"جامعه مسلمانان شیعه در کنیا" یک اقلیت مذهبی فعال است که به دلیل نقش مهمی که در جنبه های مختلف زندگی اجتماعی در کنیا از قرن نوزدهم داشته است، نیاز به مطالعه دارد. این تحقیق معنای اصلی کلمه «شیعه» یا «تشیع» و چگونگی شکل‌گیری آن را به عنوان یک عنوان گسترده برای اسلام شیعه که نماینده یکی از فرقه‌های اصلی مسلمان در جهان است، آشکار می‌کند.

این اولین ورود جامعه شیعه به کنیا و شرق آفریقا در قرن نوزدهم است. علاوه بر این، در این گزارش  اطلاعات گسترده ای را در مورد فرقه های موجود در کنیا و فعالیت های اجتماعی، آموزشی و توسعه ای آنها در این کشور بررسی می کند.  با تمرکز بر برخی از مؤسسات پیشرو شیعی که به فرآیند توسعه در کنیا کمک می کنند، مانند شبکه توسعه آقاخان (AKDN)، "رسالت مسلم بلال"، "بنیاد برهانی"، "آکادمی رسول الاکرم"و "آکادمی جعفری" و غیره به پایان می رسد.

 

واژه شیعه یا تشیع از کلمه عربی «شیعه» به معنای طرفداران، عاشقان، طرفداران، پیروان یا مدافعان یک فرد معین گرفته شده است (ابنو منظور، 1388: ج 8: 188). این اصطلاح از عنوان تاریخی "شیعه علی" به معنای "حزب علی" گرفته شده است که به نام هواداران چهارمین خلیفه اسلام، علی ابن ابیطالب (600-661 پس از میلاد) در جنگ با مخالفانش نامگذاری شده است.

پیشینه تاریخی

اسلام سنی برای مدت طولانی بر منطقه شرق آفریقا تسلط داشت، زیرا کسانی که برای تبلیغ اسلام در امتداد خطوط ساحلی آفریقای شرقی آمده بودند، سنی هایی از یمن، عراق، عمان، سومالی و بخش های جنوبی شبه جزیره عربستان بودند.

اهل سنت از پیروان "مکتب فقهی امام شافعی" بودند. که یکی از چهار مکتب اهل سنت در سراسر جهان اسلام است .

اولین حضور ثبت شده شیعیان در کنیا در حدود سال 1867 در زمان مستعمره بریتانیا بود. زمانی که برخی از بازرگانان آسیایی معروف به "خوجه" از "پیروان شیعه اثنا عشری " از هند و زنگبار آمدند و در مومباسا و لامو ساکن شدند. بیشتر ورودی‌ها از شهرهای کوچ یا کاتیواد در هند آمده‌اند، اما برخی نیز از اقامتگاههای قدیمی‌تر خوجا در امتداد سواحل شرق آفریقا مانند باگامویو، زنگبار و کیلوا آمده‌اند. آنها به صورت گروهی سازماندهی شدند و هر گروه شورای اجرایی خود را دارد که قدرت زیادی جز سازماندهی زندگی روزمره گروهی ندارد، در حالی که هر گروه به رهبر معنوی شیعی خود در عراق یا ایران پایبند بود .

با گذشت زمان، آنها دارایی هایی را به دست آوردند و چندین فعالیت تجاری مانند فولاد، کارخانه های آهن و بسیاری از شرکت های کشتیرانی متعلق به آنها در دهه 1960 بود. علاوه بر این، آنها برای خود مدارس و بیمارستان های خصوصی ساختند اما بعداً مؤسسات خدماتی خود را به روی اقوام و مذاهب دیگر گشودند.

مدارس و بیمارستان‌های آن‌ها از جمله بهترین مؤسسات در کنیا استعماری مانند آکادمی جعفری به شمار می‌رفتند. علاوه بر این، آنها مراسم و اعیاد شیعی خود را جشن می‌گرفتند که در آن جماعات مذهبی خود در خیابان‌های نایروبی و مومباسا به مناسبت شهادت امام سوم خود حسین ابن علی(ع) که در سیزدهم اکتبر سال 680 میلادی در کربلا (عراق) با یاران باوفایش به شهادت رسیدند، مراسم عزاداری می گیرند.

به موازات "مذهب شیعه خوجه"، گروه دیگری از شیعیان با مستعمره بریتانیا از آسیا وارد کنیا شدند. آنها "اسماعیلیان" هستند که به "پیروان داوودی بوهورا" و آقاخان تقسیم می شوند. داوودی بوهورا در قرن نوزدهم به شرق آفریقا رسیدند، عمدتاً به زنگبار و لامو. آنها ابتدا به عنوان تاجر وارد شدند، اما بعداً به سخت افزار و شیشه و سپس به فعالیت های املاک و مستغلات و ساخت و ساز منشعب شدند.

 پیروان شیعه در کنیا

جامعه شیعی کنیا که اساساً از آسیا سرچشمه می گیرد پیروان اصلی شیعه می توان به دو مورد اشاره نمود: اثنی عشری (اثنا عشریان) و اسماعیلیان (آقاخان و بوهورا)

•  اثنی عشری (Ithna-Asharis)

اثنی عشری (Ithnaasharis) پیروان اصلی شیعه در جهان اسلام است. این نام را بر اساس اعتقادشان به 12 امام از خاندان حضرت محمد (ص) به آنها داده اند. آنها می گویند که همه آنها پس از رحلت حضرت محمد (ص) تا روز قیامت از سوی خداوند به عنوان امام (رهبر) ملل مسلمان منصوب شده اند .

طرف داران اثنی عشری در اکثر نقاط جهان به عنوان اقلیت زندگی می کنند، اما در آذربایجان، ایران، عراق و بحرین اکثریت را تشکیل می دهند.

در کنیا، تعداد آنها در اصل حدود 3000 تا 4000 است. اکثر آنها در مومباسا، نایروبی، کیسومو و برخی شهرهای بزرگ زندگی می کنند و دستورات مذهبی خود را از رهبران مذهبی خود در عراق یا ایران می­گیرند.

آنها در مومباسا یک موسسه خیریه به نام "بلال مسلمان" دارند. این شهر همچنین میزبان شورای عالی فدراسیون خوجه شیعیان جماعت عاشری آفریقا با حدود 17000 نفر است .

برخلاف اسماعیلیان، اثنا شرعیه نه تنها در میان غیر مسلمانان، بلکه در میان اهل سنت نیز فعالیت های تبلیغی فعال انجام می دهند.

 به دنبال تبدیل آنها به اسلام شیعه، این تغییرات پس از تأسیس جمهوری اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی(ره) در سال 1979 به شدت تشدید شد. 

در این مسیر فعالیت های تبلیغی از طریق رسانه ها، مطبوعات، مؤسسات آموزشی، کارهای خیریه و حمایت مالی مستقیم دیپلماتیک از سفارت جمهوری اسلامی ایران در نایروبی انجام می گرفت و موفق شدند برخی از جوانان سنی مذهب را از سنی به شیعه تبدیل کنند .

•  اسماعیلیان

اسماعیلیه از پیروان شیعه هستند که پس از رحلت امام ششم جعفر باقر(ع) در سال 765 میلادی از فرقه شیعه اثنی عشری منشعب شدند و در آنجا اعلام کردند که جانشینی باید به پسر بزرگ امام جعفر (ع) یعنی اسماعیل منتقل شود. نام «اسماعیلیان» از آن گرفته شده است.

فرقه‌هایی که بعد از امام جعفر صادق(ع) به امامت فرزندش اسماعیل یا نواده‌اش "محمد بن اسماعیل" اعتقاد پیدا کرده و در مناطق و منابع مختلف به نام‌های گوناگون مانند باطنیه، به اعتبار اعتقاد آنان بر معانی باطنی متون دینی. تعلیمیه، به خاطر اعتقاد اسماعیلیان بر این که مطالب دینی باید به دست امام معصوم و داعیان وی تعلیم شود. 

فرقه مشهور اسماعیلیه، باطنیه "تعلیمیه" هستند. اسماعیلیانی که‌ عمدتاً به‌ شاخه نزاری این‌ فرقه‌ تعلق‌ دارند، در بیش‌ از ۲۵ کشور در قاره‌های آسیا و افریقا و اروپا و امریکا پراکنده‌اند.

"نَزاریان" پیروان شاخه‌ای از فرقه اسماعیلیه‌اند که در سال ۴۸۸ قمری در پی اختلاف مستعلی و نزار بر سر جانشینی پدرشان مستنصر (۴۲۷-۴۸۸)خلیفه فاطمی، امامت را حق نزار دانستند و به همین دلیل به نزاریان مشهور شدند.

فرقه های شیعه اسماعیلیه در کنیا به دو فرقه کوچک دیگر به شرح زیر تقسیم می شوند:

5. آقاخانی ها

آقاخان گروهی از "فرقه شیعه اسماعیلیه" هستند که به فرقه شیعه اسماعیلیه نزاریه تعلق دارند. آنها پیروان آقاخان هستند که اصالتاً پاکستانی است اما در لندن و پاریس زندگی می کند و گهگاه از کنیا و شرق آفریقا دیدن می کند. آنها حدود 10.000 نفر در کنیا هستند و اعلیحضرت کریم آقاخان چهل و نهمین امام در این خط هستند. پیروان او در شرق آفریقا به اسماعیلیان یا خوجه معروف هستند. طبق دستورات آقاخان، اسماعیلیان باید با هر کشوری که زندگی می کنند، سازگار شوند. بنابراین چرا آنها در هر کجا که هستند وفاداری کامل به رژیم موجود دارند و از مسائل سیاسی دوری می کنند.

اسماعیل ها در کنیا تحت سه شورای استانی در نایروبی، مومباسا و کیسومو سازماندهی می­شوند. علاوه بر این، شورای عالی برای کنیا، و شوراهای اجرایی و عالی برای آفریقا وجود دارد که همگی دارای دفاتری در نایروبی هستند. این انجمن دارای فعالیت های تجاری بزرگ در کنیا با بیمارستان های مدرن در نایروبی و مومباسا برای همه جوامع است. آموزش تحت شوراهای استانی با تعدادی مهد کودک، مدارس ابتدایی و متوسطه در شهرهای بزرگ و همچنین بیمارستان دانشگاه آقاخان در نایروبی سازماندهی شده است.

آقاخان چندین موسسه رسانه ای، مطبوعاتی، مالی، گردشگری و خدماتی اعم از موارد زیر را مدیریت می کنند :

NTV, Daily Nation, Jubilee Insurance Company, Diamond Trust Bank – Kenya [DTB], Serena hotels ....

5. بوهورا

"بوهوره" متعلق به "فرقه شیعه مستعلیه اسماعیلیه" است که پسر خلیفه فاطمی، المستعلی را به عنوان جانشین قانونی پدرش المستنصر در سال 1094 میلادی، برخلاف فرقه شیعه نزاریه اسماعیلیه - که آقاخان متعلق به آقاخان است، می شناسد. که نزار را به عنوان جانشین قانونی المستنصر در سال 1094 به رسمیت می­شناسد. "پیروان المستعلی" از جانشینی او تا امام بیست و یکم "الطیب" پیروی کردند که در کودکی - به قول خودشان - "مخفی" بود. .

بوهوراها بر این باورند که امامان آنها، جانشینان آل طیب، در جایی کاملاً مخفیانه زندگی می کنند و در برخی مناسبت های آینده خود را آشکار خواهند کرد. در این بین، جامعه توسط صف نمایندگانی به نام "دای المطلق" (واعظ مطلق) اداره می شود.

معاون فعلی در "دای المطلق" پنجاه و سوم، جناب "مفضل سیف الدین" است. او جانشین پدرش، معاون پنجاه و دوم، "دکتر محمد برهان الدین صاحب" شد، که در 17 ژانویه 2014 در بمبئی، هند درگذشت. دکتر صاحب برای منافع جامعه خود گاه به گاه به کنیا رفت و آمد کرد .

اختلافات در مورد جانشینی "دایس" باعث ایجاد انشعابات زیادی در بین "جامعه بوهورا" شده است. یکی از این اختلافات در سال 1588 میلادی جامعه را به دو فرقه تقسیم کرده است:

•  داوود بوهورا

آنها منحصراً اهل هندوستان هستند و توسط رهبر معنوی آنها که در هند اقامت دارد، عالیجناب "مفضل سیف الدین" رهبری می شوند که امامت را از پدر مرحومش، "دکتر محمد برهان الدین صاحب" به ارث برده است. همه بوهوراها در کنیا و شرق آفریقا، داوودی بوهورا با تعداد اعضای حدود 7000 تا 8000 عضو هستند و به زیر گروه های مختلف تقسیم می شوند.

آنها عمدتاً به تجارت و صنایع دستی می پردازند و تعدادی مدارس ابتدایی و متوسطه راه اندازی می­کنند که توسط بنیاد برهانی آنها تأمین می شود.

یکی از مهم‌ترین رهبران آن‌ها "علی‌های مولا جوانجی" بود که در اواخر قرن نوزدهم از گجرات، هند به کنیا آمد و یک امپراتوری تجاری را پایه‌گذاری کرد که عمدتاً در زمینه فلز و شیشه معامله می‌کرد - که منافع تجاری اصلی بوهورا تا به امروز بود.

در سال 1905، "جوانجی" توسط دولت بریتانیا به عنوان اولین عضو غیر سفیدپوست به نمایندگی از منافع سرخ پوستان در شورای قانونگذاری (Legco) که توسط دولت بریتانیا در همان سال تأسیس شد، منصوب شد .

• سلیمانیه بورا

آنها ساکن یمن و جنوب عربستان سعودی هستند و رهبر معنوی فعلی آنها "شیخ حسن المظمینی" است که در نجران در جنوب عربستان سعودی زندگی می کند. اعضای این فرقه که در عربستان سعودی و یمن هستند عمدتاً از "قبایل بنی یم" هستند که هم در عربستان سعودی و هم در جمهوری یمن جمعیت قابل توجهی دارند.

مؤسسات توسعه و آموزشی پیشرو شیعی در کنیا:

سازمان‌های توسعه‌ای شیعه به شرح زیر است:

1.  شبکه توسعه آقاخان (AKDN).

"شبکه توسعه آقاخان (AKDN)" یک گروه از آژانس های توسعه خصوصی و غیر مذهبی است که توسط " شاهزاده کریم آقاخان چهارم " تأسیس و هدایت می شود. این گروه به دنبال توانمندسازی جوامع و افراد برای بهبود شرایط و فرصت های زندگی در جنوب صحرای آفریقا، آسیای مرکزی و جنوبی و خاورمیانه است. تمرکز این شبکه بر بهداشت، آموزش، فرهنگ، توسعه روستایی، نهادسازی، ارتقای توسعه اقتصادی و وقف بهبود شرایط زندگی و فرصت‌ها برای فقرا بدون توجه به ایمان، منشاء یا جنسیت آنهاست.

بودجه سالانه AKDN  برای فعالیت های غیرانتفاعی بیش از 500 میلیون دلار است. در 30 کشور سراسر جهان فعالیت می کند و بیش از 80 هزار کارمند حقوق بگیر دارد و عمدتاً در کشورهای در حال توسعه، مشغول هستند.

از جمله عوامل AKDN، "بنیاد آقاخان (AKF)" است که یک آژانس توسعه بین المللی خصوصی و غیرانتفاعی است که در سال 1967 توسط آقاخان تأسیس شد. همانند   AKDN،  AKFدر ارائه راه حل های بلندمدت برای مشکلات فقر، گرسنگی، بی سوادی و بیماری ها در فقیرترین نقاط آسیای جنوبی و مرکزی، شرق و غرب آفریقا و خاورمیانه تخصص دارد.

در این مناطق، نیازهای جوامع روستایی در مناطق کوهستانی، ساحلی و سایر مناطق کم منابع مورد توجه ویژه قرار گرفته است.

فعالیت های بنیاد، اغلب کار سایر آژانس های خواهر را در AKDN تقویت می کند. در حالی که این آژانس‌ها با دستورات مختلف مرتبط با زمینه‌های تخصصی مربوطه خود هدایت می‌شوند:

محیط زیست، فرهنگ، تامین مالی خرد، بهداشت، آموزش، معماری و توسعه روستایی، فعالیت‌های آنها اغلب با یکدیگر هماهنگ می‌شوند تا تأثیر کلی را چند برابر کنند. شبکه در هر مکان یا جامعه ای وجود دارد.

     AKFهمچنین با شرکای محلی، ملی و بین المللی به منظور ایجاد بهبود پایدار زندگی در 19 کشوری که در آن کار می کند، همکاری می کند. دفتر مرکزی این بنیاد در ژنو، سوئیس واقع شده است.

AKF  همه ساله تعداد محدودی بورسیه تحصیلی برای تحصیلات تکمیلی به دانشجویان ممتاز کشورهای در حال توسعه که ابزار دیگری برای تامین مالی تحصیل خود ندارند، ارائه می کند.

     بورسیه ها بر اساس کمک هزینه 50٪ : 50٪ وام از طریق فرآیند درخواست رقابتی سالی یک بار در ژوئن یا جولای اعطا می شوند.

این بنیاد به درخواست‌های دوره‌های مقطع کارشناسی ارشد اولویت می‌دهد، اما همچنین برنامه‌هایی برای بررسی برنامه‌های  PhD، زمانی که مدرک دکترا برای اهداف شغلی دانشجو ضروری است، در نظر دارد.

همچنین درخواست‌هایی برای جوایز سفر و تحصیل برای دانشجویان دکترا در نظر گرفته می‌شود که تحقیقات خود را در کشورهای جهان سوم در مورد موضوعات مورد علاقه شبکه توسعه آقاخان انجام می‌دهند.

بسیاری از مؤسسات AKDN به‌عنوان سازمان‌های داوطلبانه شروع به کار کردند، اما به مؤسسات قوی تبدیل شدند که درهای خود را به روی تمام آفریقای شرقی باز کردند و در ادامه کمک‌های مهمی به توسعه کشور کردند.

در کنیا، AKF  از سال 1974 در زمینه بهداشت، آموزش، توسعه روستایی، ارتقای جامعه مدنی و محیط زیست فعال بود. 

در سال 1996، شعب بنیاد در کنیا ، تانزانیا و اوگاندا تحت یک ساختار مدیریت و حکومت منطقه ای مشترک ادغام شدند

"صندوق توسعه اقتصادی آقاخان" (AKFED) همچنین سرمایه گذاری های کلیدی در صنعت و زیرساخت کنیا از جمله تولید برق، کشاورزی، رسانه و گردشگری انجام داده است .

     AKFED که سرمایه‌گذاری‌های جسورانه اما حساب شده در پروژه‌های اقتصادی از تولید برق گرفته تا مشاغل کشاورزی انجام داده است، برخی از موفق‌ترین شرکت‌های آفریقا از جمله بسیاری از شرکت‌های فهرست شده در بورس نایروبی را در کنار ایجاد اشتغال برای ده‌ها هزار کنیایی اداره می‌کند.

"دانشگاه آقاخان" (AKU) فعالیت های خود را در زمینه مراقبت های بهداشتی و آموزش حرفه ای پزشکان، پرستاران و معلمان گسترش داده است. "خدمات آموزشی آقاخان" (AKES)  10.000 کودک را تحت آموزش خود دارد." بیمارستان آقاخان" (AKH) سالانه به بیش از 460.000 بیمار در موسسات پزشکی در سراسر منطقه خدمات ارائه می دهد". آکادمی آقاخان" در مومباسا اولین شبکه بین المللی مدارس است که به تعالیم در آموزش اختصاص می دهد. 

2.  رسالت مسلمان بلال - کنیا

"رسالت مسلمان بلال - کنیا " یک سازمان خیریه مذهبی شیعه است که از طریق فعالیت های توسعه ای و خدماتی برای بالا بردن سطح زندگی افراد کم شانس در مناطق روستایی کنیا کار می­کند. فعالیت شامل موراد زیر می باشد :

• حمایت از دانش آموزان فقیر در مقاطع تحصیلی
• اجرای طرح های توانمندسازی اقتصادی
• اردوهای اقدام بهداشتی
• برنامه های مقابله با خشکسالی
•  اقدامات توسعه ای
•  برگزاری جشن های مذهبی شیعی

این بنیاد در سال 1964 تأسیس شد، زمانی که "فدراسیون جماعت های خوجه شیعه اثنا عشری آفریقا" کنفرانس خود را در دسامبر 1964 در تانگا، تانزانیا برگزار کرد و قطعنامه ای به اتفاق آراء برای انتقال "آموزه های اسلامی شیعی" به آفریقایی های بومی در شرق آفریقا تصویب کرد.

تلاش های شیعیان برای گسترش تشیع در میان بومیان آفریقا مدت ها قبل از آن قطعنامه انجام شده بود. اما این تلاش‌ها توسط افراد به تنهایی انجام می‌شد و به صورت هماهنگ و سازمان‌یافته انجام نمی‌شد.

 این قطعنامه به آنها انگیزه داد تا سازمان هایی را تحت عنوان "رسالت بلال مسلمین" تشکیل دهند که در تانزانیا و کنیا به افتخار همنشین بلال که اولین مؤذن اسلام بود تأسیس شد.

 بعداً، "بلال مسلمان میسیون کنیا" به عنوان یک سازمان خیریه مذهبی در 11 نوامبر 1971 ثبت نام کرد.

رسالت مسلم بلال مجلس سالانه محرم را در مقر خود برگزار می کند. این مجلس به پاسداشت و ماندگاری یاد و خاطره شهدای کربلا اختصاص دارد. یک سلسله سخنرانی به مناسبت ایام عزاداری برگزار می­شود که در آن گوشه هایی از تاریخ سیاسی شیعه توسط سخنرانان بیان می شود. نه همه سخنرانان مهمان و نه مخاطبان شیعه هستند. تعدادی از علمای اهل سنت نیز برای سخنرانی عمومی دعوت شده­اند. سخنرانی‌ها به صورت ویدئویی ضبط می‌شوند و برای تماشای مخاطبان بسیار گسترده‌تری منتشر می‌شوند و از طریق این استراتژی، تاریخ شیعه و نگرانی‌های سیاسی برای غیر شیعیان قابل دسترس‌تر می‌شود. این مزیت مضاعف در آموزش غیر شیعیان به تشیع و بر این اساس، در نهایت به حداقل رساندن احساسات ضد شیعه در داخل کشور دارد.

بلال مسلمین در چندین منطقه فعالیت می کند و مراکز بسیاری را در جنوب و غرب استان ساحلی کنیا اداره می کند مانند:

Mtongwe، Burani، Moyeni، Bahakanda، Miamba، Kichakamkwaju، Shimoni، Samburu، Chengoni، Mackinon Road، Demwa ، Mwasafu

علاوه بر روستاها. در استان شرقی مانند

Nzavoni، Kilungu ، Masongaleni.

این هیئت علاوه بر نظارت بر مراکز مذکور، بورسیه هایی را برای طلاب نیازمند ممتاز ارائه می کند و سمینارها و کارگاه های دوره ای را برای معلمان معارف اسلامی، ائمه اطهار و گروه های جوانان برگزار می کند تا در میان آنان، اسلام شیعه را تبلیغ کند.

3.  بنیاد برهانی

"بنیاد برهانی" یک بنیاد خیریه مستقر در هند است که توسط رهبر معنوی سابق فرقه شیعه "داوودی بوهورا"، "دکتر محمد برهان الدین صاحب"، برای ترویج آگاهی زیست محیطی، تحقیقات و سایر فعالیت های توسعه ای تأسیس شده است.

فلسفه‌ای که این بنیاد را برانگیخته و هدایت می‌کند بر این پیام اصلی استوار است که نعمت‌های طبیعت از جانب خداوند متعال به انسان سپرده شده تا زندگی او را غنی کند و این نعمت‌ها توسط محیط زمین و آسمان محافظت می‌شود که از طریق آن فضاها را فیلتر می‌کند. نور و انرژی خورشید و زیبایی و لطف ماه و ستارگان.

بنیاد برهانی مانند کارهای خود در هند، چندین پروژه توسعه ای را برای مدت طولانی در کنیا تأسیس کرده است که در آن دومین رئیس جمهور کنیا، "دانیل ترویتیچ آراپ موی" [1978-2002]، حامی این بنیاد در دهه 1980 بود.

برخی از 5.2 شیلینگ این بنیاد برای تأسیس مدارس، درمانگاه ها و کارهای خیریه مختلف در نظر گرفته شده است، اگرچه بیشتر کسانی که از فعالیت های این بنیاد بهره مند شدند، اعضای فرقه داوودی " بوهورا "بودند.

4.  فرهنگستان رسول الاکرم(ص)

"آکادمی رسول الاکرم " یک مدرسه شبانه روزی و شبانه روزی برای پسران است که یک برنامه درسی یکپارچه ارائه می دهد که ترکیبی از کنیایی 8.4.4 است. نظام تعلیم و تربیت و علوم دینی اسلامی.

این مدرسه در امتداد "جاده کوویندا" در نزدیکی "جاده لانگاتا" در نایروبی، کنیا واقع شده است. در زمینی پنج هکتاری قرار دارد و از امکانات زیر تشکیل شده است:

بلوک اداری، بلوک آموزشی، دو آزمایشگاه علوم، یک آزمایشگاه کامپیوتر، بلوک خوابگاه، سالن چند منظوره، کتابخانه، آشپزخانه، کارگاه چوب، زمین بازی، مزرعه مدرسه و یک مسجد.

آکادمی رسول اکرم (ص) در سال 2004 به عنوان یک مدرسه غیرانتفاعی بازگشایی شد و هدف آن ارائه آموزش های مورد نیاز به دانش آموزان خانواده های کم درآمد و در عین حال پرورش ارزش های اخلاقی و دینی در آنها و به طور خاص هدف قرار دادن دانش آموزان است.

جامعه مسلمان بی بهره این مدرسه توسط متولیان "مؤسسه خیریه منتظر"، یک مؤسسه خیریه اسلامی که توسط ایرانیان حمایت می شود، اداره می شود.

فارغ از آنچه در کلاس تدریس می شود، آکادمی دارای برنامه ای از فعالیت های مذهبی است که از طریق آن ارزش های معنوی و اخلاقی دانش آموزان را پرورش می دهد. آنها شامل سخنرانی، قرائت ادعیه و اعمال عبادی برای نشان دادن رویدادهای مهم در تقویم اسلامی بر اساس آداب و جشن های شیعه اثنا اشعری است.

این مدرسه در مجموع 18 معلم متشکل از فارغ التحصیلان و فارغ التحصیلان دیپلم با تجربه تدریس گسترده استخدام می کند. چهار نفر از آنها علوم اسلامی را تدریس می کنند و بقیه دروس سکولار را تدریس می کنند. در میان معلمان، آنها روسای گروه های ریاضی، علوم، زبان، علوم انسانی، دروس فنی و شیعه شناسی دارند.

5. آکادمی جعفری

"آکادمی جعفری" یک آکادمی شیعی است که در سال 1954 تاسیس شد و توسط جامعه شیعی خوجه اثنا عشری در مومباسا اداره می شود.

 این مدرسه علاوه بر مؤسسه‌ای که انواع مختلف کارگاه‌ها و برنامه‌های حرفه‌ای کوتاه را ارائه می‌دهد، مهد کودک تا سطوح آموزش متوسطه را برای همه جوامع ارائه می‌دهد.

این آکادمی شعبه مشابهی در نایروبی دارد که به نام "Akademi Jaffery Nairobi" شناخته می شود که یک مدرسه خصوصی است که در تلاش است تا در آموزش عالی طراحی شده تا نیازهای دانش آموزان را در یک محیط یادگیری محرک برآورده کند.

هدف این آکادمی آموزش دانش آموزان 2 تا 18 ساله از اولین قدم های تحصیلی تا سطح A است. برنامه درسی این شاخه بر اساس برنامه درسی ملی بریتانیا است، اما منابع آموزشی فراوانی را که در کنیا ارائه می شود، در نظر می گیرد.

6.  مرکز امیرالمومنین

این مرکز در Matuga، Kwale  واقع شده است. در نزدیکی مومباسا و در سال 1992 به عنوان مرکز شیعی که توسط بنیاد امام مهدی (عج) اداره می شود، راه اندازی شد. این مرکز شامل سه سطح آموزشی است که بر شیعه شناسی  Ithna-Ashris تمرکز دارد به شرح زیر می باشد :

1. سطح ابتدایی: 

جایی که دانش آموز در طی سه ماه دروس مقدماتی شیعه را فرا می گیرد. این سطح افرادی را هدف قرار می دهد که گواهینامه های ثانویه خود را قبل از ورود به کالج ها و دانشگاه ها تکمیل کرده اند.

2. سطح آمادگی: 

دو سال طول می کشد. طلبه در این مقطع به فراگیری علوم شرعی و دینی بر اساس تفسیر شیعه می پردازد.

3. دوره متوسطه: 

چهار سال طول می کشد تا دانش آموز به طور عمیق شیعه را بیاموزد تا بتواند اسلام شیعی را در بین جوامع تدریس یا تبلیغ کند.

این مرکز بیش از 50 دانشجو فارغ التحصیل کرده است و موفق به اخذ بورسیه تحصیلی برای 12 دانشجو برای ادامه تحصیل شیعی در سوریه، لبنان و سایر کشورهای عربی شده است.

اولین مدیر این مرکز، "شیخ عبدالله ناصر" بود و از سال 1992 تا 1994 آن را اداره کرد. "حسنعلی موالبه"، مدیر فعلی، جانشین وی شد. هم " عبدالله ناصر" و هم "موالبه" پس از سنی بودن به عنوان جوامع مناطق ساحلی کنیا، شیعه را پذیرفته اند.

7. مرکز الصفا

این مرکز در لامو قرار دارد و در سال 1969 به عنوان " مرکز مذهبی اهل سنت " که توسط "شریف مزی موینی" اداره می شد افتتاح شد، اما بعداً به دلیل تصمیم شریف مذکور که در پاسخ به نفوذ مذهبی و مالی از اسلام سنی به اسلام تشیع تغییر کرد، به مرکز شیعی تبدیل شد. توسط برخی از وعاظ و علمای خارجی شیعه که در لامو سکنی گزیدند. 

در سال 1993، شریف برنامه درسی سنی موجود در مرکز را به برنامه درسی شیعی تغییر داد، جایی که این مرکز به یک "آکادمی شیعی" تبدیل شد که علوم دینی را بر اساس مذهب شیعه تدریس می کند. بعدها، این مرکز فقط از یک مرکز مذهبی به یک مدرسه تلفیقی ابتدایی تبدیل شد که برنامه درسی ابتدایی عادی کنیایی را علاوه بر مطالعات دینی عربی و شیعی آموزش می‌دهد. این مرکز، اولین تعداد دانش آموزان ابتدایی خود را در سال 2012 فارغ التحصیل کرده است و در نظر دارد یک مدرسه متوسطه را در سال های آینده افتتاح کند. از نظر مالی، این مرکز توسط "بنیاد اهل بیت" در لامو اداره می شود و فعالیت های آموزشی مذهبی در ماتوندی، مالیندی و با همکاری "مدرسه شیعی امام زین العابدین" در مومباسا دارد.

8.  کانون اهل بیت

این مرکز در شهرستان کیلیفی نزدیک مومباسا در منطقه ساحلی کنیا واقع شده است. این کتابخانه علاوه بر دفاتر اداری متشکل از کتب اهل سنت و شیعه است. این کتاب توسط شیخ عبدالله نناصر، یکی از شخصیت‌های برجسته شیعه، اداره می‌شد که در حمایت از کلام و فقه شیعه، کتاب‌های متعددی را به زبان‌های اگلیش و کیسواحیل تألیف و ترجمه کرده بود، از جمله: قرآن کریم.

آنچه در شیعه می گویند، دیدگاه شیعه نسبت به اهل سنت و متعه ندوا یا حلالی به این معنی است:

 ازدواج در اوقات فراغت قانونی است (در کیسواحیلی).

نتیجه

اسلام شیعه یکی از جریان های اصلی اسلام از قرن اول اسلام است. جوامع شیعی در سراسر جهان پراکنده اند و در برخی از کشورهای خاورمیانه جمعیت بالایی دارند. در کنیا، جامعه شیعه متشکل از پیروان مختلف شیعه است که از آسیا به شرق آفریقا مهاجرت کردند تا فرصت های بیشتری برای فعالیت های تجاری خود پیدا کنند. بعداً، آنها مؤسسات تجاری، مذهبی و آموزشی خود را تأسیس کردند که پس از آن توسعه یافتند تا به همه کنیایی ها صرف نظر از نژاد یا مذهب آنها خدمت کنند. 

جامعه شیعیان کنیا چندین مؤسسه توسعه ای و خیریه پیشرو را اداره می کنند که بر سرمایه گذاری های تجاری، رشد اقتصادی، آموزش، بهداشت، کمک، آموزش، بورسیه ها و جوامع توانمندسازی تمرکز دارند:

• شبکه توسعه آقاخان (AKDN)
• رسالت مسلمان بلال – کنیا
• بنیاد برهانی
• آکادمی رسول الاکرم
• آکادمی جعفری

           پیشنهاد می‌کند که جامعه شیعی در کنیا می‌تواند الگویی برای بقیه جوامع کنیا باشد، جایی که یک جامعه کوچک سازمان‌یافته می‌تواند با تلاش‌های سازمان‌یافته و اعضای ماهر، نقش‌های توسعه‌ای و خیریه‌ای مهم ایفا کند.

برای کشف عناصر اجتماعی کنیا و استفاده از آن برای درک متقابل و همزیستی مسالمت آمیز میان قومیت های کنیایی می توان مطالعات بیشتری در این زمینه انجام داد.

————————————————————

محمدرضا خطیبی والا 

مراجع

[1]. Ibnu Manzur, Muhammad Ibnu Mukarram, Lisanul-Arab (Daru Sadir, Cairo, 2009)

[2]. Aal Kashiful-Ghitaa, Muhammad, Aslu-Shii‟ah wa-usuluha (Darul-Adhwaa, Beirut, 1990).

[3]. Ibnu Hazm, Ahmad, Al-Fisalu fil Milali wal-Ahwai wannihal (Daru Ibnu Hazm, Beirut 2007).

[4]. Al-Shahrastani, Abd-al-Karim, Al-Milalu wa al-Nihal (Darul Kutubul Ilmiyyah, Beirut, 2007).

[5]. Connie R. Green, Sandra Brenneman Oldendorf, Religious Diversity and Children’s Literature: Strategies and Resources (Information Age Publishing, 2010).

[6]. Ibnu Batuta, Muhammad, Rihlatu Ibnu Batuta (Cairo, 1987).

[7]. Bhalloo, Zahir, Khoja Shia Ithna-asheris in Lamu and Mombasa,1870-1930 (2008). Retrieved from: http://www.sikhheritage.co.uk/heritage/sikhhert%20EAfrica/nostalgic%20EA/other%20towns/khoja%20lamu%20mombasa%201.pdf.

[8]. Bute, Omar Abdallah, The activities of the Ithna-Ashariyah Shiah, and their impact on the community of the Kenya coastal areas, (Islamic University, Mbale, 2013).

[9]. Mughniyeh, Muhammad Jawad, Al-Ithnaashariyah Wa-ahlili Bayt (Tehran, 2009).

[10]. Holway, James D. Islam in Kenya and relations with the churches, in Bareet, David (Ed.), Kenya Churches Handbook: The development of Kenyan Christianity, 1498-1973 (Evangel Publishing House, Kisumu, Kenya).

[11]. Ojede, Arye, Islam and politics in Kenya (Lynne Rienner Pub. 2000).

[12]. Al-Baghdadi, Abd-al-Qahir, Al-Farqu Bainal Firaq (Beirut, 1975).

[13]. Al-Maqrizi, Taqiyyuddin, Al-Khutatul-Maqriziyyah (Beirut, 1998).

[14]. Jali, Ahmad Muhammad Dirasat „anil-firaqi fii tarikhil-Muslimina (Riyadh, 1986).