در یک دهه اخیر، تعلیمات اسلامی در شماری از مدارس آلمان تدریس می‌شود. حتی براساس اخبار منتشرشده در رسانه‌های آلمان، در برخی از ایالت‌های این کشور مانند بایرن، درخواست برای برگزاری کلاس‌های تعلیمات اسلامی به طرز قابل توجهی، افزایش یافته است. این در حالی است که گروه‌های مخالف اسلام مانند حزب آلترناتیو برای آلمان، بارها از دادگاه قانون اساسی این کشور خواسته‌اند که درس تعلیمات اسلامی را از برنامه دروس انتخابی مدارس حذف کند. در همین ارتباط، سایت اسلامیک با بیرگل کارا ارسلان، رئیس انجمن معلمان مسلمان آلمان به گفت‌وگو پرداخته است. کارا ارسلان که خود در مدارس ایالت نوردراین-وستفالن، به تدریس تعلیمات اسلامی مشغول است در این گفت‌وگو به صورت مفصل درباره وضعیت آموزش اسلامی در مدارس آلمان و همچنین مشکلات و موانع معلمان مسلمان توضیح داده است که ترجمه بخش‌هایی از آن را در ادامه می‌خوانید:       

شما به عنوان رئیس انجمن معلمان مسلمان، وضعیت فعلی آموزش اسلامی در مدارس آلمان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

آموزش اسلامی در مدارس آلمان به روش های بسیار متفاوتی اجرا می‌شود و شرایط در تمام ایالت‌ها یکسان نیست. به طور مثال، تعداد کلاس‌های تعلیمات اسلامی در مدارس ایالت نوردراین-وستفالن نسبت به سایر ایالت‌های آلمان بهتر است. اما هدف ما این است که آموزش اسلامی در سراسر آلمان، امکان‌پذیر شود. متاسفانه هنوز در بسیاری از شهرهای کوچک و مناطق روستایی این کشور، امکان اجرای این امر را نداریم. در واقع، مشکل اصلی ما، کمبود معلم در حوزه آموزش اسلامی است. به طور مثال، برای نیم میلیون دانش‌آموز مسلمان در ایالت نوردراین-وستفالن، ما تنها ۳۰۰ معلم داریم. ما حتی در حوزه آموزش معلمان نیز با کمبود مراکز آموزشی مواجه هستیم. در حال‌حاضر، چند مرکز مانند کالج اسلامی اسنابروک و دانشگاه‌های هومبولت، پادربورن، هسن، بادن-وورتمبرگ و ... به صورت محدود، دوره‌های آموزشی برای معلمان حوزه تعلیمات اسلامی دارند. البته ما این کمبودها را با وزارت آموزش و تحقیقات فدرال نیز در میان گذاشته‌ایم، اما متاسفانه اکثر دانشگاه‌های آلمان، تمایلی به راه‌اندازی رشته الهیات اسلامی ندارند. این در حالی است که تعداد دانشجویان علاقمند به این رشته تحصیلی در برخی ایالت‌ها مانند نوردراین-وستفالن زیاد است. علاوه بر این، در اکثر دانشگاه‌های مذکور هم تنها در مقطع فوق‌لیسانس، دانشجویان می‌توانند برای تحصیل در حوزه آموزش اقدام کنند. این در حالی است که بسیاری از روحانیون مسیحی پس از دوره‌ای که برای کشیش‌شدن می‌گذرانند، می‌توانند برای شغل معلمی نیز اقدام کنند. بنابراین باید فکر اساسی کرد و مراکز بیشتری برای آموزش معلمان در نظر گرفت.

همه می‌دانیم که در آلمان، بخش آموزش، عموما تحت نظر دولت‌های ایالتی اداره می‌شود. سیستم فدرالیسم در آلمان چه تأثیری بر آموزش اسلامی دارد؟

من فکر می‌کنم، سیستم فدرالیسم کار را مشکل‌تر کرده است. در حال‌حاضر تنها در چهار یا پنج ایالت آلمان، آموزش اسلامی به صورت گسترده در مدارس وجود دارد و سایر دولت‌های ایالتی، برای راه‌اندازی این رشته در مدارس تلاش نمی‌کنند. همان‌طور که پیش‌تر گفتم؛ ایالت نوردراین-وستفالن در این امر پیشگام است. همچنین در هامبورگ نیز یک الگوی آموزش دینی وجود دارد که برای افراد با هر گرایش مذهبی مفید است. اما محتوای آموزشی در هر ایالت متفاوت است و نظارت کلی بر محتوا وجود ندارد. علاوه بر این، بسیاری از معلمان رشته تعلیمات اسلامی، به دلیل قوانین ایالتی یا نبودن رشته تعلیمات اسلامی در مدارس، نمی‌توانند در شهر و ایالت خود کار پیدا کنند و مجبورند به شهرها و ایالت‌های دیگر مهاجرت کنند. در حقیقت، قوانین ایالتی، موانع زیادی برای پذیرش معلمان در شهرهای مختلف ایجاد می‌کند. به طور مثال، قانون بی‌طرفی در برلین، باعث می‌شود تا به معلمان محجبه کار داده نشود. بسیاری در آلمان از ما می‌پرسند که در چنین شرایطی، چه اصراری به تدریس تعلیمات اسلامی در مدارس وجود دارد و یا چرا از دروس بین‌مذهبی برای آموزش دینی استفاده نمی‌شود. اما آن‌ها از خود نمی‌پرسند که یک کودک پیش از این که دین خود را بشناسد، چطور می‌تواند در دوره آموزش بین‌مذهبی شرکت کند؟

گفته می‌شود که آموزش اسلامی در برخی ایالت‌ها با استقبال بی‌نظیر مواجه شده است. این مسئله درباره کدام ایالت‌ها صادق است؟

آمار دقیقی وجود ندارد. در واقع، استقبال از آموزش اسلامی، به نحوه تدریس و تعداد دانش‌آموزان مسلمان در مدارس برمی‌گردد. اگرچه تا ۹۰ درصد معلمان تعلیمات اسلامی در آلمان، با قرداد ثابت، استخدام می‌شوند، اما تعدادی از آن‌ها نیز به صورت حق‌التدریس کار می‌کنند و مورد تبعیض زیادی قرار می‌گیرند. بنابراین، آن‌ها گاهی از کار پشیمان می‌شوند. علاوه بر این، بسیاری از مدارس هم حاضر به ارائه درس تعلیمات اسلامی نیستند. از این‌رو، نمی‌توانیم آمار دقیقی درباره ایالت‌ها بدهیم. اما این را می‌دانیم که والدین مسلمان در شهرهای مختلف، درخواست‌های زیادی برای ارائه این درس می‌دهند. طبیعی است که این درخواست‌ها در شهرهایی که مهاجران زیادی دارد، بیشتر باشد. به طور مثال، در برخی از شهرها مانند دورتموند، دویسبورگ یا کلن، درخواست‌های زیادی برای ارائه درس تعلیمات اسلامی وجود داشته است. 

آیا معلمان مسلمان در مدارس با رفتارهای نژادپرستانه نیز مواجه می‌شوند؟

شکایت‌های کمی در این باره داشته‌ایم. به هر حال، ممکن است، دانش‌آموزان، اظهارنظرهای مختلفی درباره اسلام مطرح کنند. این امر گاهی برای معلمان مسلمان خیلی شرایط را سخت می‌کند. آن‌ها از اندیشه‌های اسلامی دفاع می‌کنند و گاهی به اسلام‌گرایی هم متهم می‌شوند. بنابراین، هر از گاهی، شکایتی درباره رفتارهای تبعیض‌آمیز در مدارس داریم.

طیف گسترده‌ای از مسلمانان در آلمان زندگی می‌کنند. آیا در تهیه محتوای درسی به این تفاوت‌ها توجه می‌شود؟

تصمیم‌گیری در این ارتباط، در سطح ایالت‌ها گرفته می‌شود. به طور مثال، در نوردراین-وستفالن، محتوای درس تعلیمات اسلامی به صورت بین‌فرقه‌ای تهیه می‌شود. اگرچه تعداد دانش‌آموزان شیعه در مدارس این ایالت، کمتر از دانش‌آموزان سنی است. اما، جنبه‌هایی از هر دو مذهب در برنامه درسی گنجانده شده است. در نیدرزاکسن نیز همین روند، وجود دارد. اما در بادن-وورتمبرگ، محتوای درسی را بنیادی کاملا سنی تدوین کرده است. البته بسیاری از دانش‌آموزان نیز پیش از حضور در مدارس، در دوره‌های آموزشی مساجد شرکت کرده‌اند و اطلاعات مذهبی خوبی دارند. جالب است بدانید که برخی از دانش‌آموزان نیز به هیچ جامعه مسلمانی وابسته نیستند، اما والدین آن‌ها می‌خواهند که آموزش اسلامی در دروس آن‌ها گنجانده شود. بنابراین، آموزش اسلامی در مدارس برای معلمان این درس، چالش‌برانگیز است. آن‌ها باید بتوانند به یک مخرج مشترک در کلاس درس برسند.

علاوه بر انجمن معلمان مسلمان، بیش از ۲۶۰۰ مسجد در آلمان نیز کلاس‌های آموزشی دارند. آیا میان این مساجد و انجمن همکاری وجود دارد؟

بله، همکاری خوبی میان مساجد و انجمن وجود دارد. ما معلمان را ترغیب می‌کنیم تا با مسئولان مسجد محله خود یا مساجد نزدیک مدرسه ارتباط برقرار کنند. وقتی دانش‌آموزان می‌بینند که معلمان و امامان جماعت با هم کار می‌کنند، انگیزه بیشتری برای یادگیری تعلیمات اسلامی پیدا می‌کنند. به همین دلیل، انجمن به ارتباط میان معلمان و مساجد اهمیت زیادی می‌دهد. علاوه بر این، ما اخبار مربوط به همکاری میان مساجد و انجمن را نیز به اطلاع شهروندان مسلمان می‌رسانیم. همچنین تلاش می‌کنیم تا در برنامه‌های نماز جمعه، نگرانی‌های خود درباره کار مدارس را با نمازگزاران و مسئولان مساجد در میان بگذاریم. برنامه دیگری هم داریم تا بازدید از مساجد را در برنامه مدارس بگنجانیم. در این راستا، رایزنی‌هایی نیز انجام شده است. همچنین باید کتاب‌های درسی برای تعلیمات اسلامی تدوین کنیم.

لینک مصاحبه:

https://islamische-zeitung.de/interview-mit-birguel-karaarslan-wo-steht-der-religionsunterricht/