مجلس علمای اندونزی نهادی رسمی و مشورتی مذهبی است که با عضویت علماء وشخصیت های برجسته دینی وفکری مسلمان اندونزی تشکیل شده و هدف از تشکیل آن ایجاد وحدت نظر در بین گرایشات متعدد فکری اسلامی وتحقق آرمان های مشترک اسلامی است. این مجلس در 7 رجب 1395 هـ.ق / 26 جولای 1975 در جاکارتا، و در پی برگزاری جلسه مشورتی علماء، رهبران دینی، دانشمندان و روشنفکران از سراسر کشور اندونزی تأسیس شد.

تأسیس مجلس علماء پس از گذشت سی سال از استقلال کشور اندونزی به وقوع پیوسته ، دوره ای که طی آن بخش عمده از توان و انرژی ملت اندونزی صرف پی ریزی ساختار سیاسی واقتصادی کشور شده  وکمتر به مسائل دینی واخلاقی جامعه پرداخته شده است . لذا از علمای اندونزی که به وظایف خود به عنوان  وارث انبیاء الهی واقف بودند و نقش مهمی نیز در راه مبارزه با استعمار و در راه استقلال کشور بر عهده داشتند، دعوت بعمل آمد تا  نقش سازنده و فعالی را درساخت و تقویت بنیادهای دینی و اخلاقی جامعه نیز بر عهده گیرند.

از سوی دیگر در دوره  نظام دو قطبی حاکم بر آن دوره مسلمانان اندونزی با  چالش­های فکری  رو به رو بوده اند. همچنین پیشرفت علوم و فناوری و نیزسلطه فرهنگی غرب، اخلاق و اصول اخلاقی را دستخوش  بی ثباتی  نمود و ماده­گرایی  و شهوت­رانی تدین و دینداری جامعه را تضعیف نمود و نقش دین در زندگی بشر را کم رنگ ساخت. علاوه بر این، تحولات و تنوع موجود در قلمرو افکار دینی و سازمان­ های اجتماعی و گرایشات مختلف سیاسی در بین گروه های اسلامی منجر به درگیری ها و منازعات در بین مسلمانان اندونزی گردیده و در نتیجه ظهور برخی تعصبات و نگرش های افراطی مذهبی را نیز موجب گشت .

برای حل و کاهش این نابسامانی ها و بمنظور ایجاد وحدت رویه در میان جریان های فکری و اسلامی متفاوت اندونزی، مجلس العلمای اندونزی با حضور و نمایندگی شخصیت های برجسته فکری و دینی ازجریان ها مختلف و بمنظور ایجاد وحدت رویه و تحقق وحدت اسلامی شکل گرفت. مجلس علماء اندونزی در مرامنامه خود و دراجرای تحقق مسئولیت های خطیر و به عنوان یک نهاد دینی و مشورتی رسمی  وظایف و اهداف زیر را دنبال می کند:  

• راهنمایی و ارشاد جامعه  در مسیر دستیابی به  زندگی سالم اجتماعی و دینی مورد رضایت خداوند متعال
• ارائه نقطه نظرات مشورتی و فتوا در مورد مسائل دینی و اجتماعی به دولت و جامعه
• تلاش در راه  تحقق برادری و اخوت اسلامی جامعه اندونزی و کوشش در ایجاد همدلی  و همزیستی میان پیروان ادیان و مذاهب در مسیر  انسجام ملی
• ایفای نقش روابط بین علماء و دولتمردان  و همچنین  انعکاس درخواست و اراده مذهبی مردم به دولت با هدف تحقق صحیح توسعه ملی در چارچوب شرایط و نیاز فکری و دینی جامعه
• توسعه رابطه و همکاری میان سازمان­ ها، مؤسسات و نهادهای اسلامی و همچنین میان علماء و روشنفکران مسلمان در مسیر ارشاد و هدایت جامعه، به ویژه مسلمانان از طریق مشاوره و اطلاع رسانی متقابل.

پنچ نقش و وظیفه عمده مجلس علمای اندونزی:

1. انجام وظیفه در نقش تربیتی به  عنوان وارثان انبیاء و  پیامبران
2. ارائه نقطه نظرات فقهی به عنوان مفتی
3. ارائه خدمات مشورتی دینی به مردم و دولت
4. ایفاء نقش به عنوان یک  جنبش یا حرکت اصلاح و تجدید دینی
5. ایفاء نقش به عنوان  مجری امر به معروف و نهی از منکر

لازم به ذکر است:

فتاوی و نقطه نظران فقهی مجلس العلماء که در کمیسیون های مختلف و توسط علماء برجسته دینی پس از بحث وبررسی صادر می گردد، هرچند مشورتی است، ولی دستگاه های دولتی ملزم به رعایت آن بوده و وزارت دین نیز وظیفه اجرا و نظارت بر اجرای این فتاوی را بر عهده دارد.

با توجه به اینکه دو سازمان بزرگ اسلامی نهضت العلماء و محمدیه به عنوان دو گرایش فکری و مذهبی عمده در اندونزی بشمار آمده و بخش قابل توجهی از جامعه اندونزی را تحت پوشش خود دارند، لذا، بصورت سنتی دبیر کل و معاون دبیرکل مجلس العلماء به ترتیب از سازمان نهضت العلماء و محمدیه انتخاب می شوند

مجلس العلما اندونزی دارای شورای عالی مشورتی قریب به 60 تن از مقامات وشخصیت های دینی و فرهنگی، و همچنین هیئت مدیره، هیئت رئیسه و کمیسیون ها و کمیته های تخصصی و بخش اجرایی و اداری می باشد. وظیفه اصلی مجلس العلماء بر عهده هیئت رئیسه که مسئولیت سیاست گذاری ونظارت را برعهده دارد، هیئت اجرایی که اجرا و پی گیری سیاست ها و دستورالعمل ها و نظام اداری واجرایی را بر عهده دارد و کمیته های تخصصی که بر اساس موضوعات تخصصی به نظارت و ارائه نظر می پردازد، می باشند.

مسئولین مجلس علمای اندونزی

1. هیئت مشاوران
2. اعضاء هیئت مدیره
3. اعضاء هیئت رئیسه
4. هیئت اجرایی
5. کمیسیون­ها:
   1. کمیسیون فتوا

1. کمیسیون اخوت اسلامی

1. کمیسیون تبلیغ و توسعه جامعه

1. کمیسیون آموزش و تربیت

1. کمیسیون توانمند سازی اقتصاد امت (مردم)

1. کمیسیون اطلاعات و ارتباطات
2. کمیسیون زنان، نو جوانان، جوانان و خانواده

1. کمیسیون حقوق و قوانین

1. کمیسیون پژوهش و تحقیقات

1. کمیسیون هماهنگی و همزیستی میان پیروان ادیان

1. کمیسیون توسعه فرهنگی – هنری اسلامی

1. کمیسیون روابط خارجی و همکاری های بین المللی

گفتنی است در حال حاضر کیایی حاجی مفتاح الاخیار (متولد سورابایا، جاوه شرقی، 30 ژوئن 1953، 68 سالگی) رئیس عام مجلس علمای اندونزی (MUI) برای دوره 2020-2025 انتخاب شده است . پیش از این وی به عنوان رئیس شورای نهضت العلما برای دوره 2018-2020 بوده است.کیایی مفتاح درحال حاضر نیز سرپرست مدرسه شبانه روزی اسلامی (حوزه) مفتاح السنۀ، سورابایا جاوه شرقی است.

منابع :

سایت رسمی مجلس العلما

https://mui.or.id/

سایت رسمی نهضت العلما

https://www.nu.or.id/

کتابخانه مرکزی و آرشیو اندونزی