روابط پاکستان و عربستان سعودی بر پایه ایمان، اعتماد و احترام متقابل استوار است. از همان نخستین روزهای پس از تأسیس پاکستان، پیوندهای برادری و دوستی میان دو کشور به‌تدریج استحکام یافت. ارتباط معنوی با حرمین شریفین، عمق ویژه‌ای به این روابط بخشید. با گذر زمان، این مناسبات از حوزه‌های دینی و فرهنگی فراتر رفته و همکاری‌های اقتصادی، دفاعی و دیپلماتیک را نیز دربر گرفت. پاکستان همواره حفظ امنیت عربستان را وظیفه خود دانسته و در مقابل، عربستان نیز در هر مقطع دشوار ــ از بحران‌های اقتصادی گرفته تا بلایای طبیعی و حتی در صحنه‌های بین‌المللی ــ در کنار پاکستان ایستاده است. همین پیشینه تاریخی، امروز زمینه‌ساز آغاز فصلی تازه در روابط اقتصادی دو کشور شده است.

در روزهای اخیر، پاکستان و عربستان سعودی بر سر آغاز یک چارچوب جدید همکاری اقتصادی به توافق رسیده‌اند؛ اقدامی که ناظران آن را سرآغاز مرحله‌ای نو در روابط دوجانبه توصیف می‌کنند. در پی دیدار نخست‌وزیر پاکستان، میاں محمد شهباز شریف، با ولیعهد و نخست‌وزیر عربستان سعودی، شاهزاده محمد بن سلمان، در ریاض، بیانیه‌ای مشترک منتشر شد که در آن از این پیشرفت تاریخی پرده‌برداری گردید. هدف اصلی این چارچوب تازه، گسترش همکاری میان دو کشور در عرصه‌های اقتصاد، تجارت، سرمایه‌گذاری و توسعه است تا روابط دوجانبه از سطح همکاری‌های سنتی فراتر رفته و به شراکت راهبردی و عملی تبدیل شود.

بر اساس این بیانیه، دو طرف توافق کرده‌اند که همکاری در بخش‌های کلیدی همچون انرژی، صنعت، معدن، فناوری اطلاعات، گردشگری، کشاورزی و امنیت غذایی گسترش یابد. این حوزه‌ها نه تنها برای رشد اقتصادی دو کشور اهمیت اساسی دارند، بلکه سرمایه‌گذاری در آن‌ها می‌تواند تأثیرات مثبت و گسترده‌ای بر وضعیت کلی اقتصاد منطقه بگذارد.

در دیدار میان ولیعهد عربستان و نخست‌وزیر پاکستان همچنین مقرر شد که دو کشور با هم‌سویی در سیاست‌های اقتصادی، سازوکار اجرای طرح‌های بلندمدت را فعال کنند. هیئت دولت عربستان نیز از این تصمیم استقبال کرده است.

در نشست کابینه سعودی که در ریاض برگزار شد، وزیران این کشور چارچوب همکاری تازه را گامی در راستای تقویت روابط برادرانه میان دو ملت دانستند. دولت عربستان تأکید کرد که این اقدام نه تنها به توسعه روابط اقتصادی پایدار کمک خواهد کرد، بلکه گامی مهم در جهت ایجاد شراکت جامع و چندبعدی میان دو کشور است. کابینه ابراز امیدواری کرد که این توافق راه را برای گسترش تجارت، سرمایه‌گذاری و توسعه صنعتی میان پاکستان و عربستان سعودی هموار سازد و منافع مستقیم آن نصیب مردم هر دو کشور شود.

به گزارش خبرگزاری رسمی عربستان (SPA)، در نشست کابینه به ریاست شاهزاده محمد بن سلمان، روابط با پاکستان در چارچوب نظام اقتصادی جهانی آینده، یک فرصت راهبردی توصیف شد. وزیران سعودی اظهار داشتند که با توجه به افزایش اهمیت جهانی حوزه‌های انرژی، امنیت غذایی و اقتصاد دیجیتال، همکاری با کشوری نوظهور چون پاکستان کاملاً همسو با اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان است. بر پایه این چشم‌انداز، عربستان در پی کاهش وابستگی اقتصادی به نفت و حرکت به سوی تنوع‌بخشی پایدار است و پاکستان در این مسیر، به‌عنوان شریک طبیعی و راهبردی مورد توجه ریاض قرار گرفته است.

دکتر علی الحازمی، کارشناس برجسته اقتصاد در عربستان سعودی، این چارچوب همکاری را برخاسته از ریشه‌های عمیق شراکت تاریخی دو کشور دانسته و آن را آغازگر دوره‌ای نو از رشد، سرمایه‌گذاری و ثبات اقتصادی توصیف می‌کند. به گفته او، این توافق صرفاً یک قرارداد رسمی نیست، بلکه برنامه‌ای عملی و بلندمدت است که بر پایه منافع مشترک استوار شده است. عربستان سعودی قصد دارد تجربه و تخصص خود در حوزه‌های انرژی، صنعت، معدن، فناوری اطلاعات و امنیت غذایی را با ظرفیت‌های پاکستان در این زمینه‌ها ترکیب کند تا یک بلوک اقتصادی قدرتمند منطقه‌ای شکل گیرد.

به باور دکتر الحازمی، این چارچوب نشانگر اراده مشترک دو کشور برای گذر از همکاری‌های تشریفاتی و حرکت به‌سوی شراکت عملی و واقعی است؛ شراکتی که در آن نقش بخش خصوصی پررنگ‌تر خواهد بود. این برنامه بر ایجاد شرکت‌های مستقل، طرح‌های مشترک سرمایه‌گذاری و گسترش فرصت‌های جدید اقتصادی تأکید دارد. وی افزود، این همکاری می‌تواند در داخل پاکستان به ایجاد فرصت‌های شغلی تازه، افزایش صادرات و تسریع روند توسعه صنعتی منجر شود.

آمارهای چند سال گذشته نیز این روند را تأیید می‌کنند. حجم تجارت میان عربستان سعودی و پاکستان به حدود ۳۳ میلیارد ریال سعودی رسیده است، در حالی که در سال ۲۰۲۰ ــ با وجود همه‌گیری کرونا ــ سطح تجارت میان دو کشور ۹ میلیارد ریال بود. اقلام اصلی این مبادلات شامل مواد معدنی، نفت، محصولات پتروشیمی، چرم، منسوجات، غلات و گوشت است. این داده‌ها نشان می‌دهد که روابط اقتصادی دو کشور دیگر محدود به حوزه انرژی نیست، بلکه در حال گسترش بر پایه‌ای وسیع و چندبعدی است.

در زمینه سرمایه‌گذاری نیز پیشرفت‌های قابل‌توجهی حاصل شده است. بر اساس گزارش وزارت سرمایه‌گذاری عربستان سعودی، طی سال‌های اخیر ۵۲ مجوز سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های پاکستانی صادر شده، در حالی که در سال ۲۰۱۹ این تعداد تنها ۲۴ مجوز بود. این افزایش بیانگر رشد اعتماد و علاقه سرمایه‌گذاران پاکستانی به بازار عربستان است. در مجموع، ۳۶۲ شرکت پاکستانی در عربستان ثبت شده‌اند که ۱۹ درصد آن‌ها دارای مالکیت مشترک با طرف سعودی هستند و بقیه کاملاً در اختیار پاکستانی‌ها قرار دارند. بیشتر این شرکت‌ها در بخش‌های ساخت‌وساز (۱۴۸ شرکت) و تولید (۱۲۴ شرکت) فعالیت دارند؛ افزون بر آن، شرکت‌های پاکستانی در زمینه‌های مخابرات، فناوری اطلاعات، عمده‌فروشی و خرده‌فروشی نیز حضور چشمگیری دارند.

وزارت سرمایه‌گذاری عربستان اعلام کرده است که برای تقویت سرمایه‌گذاری مشترک، نظامی جامع و منسجم در حال تدوین است تا سرمایه‌گذاران بتوانند از تسهیلات، راهنمایی‌های تخصصی و فرصت‌های شفاف برخوردار شوند. در این راستا، سفارت عربستان و هیئت‌های بازرگانی این کشور در اسلام‌آباد نقش فعالی ایفا می‌کنند؛ آن‌ها اطلاعات پروژه‌های بالقوه را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار داده و به‌عنوان پل ارتباطی میان دو دولت عمل می‌کنند.

در مقابل، حضور شرکت‌های سعودی در پاکستان نیز به‌طور پیوسته در حال افزایش است. از جمله، شرکت‌های بزرگ و معتبر مانند پترومین، الجمیح، صافولا و اکوا پاور در پروژه‌های انرژی، صنایع غذایی و زیرساختی پاکستان سرمایه‌گذاری کرده‌اند. سرمایه‌گذاری عربستان در بخش انرژی پاکستان به‌ویژه اهمیت ویژه‌ای دارد؛ علاقه شرکت‌های سعودی به حضور در این حوزه، نشانه‌ای مثبت در جهت کاهش بحران انرژی در پاکستان تلقی می‌شود.

پروژه‌های مرتبط با اتصال برقی دو کشور و تفاهم‌نامه‌های همکاری در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز مسیر همکاری دوجانبه را روشن‌تر کرده‌اند. این طرح‌ها نه تنها موجب تنوع‌بخشی به منابع تولید برق در پاکستان خواهند شد، بلکه به افزایش جریان انرژی در سطح منطقه نیز کمک می‌کنند.

مجموعه این تحولات نشان می‌دهد که پاکستان و عربستان سعودی روابط خود را صرفاً بر پایه دوستی سنتی نمی‌بینند، بلکه آن را مسیر مشترکی به‌سوی خودکفایی اقتصادی و توسعه پایدار تلقی می‌کنند. این چارچوب تازه ظرفیت آن را دارد که در آینده به روابط دو کشور ابعادی نو و راهبردی ببخشد، جایی که نه تنها دولت‌ها بلکه بخش خصوصی، صنعتگران و کارآفرینان جوان نیز نقش فعال ایفا خواهند کرد.

پاکستان برای بهره‌برداری کامل از این فرصت باید سیاست‌های اقتصادی خود را مؤثرتر سازد؛ از جمله تضمین شفافیت در فرآیند سرمایه‌گذاری، اصلاحات قانونی و تسهیل محیط کسب‌وکار که برای موفقیت این شراکت حیاتی است. اگر اسلام‌آباد در این زمینه‌ها با جدیت عمل کند، این چارچوب می‌تواند به‌راستی تغییردهنده مسیر اقتصاد ملی باشد.

در نهایت، همکاری جدید اقتصادی میان پاکستان و عربستان سعودی تنها یک توافق نیست، بلکه چشم‌اندازی مشترک است؛ چشم‌اندازی که دو کشور مسلمان را در سفری مشترک به‌سوی پیشرفت، ثبات و رفاه همراه می‌سازد. این توافق اعلامی روشن است از عزم دو ملت برای مقابله مشترک با چالش‌های آینده و ساختن پایه‌ای مستحکم برای نسل‌های آینده. آغاز این چارچوب تازه، نشانه‌ای از آن است که دوستی میان پاکستان و عربستان سعودی اکنون از احساسات فراتر رفته و بر پایه‌های واقعی اقتصاد و توسعه پایدار می‌شود؛ پایه‌هایی که می‌توانند دو کشور را در سال‌های پیش‌رو به اوج تازه‌ای از رشد و ثبات برسانند.

منابع:

https://dailypakistan.com.pk/01-Nov-2025/1884530