محمد قریش شهاب متولد 16 فوریه 1944 (22 بهمن 1322 ش) در دوران اشغالی ژاپن در منطقه سولاوسی است و اکنون 74 سال دارد. او یک دانشمند علوم قرآنی و وزیر اسبق دین (1998) است.

محمد قریش شهاب از یک خانواده سادات – بوگیس تبار (یکی از گروه های قومی در جزیره سولاوسی جنوبی) است. پدرش عبدالرحمن شهاب نام داشت که عالم دینی و استاد در زمینه تفسیر بود. عبدالرحمن شهاب به عنوان یکی از عالمان دینی، تجار و سیاستمداران مشهور سولاوسی جنوبی بود. به امور آموزشی و پرورشی توجه خاصی داشت که ریاست دو دانشگاه اسلامی مهم در منطقه شرقی اندونزی به عهده گرفت؛ یعنی دانشگاه اسلامی اندونزی (خصوصی) از 1959 تا 1965 و دانشگاه اسلامی دولتی علاء الدین از 1972 تا 1977.

قریش شهاب انگیزه اولیه و عشق نسبت به تفسیر قرآن را از پدرش که اغلب فرزندان خود را پس از مغرب دور هم جمع می کرد، به دست آورد. قریش شهاب از سن 6 تا 7 سالگی عشق و علاقگی به قرآن کریم را نشان می داد. او قرآن را پیش پدرش خواند.

 علاوه بر آن، پدرش به تعریف داستان های قرآنی می پرداخت که از اینجا دانه عشق او به قرآن شروع شد.

از سال 1958 برای تحصیل راهنمایی و دبیرستانی در مصر بود و پس از آن، تحصیلات خود را در دانشکده اصول الدین دانشگاه الازهر در رشته تفسیر و حدیث ادامه داد که در سال 1967 مدرک لیسانس را کسب کرد. دو سال بعد (1969)، فوق لیسانس خود را با عنوان پایان نامه "اعجاز تشریعی قرآن کریم" به پایان رساند.

وی در سال 1973 به اندونزی برگشت و تا 1980 سمت های مختلف مانند معاون دانشگاه، مشاور پلیس شرق اندونزی در زمینه تربیت روحی و غیره به عهده داشت. او با همه وظایف که داشت، هنوز هم به کارهای تحقیقاتی، از جمله اجرای همزیستی مسالمت آمیز ادیان در اندونزی (1975) و مسئله اوقاف در سولاوسی جنوبی (1978) می پرداخت.

قریش شهاب در سال 1980 به دانشگاه الازهر مصر جهت اخذ دکترای خود در رشته تفسیر قرآن کریم برگشت و دکترای خود را در مدت دو سال گرفت.

سال 1984 مرحله جدیدی برای قریش شهاب بود. مأموریت او از شهر ماکاسار به جاکارتا (دانشکده اصول الدین) منتقل شد. در اینجا به تدریس تفسیر و علوم قرآن برای لیسانس تا دکترا تا سال 1998 می پرداخت و برای دو دوره (1992-1996 و 1997- 1998) ریاست دانشگاه شریف هدایت الله را به عهده گرفت و پس از آن به عنوان وزیر دین در حدود دو ماه در اوایل سال 1998 انجام وظیفه کرد و بعد از آن سفیر اندونزی در مصر شد.

علاوه بر تدریس، سمت های مهم مانند عضو لجنه تصحیح قرآن وزارت دین از 1989، دستیار رئیس انجمن روشنفکران مسلمان اندونزی، مسؤول انجمن علوم اسلامی و کنسرسیوم علوم دینی در وزارت آموزش و فرهنگ، عضو هیئت تحریریه مجلات مطالعات اسلامی، علوم قرآن، منبر علما و مطالعات دینی و فلسفی به او سپرده شد.

علاوه بر فعالیت های فوق، قریش شهاب نیز به عنوان یک نویسنده و سخنران برجسته شناخته شده است. بر اساس زمینه علمی و قدرت تبیین ایده ها و اندیشه ها با زبان ساده و صریح، منطقی و معتدل، او به عنوان سخنران و نویسنده برجسته و مورد پذیرش همه سطوح جامعه ظاهر شده است. سخنرانی های او در مساجد معتبر در جاکارتا مانند مسجد الطین، سوندا کِلاپا، فتح الله و استقلاال و ایستگاه های تلویزیونی یا رسانه های الکترونیکی مانند شبکه های RCTI و مِترو (Metro TV)، به ویژه در ماه مبارک رمضان (هر روز) انجام شده است.

با اینکه قریش شهاب تنها متخصص قرآن در اندونزی نیست، اما توانایی او در ترجمه و ارائه پیام های قرآن در عصرهای فعلی و پست مدرن، او را نسبت به سایر متخصصان قرآن بهتر و برتر می دانند. در زمینه تفسیر، او بر اهمیت استفاده از روش تفسیر موضوعی (یعنی تفسیر با جمع آوری تعدادی از آیات در سوره های مختلف که در مورد یک موضوع بحث می کنند) تأکید دارد، سپس مفاهیم کلی آیات را توضیح می دهد و نتیجه را به عنوان پاسخ به موضوع مورد بحث می گیرد. به اعتقاد وی، با استفاده از این روش، نظرات قرآن درباره مسائل مختلف زندگی بیان می شود و همچنین می توان به عنوان شواهدی استفاده کرد که آیات قرآن با توسعه علم و تکنولوژی و پیشرفت تمدن جامعه سازگاری دارد.

قریش شهاب بر لزوم درک وحی الهی نه تنها از متن، بلکه همراه با سیاق آن تاکید دارد تا پیامهایی که در آن وجود دارد، بتواند در زندگی واقعی مورد استفاده قرار گیرد. او همچنین بسیاری از شاگردان و دانشجویان خود، به ویژه در سطح تحصیلات تکمیلی ایجاد انگیزه می کند که در زمینه تفسیر قرآن با تمسک به قوانین تفسیری مراعات کنند. به باور وی، تفسیر قرآن هرگز پایان نخواهد یافت. از زمانی به زمان دیگر، تفسیرهای جدید همراه با پیشرفت علم و مقتضیات زمان ظاهر می گردد. با این حال، او خاطر نشان می کرد که حنبه احتیاط و دقت در تفسیر قرآن مراعات شود تا کسی به راحتی ادعا نکند که نظر او همان نظر قرآن است. و حتی یک گناه بزرگی است اگر کسی نظر خود را بر قرآن تحمیل کند.

قریش شهاب یک مفسر مربی است. تخصص او در حوزه تفسیر به حوزه تربیت خدمت داده است. موقعیت های وی به عنوان معاون و یا رئیس دانشگاه، وزیر دین، رئیس مجلس علماء اندونزی، مشاور وزیر آموزش و فرهنگ، عضو هیئت مشورتی آموزشی، نویسنده مقالات علمی و سخنران، با فعالیت های تربیتی ارتباط تنگاتنگی دارد. به عبارت دیگر، او یک عالم است که از تخصص خود برای تربیت امت استفاده می کند. او دارای ویژگی های معلم یا مربی است که الگو می دهد. ظاهر او ساده، متواضع، مهربان به همه، صادق، قابل اعتماد است.

نام قریش شهاب در فهرست "500 مسلمان با نفوذ در جهان" گنجانده شده است. در سایت www.themuslim500.com، نام او به دلیل خدمات در توسعه علوم اسلامی در فعالیت های مختلف به ثبت رسیده است. آثار علمی او با زبان آسان نوشته شده و نام او به عنوان یک فعال دانشگاهی مصر بر توسعه دانش های قرآنی شناخته شده است.

برخی از آثار مهم او (به زبان اندونزیایی) عبارتند از:

• تفسیر المصباح (15 جلد)؛
• تفسیر اللباب؛ معانی، اهداف و درس هایی از سوره های قرآن (4 جلد)، 2012؛
• تفسیر موضوعی در خصوص مسایل امت، 1996؛
• تفسیر المنار، امتیازات و ضعف های آن، 1984؛
• اسماء الحسنی ر منظر قرآن، 1998؛
• سوال می کنید، قریش شهاب پاسخ می دهد؛ مسائل اسلامی
• فتاوای قریش شهاب در خصوص تفسیر قرآن، 1999؛
• یک اسلام، یک معضل، 1987؛
• فلسفه احکام اسلامی، 1987؛
• جایگاه زن در اسلام (وزارت دین)؛
• عملکرد و جایگاه وحی در زندگی اجتماعی، 1994؛
• حکایات و حکمت های زندگی، 1994؛
• مطالعات انتقادی تفسیر المنار، 1996؛
• حجاب از دیدگاه علماء و اندیشمندان معاصر، 2004؛
• منطق دین؛ جایگاه وحی و مرزهای عقل در اسلام، 2005؛
• عقلانیت قرآن؛ مطالعات انتقادی بر تفسیر المنار، 2006؛
• سنی - شیعه دست در دست هم دیگر! آیا امکان دارد؟ مطالعات آموزه ها و اندیشه ها، 2007؛
• قریش شهاب پاسخ می دهد؛ 1001 پرسش اسلامی که باید بدانید، 2008؛
• قرآن و معانی آن؛ ترجمه معنایی تالیف شده قریش شهاب، 2010؛
• سیره حضرت محمد (ص) از نگاه قرآن و احادیث صحیح، 2011؛
• قواعد، شرایط، و قوانینی که باید برای درک آیات قرآن بدانید، 2013؛
• گمشده ما: اخلاق، 2016؛

منبع:

وب سایت: www.quraishshihab.com