دارد. این زیرساخت از فناوری‌هایی مانند:
تشخیص چهره (Facial Recognition)
تحلیل ویدئویی بلادرنگ (Real-Time Video Analysis)
ردیابی تلفن همراه و الگوهای رفتاری
هوش مصنوعی تشخیص گفتار و زبان
استفاده می‌کند تا فعالیت‌های شهروندان را در فضاهای عمومی، حمل‌ونقل، فروشگاه‌ها، مدارس، و حتی منازل رصد کند. هدف اصلی، حفظ امنیت عمومی و کنترل بزهکاری، اما در عمل، این نظارت به ابزاری برای کنترل سیاسی و پایش وفاداری شهروندان به حکومت تبدیل شده است.
۲. سیستم امتیاز اجتماعی (Social Credit System)
یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های عملکرد اجتماعی AI در چین، سیستم اعتبار اجتماعی است. این سیستم با جمع‌آوری داده‌های گسترده از افراد – مانند:
پرداخت بدهی‌ها یا مالیات‌ها
سوابق رانندگی
فعالیت در شبکه‌های اجتماعی
تعاملات بانکی
الگوهای خرید
به هر فرد، شرکت یا نهاد، یک امتیاز اختصاص می‌دهد.هوش مصنوعی این داده‌ها را تحلیل و رتبه‌بندی می‌کند. شهروندانی که امتیاز پایین دارند ممکن است با محدودیت‌هایی مانند:
ممنوعیت خرید بلیت قطار یا هواپیما
محدودیت در دریافت وام
دسترسی محدود به خدمات عمومی
مواجه شوند. این سیستم عملاً افراد را به تبعیت از معیارهای اخلاقی–سیاسی حزب حاکم سوق می‌دهد.
۳. عدالت قضایی و پلیس هوشمند (Smart Courts and Predictive Policing)
در چین، استفاده از سیستم‌های هوش مصنوعی در دادگاه‌ها (به‌ویژه در شهرهایی مانند هانگژو و شانگهای) برای موارد زیر رایج شده:
صدور احکام اولیه
تحلیل خودکار شواهد
تطبیق پرونده‌های مشابه
پیشنهاد احکام و مجازات بر اساس الگوریتم‌ها
همچنین پلیس چین به سیستم‌های پیش‌بینی جرم (Predictive Policing) مجهز شده که با استفاده از AI، رفتارهای مشکوک را پیش‌بینی کرده و به شکل پیشگیرانه با آن برخورد می‌کند.
این کار می‌تواند منجر به دستگیری پیش‌دستانه افراد بدون وقوع جرم واقعی شود – موضوعی که از دیدگاه حقوق بشر بسیار بحث‌برانگیز است.
۴. ارائه خدمات عمومی و حکمرانی هوشمند (AI in E-Governance)
دولت چین از AI برای ارتقاء سیستم خدمات‌رسانی عمومی نیز استفاده کرده، مانند:
سامانه‌های پاسخگویی خودکار به درخواست‌های دولتی
تخصیص بهینه منابع در حوزه درمان و آموزش
پیش‌بینی و مدیریت بحران‌ها (مانند کووید-۱۹)
تنظیم جریان ترافیک شهری با استفاده از دوربین‌ها و الگوریتم‌ها
هدف اصلی این پروژه‌ها، افزایش کارایی دولت و کاهش اصطکاک بین مردم و نهادهای رسمی است. در عین حال، این خدمات در چارچوبی ارائه می‌شوند که کاربران باید اطلاعات فردی زیادی را در اختیار دولت قرار دهند.
۵. تأثیر فرهنگی و شکل‌دهی به هنجارهای اجتماعی
هوش مصنوعی همچنین به ابزاری برای مهندسی فرهنگی در چین تبدیل شده است:
پلتفرم‌های چینی مانند Douyin (نسخه چینی TikTok)، WeChat و Kuaishou از AI برای هدایت رفتار فرهنگی کاربران استفاده می‌کنند.
الگوریتم‌ها محتواهایی را تقویت می‌کنند که با «ارزش‌های سوسیالیستی» و اهداف حزب هم‌راستا باشند.
در عوض، محتواهای انتقادی، نامتعارف یا مرتبط با غرب گرایی، به حاشیه رانده می‌شوند.
این فرآیند، هوش مصنوعی را به عامل نامرئی شکل‌دهنده به ذهنیت اجتماعی تبدیل کرده است.
نتیجه‌گیری
عملکرد اجتماعی AI در چین صرفاً ابزاری برای «خدمات دیجیتال» یا «رفاه عمومی» نیست، بلکه عنصری کلیدی از سازوکار حکمرانی دیجیتال چین است. حکومت چین با تلفیق هوش مصنوعی با دستگاه‌های امنیتی، دادگاه‌ها، پلتفرم‌های اجتماعی و خدمات عمومی، مدلی از دولت دیجیتال متمرکز ایجاد کرده که همزمان:
بازدهی بالا، کنترل اجتماعی عمیق و پایایی حکمرانی سیاسی را تضمین می‌کند.
اما این مدل، نگرانی‌های جدی در حوزه آزادی‌های مدنی، عدالت اجتماعی، و حفظ حریم خصوصی به همراه دارد که مورد نقد نهادهای حقوق بشری داخلی و خارجی است.

چالش‌ها و تنش‌ها : مقاله به تضاد میان توسعه فناوری پیشرفته و نگرانی‌های حقوق بشری اشاره می‌کند، ضمن آن‌که باعث افزایش فاصله اقتصادی-اجتماعی شده و ممکن است ابزار قدرت نرم را از اهداف توسعه اقتصادی دور کند.


لینک مقاله
[دانلود فایل PDF مقاله The Social Foundations of China’s Artificial Intelligence Policies](نسخه‌ای که در وب منتشر شده و در اواخر ژوئن ۲۰۲۵ توسط مؤسسه امنیت ملی دانشگاه ویرجینیا عرضه شده است) nationalsecurity.virginia.edu+1ucigcc.org+1
عملکرد اجتماعی هوش مصنوعی در چین