مناره‌های مسعود و بهرام شاه که به مناره‌های غزنی شهرت دارند، از معروف‌ترین بناهای تاریخی افغانستان هستند. این مناره‌ها در یک کیلومتری شمال شرقی غزنی، در منطقه‌ای بین شهر قدیم غزنی و قریه روضه کنونی قرار دارند. قاعده و ستون مناره‌ها در سیستم مهندسی عصر غزنویان به شکل ستاره هشت ضلعی بنا شده که از آن به نام فتح و پیروزی نیز یاد می‌کنند. این مناره­ها که به صورت هشت ضلعی ساخته شده‌اند، حدود ۲۰ متر ارتفاع داشته و ۶۰۰  متر از یکدیگر فاصله دارند. برای ساخت این مناره‌ها از خشت استفاده شده است.

در داخل مناره های مسعود و بهرام شاه راه‌پله به شکل مارپیچ ساخته شده که به بالای مناره‌ها راه دارند. قدمت این مناره‌ها به حدود ۸۰۰ سال می‌رسد که به صورت یادگاری تاریخی از دوران سلطان مسعود سوم (۱۰۹۹-۱۱۱۵) و بهرام‌شاه (۱۱۱۸-۱۱۵۷)، بر جای مانده‌اند.

نحوه ساخت این مناره‌ها در هنر معماری اسلامی، قابل توجه می باشد. سطح این دو برج با الگوهای هندسی منظم تزئین شده و آیه‌های قرآن با موزائیک‌های تراکوتا(نوعی سفال) روی آن نوشته شده است. در یک طرف این مناره‌ها اسماء خداوند و در سوی دیگر آن نام معماران این بناها به خط کوفی نوشته شده است. در قاعده این مناره‌ها تزئینات گچبری و نوشته‌های کوفی به چشم می‌خورد که نشان دهنده کانون فرهنگی، ادبی و هنری دوره غزنویان در قرن یازدهم است.

منارها و ناملایمی روزگار

در دهه ۱۹۶۰ میلادی، در دوره کوتاهی تلاش شد تا از این مناره‌ها نگهداری شود؛ به همین سبب بر روی سقف آنها ورق‌هایی فلزی قرار داده شد.

مناره‌ها؛ بلندی بیشتری داشتند اما بخش‌های فوقانی این مناره‌ها در سال‌های پیشین، بر اثر زلزله و جنگ‌های داخلی ویران شده است. از طرفی برف و باران، سیل و آب‌گرفتگی‌های دوره‌ای که در منطقه روی می‌دهد بر سرعت خرابی این مناره‌ها افزوده است.

هدف از ساخت مناره‌ها

مناره های مسعود و بهرام شاه، در مجموع روی سه هدف ساخته می‌شدند. یکی اینکه مناره در مسجد بنا می‌شود که موذن در آن اذان می‌دهد. دوم به منظور اهداف نظامی که از آن به مشابه محل رصد استفاده می‌شود؛ مناره‌ها در تأمین امنیت شاهراه‌ها و کاروان‌ها از اهمیت زیادی برخوردارند. سوم اینکه به منظور نشان دادن عظمت و قدرت امپراطورها و یا پادشاهان ایجاد می‌شدند. در افغانستان هر سه هدف در ساخت مناره‌ها نهفته است.

 ساختن مناره در افغانستان دارای سابقه طولانی است و از سده ششم به بعد مناره‌های زیادی در این کشور ساخته شد. از جمله مناره‌های تاریخی افغانستان می‌توان به مناره‌ جام و مناره‌های مسجد جامع هرات اشاره کرد.

منبع: سیستم معلوماتی و گردشگری افغانستان

لینک:

https://atis.af/masoud-bahram-minarets/