جشن سال نو و «شب یلدا» در مناطق شمالی پاکستان به ویژه در منطقه شیعه نشین بلتستان تحت عنوان جشن «مے فنگ»، مردم محلی طولانی ترین شب سال را به عنوان آغاز پایان زمستان جشن می گیرند. مردم بلتستان هر ساله در شب ۲۱ دسامبر جشن ویژه ای به نام «می فنگ» برگزار می کنند. به زبان «بلتی» این منطقه، «می» به معنای آتش و «فنگ» به معنای پرتاب کردن است، یعنی بازی با آتش. به گفته مردم محلی، هدف از برگزاری این جشن چند صد ساله، استقبال از فرا رسیدن بهار است. در طول این جشنواره، با تاریک شدن هوا در عصر، مردم به صورت گروهی از خانه های خود خارج می شوند و در حالی که توپ های آتشین و حمل مشعل های روشن، آهنگ ها و رقص های محلی به تپه های یا کوه های خود می روند. در آنجا، یک آتش بزرگ جمعی روشن می کنند و مردم گرد آن آتش می نشینند و با آهنگ های باستانی می خوانند و می رقصند، که بخش مهمی از این جشن است. این رقص به زبان محلی «می هژس» به معنی «رقص آتش» است. جشنواره «می فنگ» ریشه در فرهنگ «بودایی تبتی» دارد و شامل آتش بازی، موسیقی و رقص است[1] . مناطق زیبا و بهشت مانندی در شمال پاکستان، به ویژه مناطق شیعه نشینی در منطقه گیلگیت و بلتستان که بخشی از کشمیر آزاد هستند و به گفته علامه اقبال لاهوری، متفکر جهان اسلام، ایران صغیر نامیده می شوند و وی به قالب شعر زیبای به زبان اردو، گفت:
ترجمه اشعار اقبال به زبان فارسی :
امروز، آن کشمیر مظلوم، مجبور و فقیر است که دیروز، آن را مردم جهان ایران صغیر می نامیدند، آهی جانسوز از سینه آسمان بر می خیزد، وقتیکه مرد حق آنگاه است که از سلطان و حاکم وحشت دارد. داستان، حکایت از بی رحمی روزگار دارد. در پای کوه، آن خانه ی دهقان و کشاورز غمگین. آه! این ملت شریف، با دستانی چاق و ذهنی با هوش است، ای خدایی که به تأخیر می اندازد، روز جزا را، کجایی؟. چه برسد به یک جشن فرهنگی ایران در این مناطق پاکستان، خود این مناطق بهشت مانندی، در پاکستان، ایران صغیر نامیده می شوند، بنابراین از یک سو، زیبایی آنها مانند ایران است و از سوی دیگر، به دلیل سفر علمای دین و واعظان ایرانی مانند سید علی همدانی، برای تبلیغ دین اسلام در این منطقه، جلوه ای از فرهنگ ایرانی در این منطقه، می دهند، اما این فرهنگ ایرانی چنان در این مناطق شیعه نشین شمال پاکستان به ویژه در منطقه گلگیت و بلتستان ریشه دوانده که اکنون در کنار نام فرهنگ پاکستانی، رنگ ایرانی خود را نیز نشان می دهد. یکی از آداب و رسوم متنوع این فرهنگ ایرانی، «شب یلدا» است که تا به امروز با شور و حرارت تمام خود، در این منطقه جشن گرفته می شود. همزمان با «شب یلدا»، مردم مناطق شمالی پاکستان از جمله، مردم منطقه شیعه نشین «گلگیت»، «بلتستان» و سایر شهرهای حومه این منطقه شیعه نشین، شب یلدا ایرانی را به شیوه محلی خود و تحت عنوان جشن سنتی این منطقه تحت عنوان، “می فنگ» گرامی می دارند؛ آیینی با آتش افروزی، رقص های محلی، آهنگ ها و نغمه خوانی، گردهمایی شبانه و طبخ خوراک های بومی حال و هوایی مشابه با جشن باستانی یلدا در ایران، پدید آورند. “می فنگ» که ریشه ای کهن در فرهنگ منطقه گلگیت و بلتستان پاکستان دارد و به زبان محلی «لوسار» نیز خوانده می شود در شمال پاکستان جشن آغاز سال نو، پایان شب های بلند و آغاز روشنایی روزهاست؛ معنایی که با فلسفه شب یلدا نزد ایرانیان همخوان است. در آیین این «شب یلدا پاکستانی» جوانان و خانواده ها پس از غروب آفتاب به ارتفاعات اطراف روستاها و تپه های گلگیت و بلتستان می روند. با تاریک شدن کامل هوا، مشعل ها و توپ هایی روشن کرده و آتش های بزرگی برافروخته می شود. سپس مردم در گروه های کوچک و بزرگ، با رقص محلی و اجرای سرودهای سنتی در آغاز فصل جدید، جشن را می گیرند. یکی از جلوه های خاص جشن «می فنگ»، سنت باشکوه رها سازی «غروم»، توپ های دست ساز و سبکی که با شعله آتش به آسمان فرستاده می شوند. در باور بومی، ارسال «غروم» به سوی آسمان نمادی از رهایی تاریکی، روشن شدن روزها و استقبال از امید و نیکی در سال جدید است. همزمان، زنان در خانه ها غذاهای بومی و آیینی “می فنگ» را آماده می کنند؛ خوراک هایی شامل «مرجان»، «ازوک»، «لکساب»، «بیله»، «ترو بیله» و سایر غذا های محلی که بخش جدایی ناپذیری از این شب به شمار می روند و همچون آجیل و خوراک های مخصوص شب یلدا در ایران، حال و هوای سفره ها را گرم تر می کنند. جشن اصلی “می فنگ» امسال در میدان مرکزی شهر اسکردو، شهر مرکزی بلتستان و همچنین در استادیوم شهرداری برگزار شد. جمعیت زیادی از مردم این منطقه با دست گرفتن مشعل های روشنی و با اجرای آهنگ های محلی به رقص و شادی پرداختند. وجه مشترک «شب یلدا» ایرانی و “می فنگ» پاکستانی در مناطق شمالی شیعه نشین پاکستان، فراتر از یک شب نشینی زمستانی است؛ هر دو آیین ریشه در باورهای کهن دارند و نمادی از غلبه نور بر تاریکی و آغاز امیدی تازه اند. همین پیوند فرهنگی است که باعث شده بلتستان و ایران در طول قرن ها، «شب یلدا» و “می فنگ» را در یک مفهوم مشترک تجربه کنند؛ هرچند با نام ها، رنگ ها و سنت های متفاوتی و بومی برگزار می شوند، اما همزمان با برگزاری این آیین در شمال پاکستان در برخی شهرهای بزرگ این کشور از جمله لاهور، نیز مراسم جشن با حضور ایرانیان مقیم در پاکستان و علاقه مندان به آیین، جشن «شب یلدا» برگزار می کند. این شب «شب یلدا» که در مناطق شمالی پاکستان تحت عنوان “می فنگ» هر ساله جشن گرفته می شود، مانند هر سال امسال نیز با شور و شوق فراوانی برگزار شده است و مردم این منطقه با دست گرفتن مشعل های روشنی و با پرتاب کردن توپ های دست ساز، پارچه ای که با آتش روشن می شوند، به کوه های این منطقه روی آورده و با آهنگ و رقص زیبای محلی این شب را جشن گرفتند. علی کاظم گلدن، از اعضای شورای هنری تبت در منطقه بلتستان پاکستان، گفت: «هدف اصلی آن جشن گرفتن شادی، رهایی از شرایط سخت آب و هوایی زمستان و فرا رسیدن بهار است». وی گفت: جشنواره «می فنگ»، یک جشنواره آتش افروزی است. این جشنواره هزاران سال در بلتستان برگزار می شد، اما چند سالی کاملاً از بین رفته بود، با این حال، شورای هنری تبت در منطقه بلتستان از سال ۲۰۱۲ میلادی این جشنواره را احیا کرده است و اکنون این جشنواره این امتیاز را دارد که بزرگترین جشنواره پس از نوروز در جهان، باشد». وی همچنین گفت: «این جشن هر ساله در ۲۱ دسامبر برگزار می شود. مردم سه هفته قبل و سه هفته بعد از ۲۱ دسامبر آن را با شور و شوق زیادی جشن می گیرند». وی در مورد تاریخچه این جشن، با اشاره به اختلاف نظر محققین فرهنگی این منطقه، گفت: «مردم منطقه شیگر در بلتستان این جشن را برای ابراز شادی خود از قتل حاکم ظالم منطقه سکردو، شهری مرکزی بلتستان، برگزار می کرد، اما به گفته مورخ فقید عباس کاظمی، راجا سکردو پادشاهی بسیار شجاع بود و سلطنت او پس از سلطنت راجا علی شیر خان اینچن بوده است. از این نظر، این جشن هفتصد تا هشتصد سال قدمت دارد، در حالی که جشن «می فنگ» دو هزار سال است که در بلتستان برگزار می شود». وی افزود: «عباس کاظمی ادعاهای کشاورزان منطقه شیگر را رد می کند، حتی اگر بپذیریم که این جشنی برای قتل یک پادشاه ظالم منطقه اسکردو در شیگر بوده است، پس چرا کشاورزان منطقه «روندو» و «کهرمنگ»، مناطق دیگری از اسکردو در بلتستان پاکستان، جشن می گیرند؟». وی در عین حال گفت: صرف نظر از اینکه جشن «می فنگ» از کجای دنیا به منطقه بلتستان پاکستان آمده است یا از اینجا به کجای دنیا رفته است، این یک جشنواره باستانی منطقه بلتستان در پاکستان است و هزاران سال است که در بلتستان جشن گرفته می شود[2] .
منابع:
نظر شما