در عین حال دولت قوانین مرخصی والدین را در میان بسیاری از کشورها بی نظیر می داند و با ایجاد مشاغل کار تمام وقت به ویژه برای مادرانی که نیازمند تعادل شغل و خانواده هستند، حضور فعال آنان را دنبال می کند تا یکی از مهمترین نیازها و دغدغه خانواده های شاغل یعنی مراقبت از کودکان در طول روز و همزمان با کار را آسان تر نماید تا کشور بتواند از نیروی کار زنان بهره برداری نماید.
اما حتی با وجود این مزایا، زنان ژاپنی - چه مجرد و چه متاهل، تمام وقت یا نیمه وقت - با آینده اقتصادی دشواری روبرو هستند و تلاقی عواملی که شامل پیر شدن جمعیت، کاهش نرخ تولد، تجرد و ... می شود در واقع این چشم انداز را نگران کننده کرده است.
به گفته سیشی اینگاکی، استاد دانشگاه بین المللی بهداشت و رفاه ژاپن، میزان فقر زنان مسن در طی 40 سال آینده بیش از دو برابر و به 25 درصد خواهد رسید و تخمین می زند که برای زنان مجرد و مسن، نرخ فقر می تواند به 50 درصد هم افزایش یابد.
در ژاپن، با کاهش فرزندآوری که به کمترین میزان خود در طی دهه های گذشته رسیده است و همچنین تجرد گرایی، پیش بینی می شود که جمعیت کار این کشور تا سال 2055 تا حدود 40 درصد کاهش داشته باشد.
با بالا رفتن هزینه ها، دولت در حالی که پیشنهاد افزایش سن بازنشستگی را نیز ارائه نموده تا بتواند به نوعی جبران کمبود نیروی کار را داشته باشد، با کاهش دادن مزایا، به بازپرداخت آنان در زمان بازنشستگی اقدام نموده که نیازمند پس انداز و سرمایه گذاری برای دوران بازنشستگی می باشد که زنان ژاپن کمتر احتمال دارد این گونه مبالغی را داشته باشند.
شکاف حقوقی و جنسیتی در ژاپن یکی از گسترده ترین وضعیت را در میان اقتصادهای پیشرفته دارد و بحران جمعیتی ژاپن وضعیت را وخیم تر هم می کند و بر اساس گزارش های دولتی، زوج های بازنشسته ای که هنوز زندگی می کنند به 185 هزار دلار دیگر برای ادامه زندگی و تامین نیازها و کمبودهای پیش بینی شده از سیستم بازنشستگی عمومی نیاز دارند و یک مطالعه جداگانه و محاسبه ای که برای زنان ژاپنی انجام شده نیز نشان می دهد که آنها 20 سال قبل از مرگ، پول خود را از دست داده و دیگر بودجه ای ندارند.
محاسبه حقوق بازنشستگی مستقیم که توسط آژانس خدمات مالی ژاپن در ژوئن سال 2019 منتشر شد، موجب گردید که دولت گزارش مربوطه را رد نموده و دغدغه ها و نگرانی های مطرح شده را بی دلیل بداند اما ناظران اقتصادی اعلام کردند که بر اساس شاخص بازنشستگی جهانی، سیستم بازنشستگی ژاپن از 37 کشور در رتبه 31 قرار دارد که واقعا نگران کننده است.
یک کودک و مادرش به عکس های توکیو در شب که توسط آجرهای اسباب بازی لگو آماده شده است نگاه می کنند. وضعیت جنسیتی در حال آسیب رساندن به چشم انداز زنان برای بازنشستگی است.
تاکاشی اوشیو، استاد مؤسسه تحقیقات اقتصادی در دانشگاه هیتوتسوبیشی در توکیو گفت: حقوق بازنشستگی مبتنی بر سرمایه گذاری و اقتصاد بازار اکنون بسیار مهم تر از گذشته است و این در حالی است که ماشیکو اوساوا استاد دانشگاه زنان ژاپن به صراحت اعلام کرد: روزهای وابستگی کامل به حقوق بازنشستگی در راه است.
اما موانع دیگری نیز برای زنان ژاپنی وجود دارد و اگرچه از زمان تصدی نخست وزیری شینزو آبه در سال 2012، حدود 3.5 میلیون نفر از زنان وارد کار شده اند اما دو سوم آنها فقط به صورت پاره وقت کار می کنند.
مردان ژاپنی عموماً میزان جبران خسارت خود را تا 60 سالگی افزایش می دهند اما برای زنان میزان متوسط جبران خسارت در آخر دهه بیست و همچنین شصت سالگی تقریباً یکسان است و این در حالی است که از اواسط دهه 2000، نرخ اشتغال پاره وقت برای زنان در بیش از نیمی از کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه کاهش یافته اما در ژاپن، این روند بر عکس شده و کار نیمه وقت در میان زنان طی 15 سال گذشته رو به افزایش است.
یکی از اهداف بیان شده آبه در برنامه اشتغال خود، تشویق بیشتر زنان به ادامه کار پس از زایمان است که بخشی از ابتکار عمل او را در این زمینه در بر می گیرد اما طبق یک مطالعه اخیر، تقریباً 40 درصد از زنانی که هنگام بارداری شغل تمام وقت داشتند بعدا به کار پاره وقت روی آوردند یا کار را ترک کردند، در صورتی که پیش از آن نیروی تمام وقت بودند.
یکی از این موارد ماچیکو ناکاجیما (Machiko Nakajima) قبلا به صورت تمام وقت در یک شرکت گردشگری به فعالیت مشغول بوده است و هنگام بارداری در 31 سالگی مجبور شد تا کار و جایگاه خود را رها کند و در مصاحبه ای گفت: "من هیچ تمایلی به کار در هنگام مراقبت از فرزندم نداشتم." وی قبل از بازگشت به کار، یک دهه را برای بزرگ کردن دو فرزند سپری نمود و اکنون 46 ساله، مادر دو فرزند است و به صورت پاره وقت در یک مرکز ورزشی در توکیو مشغول فعالیت می باشد و اگر چه همسرش دارای شغل تمام وقت است اما ناکاجیما اعلام کرد که با توجه به سیستم بازنشستگی ناخواسته، از آینده خود می ترسد و تاکید می کند چگونه می توانم بقیه عمر خود را ادامه دهم چرا که پس انداز بازنشستگی به عنوان یک کارگر پاره وقت کار ساده ای نیست.
طبق اطلاعات دولت، هزینه ماهیانه زندگی یک خانوار ژاپنی با بیش از دو نفر، 287،315 ین (حدود 2650 دلار) است و به نظر می رسد با این حساب حدود 15.7 درصد از خانوارهای ژاپنی زیر خط فقر زندگی می کنند یعنی در حدود 937 دلار در ماه درآمد دارند.
طبق اعلام وزارت امور داخلی و ارتباطات ژاپن، بیش از 40 درصد از زنان شاغل در کار نیمه وقت تنها 1 میلیون ین (معادل حدود 9،100 دلار) یا کمتر درآمد سالانه دارند و فقدان مزایا، امنیت شغلی و فرصت برای پیشرفت – که در اشتغال تمام وقت وجود دارد - باعث می شود چنین زنانی از نظر مالی بسیار آسیب پذیر باشند به ویژه اگر شریک زندگی برای هزینه های خود نیز نداشته باشند.
یانفی ژو، محقق مؤسسه سیاست و آموزش کار در ژاپن و نویسنده کتابی در این زمینه با عنوان "مادران متاهل خانه دار ژاپنی در فقر" مدعی است که فاصله ای بین 200 میلیون ین (1.28 میلیون دلار) در طول عمر بین درآمد زنانی که تمام وقت کار می کنند و زنانی که از تمام وقت به پاره وقت تغییر می کنند در 40 سالگی وجود دارد.
وی گفت: "صرفه جویی برای بازنشستگی در مشاغل نیمه وقت آسان نیست و مادران مجرد باید حداقل 3 میلیون ین سالانه یا حدود 27،600 دلار را در اختیار داشته باشند در صورتی که اگر کار پاره وقت داشته باشید نمی توانید."
در ژاپن، بازنشستگی های عمومی، 61 درصد از درآمد خانوارهای مسن را تشکیل می دهد و این سیستم مزایای اساسی را برای همه شهروندان و از جمله کارگران از 20 تا 59 سالگی توسط یارانه های دولتی تأمین می کند و برخی از بازنشستگان نیز درآمد اضافی را از برنامه های بازنشستگی شرکت خود دریافت می کنند.
در حالی که افرادی که شوهرانشان را از دست داده اند می توانند بخشی از حقوق بازنشستگی همسر متوفی خود را دریافت کنند، اما تعداد ژاپنی های بی سرپرست به طور پیوسته در حال افزایش است و از سال 1980 به بیش از سه برابر رسیده و آخرین نظرسنجی نشان داد که نرخ زنان 14 درصد در مقابل 23 درصد آقایان است.
یوشیکو ناکامورا، برنامه ریز مالی یک شرکت نیز معتقد است "یکی از دلایل پایین بودن پس انداز بازنشستگی زنان در مقایسه با مردان، این است که از مزایای تأمین اجتماعی همسران خود استفاده می کنند و به طور سنتی، بسیاری از زنان برای استفاده از این مزایا، حجم کار خود را محدود کردند و این باعث ایجاد بسیاری از مشاغل پاره وقت با کمتر از 1 میلیون ین پرداخت شده است.
ژاپن از نظر تاریخی انگیزه هایی را برای زنان متاهل ایجاد می کند تا بتوانند مشاغل و فعالیت های خود در مشاغل پاره وقت را محدود کنند و دستمزد کمتر به این معنی است که آنها (و همسرانشان) می توانند از مزایای دیگر بهره ببرند به عنوان مثال، اگر همسرش کمتر از حدود 1.5 میلیون ین (13،700 دلار) در سال درآمد داشته باشد، دولت نسبت به کاهش مالیات درآمد همسر اقدام می کند و بخش خصوصی نیز این کار را انجام می دهد به این ترتیب که بسیاری از شرکت ها تا زمانی که شریک زندگی شان کمتر از مبلغ مشخصی درآمد داشته باشد، به آنان کمک هزینه پرداخت می کند.
84 درصد از شرکت های خصوصی در ژاپن حدود 17282 ین در ماه (159 دلار) ارائه می دهند تا زمانی که همسرشان سالانه کمتر از مبلغ مشخصی درآمد داشته باشد (معمولاً 1.5 میلیون ین) که البته سقف برای بیشتر شرکت ها پایین تر از این مقدار است.
یومیکو فوژینو که به عنوان دستیار اداری فعالیت می کند، وقتی دولت حداقل دستمزد وی را افزایش می داد باید خوشحال می شد اما او این طور نبود و برای اینکه شوهرش همچنان مزایای مربوط به همسران را دریافت کند مجبور شد ساعت های کاری خود را کاهش دهد.
این محدودیت ها در بین زنان متاهل در ژاپن به عنوان "دیوار" شناخته می شود و زنانی که واجد شرایط دریافت مزایای همسران خود هستند در مورد امنیت بازنشستگی کمتر فکر می کنند و بیشتر درباره هزینه فعلی زندگی دغدغه دارند.
در همین زمینه دولت تغییراتی را در نظر گرفته است که کارگران پاره وقت را برای مشارکت در برنامه بازنشستگی و وظایفی که شرکت های کوچک تر نیز در آن شرکت می کنند، به کار گیرد و تاکه رو دووی استاد اقتصاد دانشگاه کی یو در این زمینه می گوید: این گسترش، یک قدم کوچک به منظور تشویق مالی زنان برای کار بیشتر خواهد بود.
یوکو کامیکاوا، وزیر پیشین برابری جنسیتی هم موافق است که سیستم بازنشستگی فعلی - آخرین بار در دهه 1980 به روز رسانی شده است - باید گسترش یابد تا شامل کارگران پاره وقت نیز گردد. چهل سال پیش، خانواده های تک درآمدی اکثریت قریب به اتفاق ژاپنی ها را تشکیل می دادند اما هم اکنون خانواده ها متنوع تر شده اند.
ماشیکو اوساوا، استاد دانشگاه زنان ژاپن هم کمی عقب تر رفت و گفت: تأمین اجتماعی باید مبتنی بر افراد و نه خانواده ها باشد چرا که ازدواج در برخی مواقع برای همیشه دوام نخواهد یافت. زنان قبلاً برای حمایت مالی به همسر خود اعتماد می کردند، اما اکنون خطر بیکاری وجود دارد و تعداد بیشتری از مردان در شغل هایی هستند که دستمزد آنها افزایش نمی یابد به ویژه این که پس انداز بازنشستگی برای یک کارگر پاره وقت کار ساده ای نیست.
با این حال، یکی از بزرگترین اصلاحات ارائه شده توسط نخست وزیر آبه در خصوص وضعیت "کارگران تمام وقت محدود"، همیشه مطابق برنامه و تبلیغات انجام نمی شود چرا که میزان کار کارمندان «تمام وقت محدود» معمولاً با میزان فعالیت در تمام وقت تفاوتی ندارد.
در حالی که تعداد فزاینده ای از شرکت ها پس از بازگشت از مرخصی زایمان به زنان این فرصت را می دهند که در ساعت هایی با انعطاف بیشتر فعالیت کنند، برخی از زنان از حاشیه قرار گرفتن شکایت دارند و به نظر می رسد فرصت های کمی برای رشد و پیشرفت شغلی در اختیار دارند.
ژاپن تایمز
نظر شما